Alþýðublaðið - 29.10.1958, Page 7

Miðvikudagur 29. október 1958
AlþýðublaðiS
FÁTT er jafn stórferiglegt
og ljóngáfaðir menn. Oft dylj-
ast þeir langtímum saman með
al fjöldans eða á afskekktum
stöðum, eins og þeir fari huldu
höfði úti í eyðirhörkinni eða
dvelji með Gúði sínum uppi á
fjallstindinum. En er þeir
koma aftur ofan af Sínaí og
tala til fólksins, þá minnir það
stundum á fárviðri og fellibyl.
Silkihattar okkar fiúka út í
veður og vind, skurðgoð okkar
síeypast af stöilum, virðulegur
hátíðleiki okkar gengur allur
úr skorðum og eftir á skilst
okkur kannski, að sú persóna,
sem við hugðum okkur vera,
var aðeins grímubúningur frá
dansleik, sem nú er lokið fyrir
löngu. Þegar bezt lætur, verð-
um við fyrir því sama og Adam
og Eva í aldingarðinum: að
augu okkar ljúkast upp, við sjá
um að við erum nakin og við
höfum öðlazt skynbragð á mis-
mun góðs og ills.
Allt þetta og margt fleira
hefur mér þrásinnis komið til
hugar í sambandi við Sigurð
Einarsson skáld í Holti, sem ég
tel einn hvassgáfaðasta mann,
sem ég hef kynnzt. þó ég sé
hins vegar hvorki að líkja hon-
um við Móse né höggorminn,
eins og ofanskráðar hugleið-
ingar kynnu að gefa í skyn. i
Fyrir tuttugu og sex árum, !
þegar fundum okkar Sigurðar
bar fyrst saman, var hann
kennari og ég gerðist nemandi
hans. Þá þegar var hinn breið'i
þjóðvegur fjöldans hættur að
vera gangvegur hans, hann
hafði brotizt inn á fámennis-
götur í slóð spámanna og stór-
skálda og byltingarleiðtoga.
Þaðan glumdi nú rödd hans í
eyrum þjóðarinnar, snjallari
en flestra annarra, í senn hvöss
og blíð, oft óyægin, gálaus,
jafnvel ofstopafull, en nálega
alltaf gædd hinu geníála tungu-
taki snillingsins, í.ætt við Am- i
os og Jesaja. Og við unglingar
þeírra daga litum upp til Sig-
urðar Einarssonar og tignuð-
um hann svikalaust, — við gát-
um ekki að því gert, og hann
ekki heldur. Þegar hann sté í
ræðustólinn andspænis okkur,
þá kom heilagur andi yfir hann
og ræða hans varð kraftaverk;
það kom oft fyrir. Ég man einu
sinni hann talaði við okkur um
Pál postula, fyrst af blöðum,
svo fleygði hann blöðunum og
talaði blaðalaust, og smátt og
smátt lækkaði hann röddina,
svo sté hann ofan úr ræðu-
Sextugur í dag
stólnum og kom nær okkur og
röddin var orðin mjög lág, hún
varð að hvísli, og við reyndum
öll að anda sem lægst, halda
niðri í okkur andanum, við sát-
um með hálfopna munna og
hölluðum okkur áfram, furðu
lostin. Og aldrei síðan hefur
um, og ég hafi heyrt hann tala.
Sigurður hafði skömmu áð-
ur en hér er komið sögu sent
frá sér ljóðabókina Hamar og
sigð. En hann _ hafði varpað
henni frá sér, eins og ég get
hugsað mér að soldán í landi
morgunroðans varpi handfylli
SÍGURBUR EINARSSON.
Páll írá Tarsus komið mér svo
í huga, að ég minnist ekki um
leið Sigurðar, því að á þessu
kvöldi vitraðist okkur gegnurn
Sigurð þessi andlega hain-
hleypa, eins og hann stæði mitt
á meðal okkar, svo að mér
finnst alltaf síðan, að ég hafi
séð Pál postula með eigin aug-
KÍNVEEJAR eru nú að gera
tílraunir í þjóðfélagsmálum,
sem fara langt framúr því, sem
RÚssar hafa lagt út í. Hafa
þeir undanfarið sett á stofn
hinar svonefndu þjóðkommún-
ur og kínverska fréttastofan
skýrir frá því að rúmlega níu-
tíu af hundraði hinna fimm
hundruð milljóna bænda Kína
séu riú í 23.393 kommúnum.
Skipulag allt er miklum mun
fullkomnara í þessum komm-
únum en var í Spörtu til forna.
í hverri kommúnu eru að með-
altali tuttugu og eitt þúsund
íbúar og stjórnar flokksnefnd
öllum málum hennar í smáat-
riöum. Einkaeignaréttur er al-
gerlega afnuminn og í mörg-
um kommúnum er jafnvel
gengið svo langt að bændur
mega ekki einu sinni eiga garð
skika þá sem þeim var leyft.
að halda eftir þegar þeir voru
neyddir í samyrkjubúin fyrir
þrem árum. Einkalífið er einn-
ig afnumið að mestu, og sums
staðar er verið að undirbúa nið
urrif einbýlishúsa og bvggja
sambýlishús. Víðast eru börn
alin upp á barnaheimilum og í
Peking er tilkynnt að í sjö
íylkjum Kína séu nú konur
lausar undan amstri og erli
bústarfanna og geti snúið sér
að þjóðnýtari störfum, eins og
t. d. vegagerð, gróðursetningu
og skurðgi-eftri.
Það virðist ætlun Peking-
stjórnarinnar að gera bænd-
urna að hálfgildis iðnaðar-
mönnum. Richard Crossman
segir frá bændum sem hann
hitti nálægt Jangste og unnu
að námugreftri og kváðust
með tímanum ætla að fram-
leiða sjálfir verkfæri þau, sem
þeir þyrftu að nota við búskap
inn.
Heimspekingarnir í Peking
eru þegar farnir að ræðá þann
möguleika að innan sex ára
verði kominn á kommúnismi
í Kína og verði þá Kína for-
usturíki kommúnismans í
heiminum.
silfurpeninga af þaki hallar
sinnar niður til lýðsins, eða
eins og lúðurþeytari sem leik-
ur hergöngulög sín á torgi.nu,
stráir þeim út í veður og vind
án þess að hirða um hver á
þau hlustar. Það var sagt að
öll kvæðin væru samin á fá-
einum vikum og höfundurinn
léti sér í léttu rúmi liggja
hvort hann hreppi skáldatitil
að launum. Hann hafði ekki
hirt um að fága að marki þessa
írumsmíð sína, ekki að’ form-
inu til, en boðaði jáfnaðar-
stefnu og nýjan dag, þar sem
v’élin léttir hinni vinnandi
hönd erfiðið og skilar henni
þeim arfi, sem henni ber.
Sigurður Einarsson var fá-
tækur maður að veraldarauði,
þegar ég kynntist honum fyrst.
Hann gekk að starfi sínu í
Kennaraskólanum í bættum
fötum úr Álafossdúk, þangað
til eftir kappræðurnar við Guð-
mund á Sandi út af Nesja-
mennskunni, þeir fylltu sam-
komuhúsin, og eftir orrahríð-
ina mætti Sigurður í nýjum
fötum ,sem ég gizkaði á að
hann hefði keypt sér fyrir inn-
gangseyri áheyrenda sinna,
sem mjög skiptust í tvö horn,
sumir stórreiðir honum fyrir
skoðanir hans og málflutning,
aðrir að sama skapi. hrifnir.
Því verður ekki nei’tað, að
Sigurður kvað nokkuð fast að
orði um margt á þessum árum,
og sumt hlaut að orka tvímælis,
en' það vildi ég að sá gustur
sem af honum stóð hætti aldrei
að þjóta í limi þjóðarmeiðsins
og feykja af honum fúnum
greinum, sem þykjast vera
grænar.
Sigurður orti ekki ljóð um
þessar mundir, en hann hafði
sitthvað um ljóðagerð annarra
að segja. Eitt sinn gerði ég
mér ferð heim til hans á Njáls-
götuna um páskaleytið 1933
þeirra erir.da að fá hann til að
segja mér álit sitt á nýortu
kvæði eftir sjálfan mig. Það
hét Vor. í því stóð þessi setn-
ing:
,,Þú klæðir með blessuðum
blómum
hin blóðugu vetrarspor.“
,.Hvaða helvítis blóm áttu
við?“ spurði Sigurður Einars-
son. ,,Við höfum engin blóm
hér á fslandi. Þau vaxa í út-
löndum, en ekki hér. Ég hef
vaðið hafsjó af blómum í út-
löndum, upp í hendur, upp í
háls! Það er nálin, sem ein-
kennir okkar land. Því yrkirðu
ekki kvæði um nálina, — þessi
grænu, blessuðu strá, sem bónd
inn og sauðkindin þrá á vorin?
— Og hvað áttu við með þess-
um blóðugu snorum? Nei, þú
verður að yrkja þetta kvæði
upp.“
Það liðu rúm tuttugu ár frá
því Hamar og sigð kom út, þar
til Sigurður sendi frá sér nýja
Ijóðabók, Yndi unaðsstunda,
árið 1952. Ósagt skal látið,
hvað valdið hefur svo langri
þegn, hin nýja bók var þögult
vitni um allt slíkt. En viðhorf
skáldsins til ljóðlistarinnar og
raunar tilverunnar í heild, var
mjög. breytt frá því, er það
sveiflaði hamri sínum og sigð
fyrr á tíð, enda var sjálfur
heimurinn gerbreyttur líka,
ekkert var lengur sem fyrr.
í Yndi unaðsstunda kemur
Sigurður Einarsson fram sem
þroskaður listamaður, jafnvíg-
ur á form Ijóðsins og efni þess
og tekst víðast hvar að sam-
ræma hvort tveggja ,þannig,
að árangurinn verður heil-
steypt og göfug list. Grunn-
tónn þeirrar bókar er minn-
ingin um það sem var, ljóð-
rænn og lítið eitt tregabland-
ínn, samofinn karlmannlegum
hugarstyrk og stundum gam-
ansemi gagnvart líðandi stund,
og geiglausri ró andspænis ó-
vissu framtíðarinnar.
Strax á næsta ári, 1953, gaf
Sigurður út þriðju ljóðabók
sína, Undir stjörnum og sól.
Þar kveður ljóðharpa hans enn
við nýjan tón. Saknaðar- og
minningarljóðin eru 'mun
færri, skáldið hefur nálgast
uppruna sinn, fólk sitt og föð-
urland og uppgötvað þar mörg
og ómetanleg verðmæti. Um
þetta vitna meðal annarra
söguljóðin Þórdís todda og
Stjörnu-Oddi og hinir innilegu
ástaróðir til erfiðisvinnunnar
og sveitalífsins, kvæðin Hey,
Litur vors lands og Kom innar
og heim.
í ýmsum kvæðum þessarar
bókar kafar Sigurður úthöf og
djúpsævi mannlegs vitsmuna-
sviðs og hvarvetna tekst hon-
um að opna lesandanum mikla
útsýn,' stundum svo hrikalega
að mann sundlar, eins og á
brún hengiflugs. Slíkt er til
dæmis kvæðið Lífstregans gáta.
Kvæðið Kom innar og heim er
eí til vill fegursta kvæðið, sem
Sigurður hefur • kveðið. Þar
hrópar skáldið til samferða-
' T’
manna sinna — til allra þeirra,
sem eru í þann veginn að týna
sjálfum sér í moldviðrum og
harki veraldarvafsturs og um-
svifa — að snúa heim áður ert
það er um seinaii. Síðasta er-
indi þess er svona:
Kom innar og heim!
— Þín eilífa sál,
fyrr en allt er um seinan,
vill ná af þér tali.
Hún er einfari á jörð,
hún á ekkert mál
fyrir iðandi torg
eða glymjandi sali.
I ys þinna daga er hún
ein og hljóð.
ber útlagans kross
á framandi slóð.
En þín er hún eigin
og þig vill hún fegin
á þegnréttinn minna
í veröldum tveim:
— Kom innar og heim!
Ljóðræn og falleg ástar-
kvæði finnast á víð og dreif
um bækur Sigurðar, en um
slík efni kveða margir eins vel
og betur. Hitt er aftur á móti
fágætt nú orðið, að íslenzk
skáld megni að lyfta eftirmæl-
um um látna vini sína nafn-
greinda upp í hæðir mikils
skáldskapar, svo sem þeir
Bjarni og Máíthías gerðu, en
í kvæðunum um Jón Baldvins-
son og Guðnýju Hagalín tekst
Sigurði Einarssyni þetta.
í einni af ljóðabókum Sig-
urðar er örstutt kvæði, sem
heitir H. K. L. Þar er mann-
lýsing gerð af mikilli íþrótt,
og hefur varla önnur jafn-
snjöll verið gerð um nóbels-
verðlaunaskáld vort.
Ég hef ekki rekið mig á nema
eitt órímað kvæði eftir Sigurð
Einarsson, það birtist í síð-
ustu ljóðabók skáldsins, Yfir
blikandi höf, 1957, og heitir
Förunaiitur. Það er listasmíð
að hugsun og formi og sarprar
það, að Sigurður hefur enn
nær sextugur að aldri dirfsku
og andlegt þrek til að endur-
nýjast í list sinni og færa út
ríki sítt.
Framhald á 2. síðu.
’
Hfenær verSur
hægí að lækna
kvefl
VÍSINDAMÖNNUM tekst
i?afalaust að lækna lcvef í
i'ramtíðinni, en hvenær veit
snginn.
Læknar, sem rannsaka kvef
hafa látið svo ummælt, að
?kki geti Jið.ð á löngu áður
;n tekst að finna kvefvírus-
tnn, en þeir viðurkenna að
;ins og stendur standi vísind-
in ráðþrota gagnvart þeirri
ráðgátu. Sem sagt — vísindin
iunna engin ráð við kvefi.
Enskur læknir, dr. Rit-
chie, hefur sett fram þá kenn.
ingu, að kvefvírusar séu flutt-
ir inn í líkamann af bakterí-
um, sem alltaf eru í nefi og
munni manna, og er þá vand-
inn sá að eyða þessum bakt-
eríum. R.tchie gerði tilraun-
ir á verksmiðjuverkamönnum
í tvö ár. Þegar einhyerjum
þeirra fannst hann vera að fá
kvef, tilkynnti hann það verk
smiðjulækninum. Helmingi
verkamannanna voru gefin
bakteríueyðandi meðul. Flest
ir þeirra ,sem fengu slík með-
ul, fengu ekki kvef, en hinir,
sem ekkert fengu, kvefuðust
að venju,
Þrátt fyrir þetta er engin
lausn fengin á því, hverng
lækna má kvef. ,