Morgunblaðið - 07.10.1977, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. OKT0BER 1977
13
Ég var það ekki þá og lét í ljós von
um aó orðið gæti siðar. Sú ferð
verður ekki farin héðan af, en oft
mun ég samt ferðast í huganum
til fundar við valmennið Sæmund
skipstjóra Auðunsson.
Baldur Pálmason.
Sæmundur Auðunsson skip-
stjóir andaðist að heimili sínu
aðfaranótt 30. september s.l.
Sæmundur var fæddur 4.
október 1917 að Minni-
Vatnsleysu, sonur þeirra merkis-
hjóna Vilhelmínu S. Þorsteins-
dóttur og Auðuns Sæmundssonar
útvegsbónda.
Sæmundur var ungur að árum
þegar hann ákvað að gera sjó-
mennskuna að lífsstarfi sínu.
Árið 1933, þá 15 ára gamall, réðst
hann háseti á b/v Skúla fógeta,
hjá frænda sinum Þorsteini
Þorsteinssyni skipstjóra. Sæm-
undur var einn af þeim 24, sem
komust lífs af, þegar Skúli fógeti
strandaði við Staðarberg 1933.
Skömmu síðar réðst Sæmundur
sem háseti á b/v Skallagrím, en
þar var þá skipstjóri hinn kunni
aflamaður Guðmundur Jónsson
frá Reykjum. Þótti Sæmundur,
þótt ungur væri að árum, bera af
hvað dugnað og harðfylgi snerti.
Heyrt hef ég, að Guðmundur skip-
stjóri hafi oft látið í ljós undrun
sína yfir þekkingu og óvenjulegri
hæfni hins unga manns.
Arið 1940 lauk Sæmundur prófi
frá Sjómannaskólanum. Skömmu
síðar réðst hann stýrimaður á tog-
arann Vörð frá Patreksfirði og
var hann þar um borð í u.þ.b. 4 ár.
A þessum tíma var Vörður eitt
þeirra skipa, sem sigldu með
isvarinn fisk til Bretlands, þrátt
fyrir hafnbann Þjóðverja. Á
þessum árum hófst skipstjórnar-
ferill Sæmundar.
Þegar útgerðarfélag Akureyrar
hóf togaraútgerð árið 1947, réðst
Sæmundur skipstjóri á b/v Kald-
bak, sem var fyrsti togari félags-
ins. Átti Sæmundur stóran þátt í
velgengni félagsins og mun hans
lengi verða minnst, sem eins af
frumherjum togaraútgerðar á
Akureyri.
Árið 1956 gerðist Sæmundur
framkvæmdastjóri Fylkisútgerð-
arinnar í Reykjavík og gegndi
hann því starfi meðan félagið rak
togaraútgerð. Næstu árin starfaði
Sæmundur sem forstjóri Bæjar-
útgerðar Hafnarfjarðar.
Merk þáttaskil i lífi Sæmundar
urðu árið 1970, er hann var valinn
skipstjóri á rannsóknaskipið
Bjarna Sæmundsson, sem þá var i
smíðum. Gegndi Sæmundur þvi
starfi til dauðadags. Var þar
réttur maður á réttum stað, enda
voru fiskirannsóknir mikið
áhugamál Sæmundar. Má í því
sambandi geta þess, að árið 1957
var hann skipaður i Fiskileitar- og
veiðitilraunanefnd. Var hann
einn aðalhvatamaður fiskileitar-
leiðangra þeirra, sem farnir voru
á b/v Fylki á Grænlands- og
Nýfundnalandsmið á árunum
1957 og 1958. Var Sæmundur
skipstjóri í flestum þessara leið-
angra. Fundust í þessum leið-
angrum mjög fengsæl fiskimið.
Má þar nefna Fylkismið og miðin
þar sunnar. Einnig átti hann
mestan þátt í þvi að ný fengsæl
mið fundust við Nýfundnaland.
Sæmundur kvæntist árið 1947
Arndísi Thoroddsen, ættaðri frá
Vatnsdal i Rauðasandshreppi.
Var hjónaband þeirra hið far-
sælasta.
I öllum störfum sínum naut
Sæmundur óskorðaós trausts og
virðingar. Hann var vel til for-
ingja fallinn og framúrskarandi
góður sjómaóur. Óvenju margir
þeirra, sem áttu því láni að fagna
að starfa á sjónum undir stjórn
Sæmundar, urðu frábærir sjó-
menn og skipstjórnarmenn.
Eg minnist Sæmundar frænda
míns sem góðs vinar og mikils
drengskaparmanns og flyt öllum
aðstandendum hans innilegar
samúðarkveðjur.
Gfsli Steinar Jóhannesson.
Er lát Sæmundar Auðunssonar
skipstjóra barst mér á dögunum
mitt í önnum átti ég erfitt með að
átta mig á þeirri staðreynd að
hann væri látinn. Hygg ég að ýms-
um hafi orðið svipað við. En nú,
er nokkuð er um liðið, fer mér að
verða æ ljósari sú staðreynd, að
við, sem áttum því láni að fagna
að starfa náið með honum, verð-
um þess ekki aðnjótandi framar.
Erfitt er að gera sér grein fyrir
þvi, að samvistir við hann heyra
nú liðinni tið. En þótt Sæmundur
sé genginn, þá er hann í minum
huga ekki allur, því samskiptin
við hann hafa markað spor, sem
ekki mást.
Kynni okkar Sæmundar hófust,
er ég fór í leiðangur með honum á
skipi hans, Harðbaki, árið 1955,
ég þá reynslulitill í minum fræð-
um, en hann reynslumikill í sinu
stafi, sem fengsæll og farsæll
skipstjóri. Með okkur tókst i upp-
hafi hin ágætasta samvinna og
var þetta upphafið að mörgum
leiðöngrum með Sæmundi. Fiski-
deild Atvinnudeildar Háskólans,
nú Hafrannsóknastofnunin, hafði
ekkert fast skip á sínum vegum
þessi árin. Stofnunin annaðist þá
marga leiðangra til rannsókna og
fiskileitar með togurum og valdist
Sæmundur til skipstjórnar í
mörgum þessara leiðangra. Ég
minnist með ánægju og þökk sam-
vinnu við hann frá þessum frum-
herja árum. Þá fundust I þessum
leiðöngrum ýms fiskimið eins og
t.d. Fylkismið, Mösting o.fl. við
Austur-Grænland og Sundáll og
Ritubakki við Nýfundnaland, en
öll hafa þessi mið gefið af sér
mikia veiði siðan. Kom sér þá vel
þekking hans, reynsla og glögg-
skyggni.
Reynslan af samvinnunni við
hann var slík, að ég tel það mikla
gæfu fyrir Hafrannsóknastofnun-
ina og fiskirannsóknir i landinu,
þegar hann réðst til stofnunarinn-
ar og tók við skipstjórn á hinu
nýja skipi hennar, Bjarna Sæ-
mundssyni, seint á árinu 1970.
Reynsla hans og þekking á fiski-
mióum og hegðun fisks reyndist
notadrjúg í störfum okkar allt til
hins síðasta.
Ekki er það í mínu færi að rekja
uppruna og lífsferil Sæmundar
né starfsferil hans sem fiskiskip-
stjóra, en þar var hann í fremstu
röð um árabil og landskunnur.
Varð ég þess oft áskynja, að hann
naut mikils trausts og álits starfs-
bræðra sinná í flotanum. Þetta
almenna álit, sem fylgdi honum,
var mikils virði fyrir starfið á
Bjarna Sæmundssyni og þar með
fiskirannsóknirnar, Þar reyndist
hann, sem fyrr, afburða skip-
stjórnandi. Fór þar saman öryggi,
reglusemi og aðgát, sem skapaði
þetta traust, sem erfitt er að lýsa
með orðum. Ég minnist þess, er
við fórum í fyrstu leiðangrana til
Austur-Grænlands. Þá var enginn
lóran. Sjókort voru þá frámuna
léleg af svæðinu, dýpismælingar
þeirra oft ónákvæmar. Oftast var
verið það langt frá landi, að radar
kom ekki að gagni og radiómiðan-
ir komu að litlum notum. Við
þessi skilyrði voru fiskimið stað-
sett of jafnvel kortlagðir bankar i
grófum dráttum. Mörgum árum
seinna, þegar ný og betri sjókort
og stáðsetningartæki eins og lór-
an voru komin til sögunnar, gafst
okkur tækifæri til að bera nýju
staðsetningarnar saman við þær
gömlu. Það má furðu sæta og er
með ólíkindum, hve þessar gömlu
staðsetningar voru réttar, þvi
sjaldnast skeikaði þar nokkru. Ég
held að þetta hafi lýst nokkuð
þeim þætti skipstjórnar hans, sem
laut að siglingafræði. Það var
siglt um ókunnar slóðir við erfið
skilyrði — og siglt af nákvæmni
og öryggi. Þessi nákvæmni í sigl-
ingu og staðsetningum var eitt af
þeim mörgu atriðum, sem nutu
sín sérstaklega í rannsóknum, þar
sem nákvæmar staðsetningar eru
hinar mikilvægustu. Sæmundur
gerði miklar kröfur til sín í starfi
og var ósérhlifinn. Ætlaðist hann
til hins sama af öðrum án þess að
hafa þar um mörg orð. Hygg ég að
menn hafi fundið það og lagt sig
fram, enda gekk vinna um borð
snuðrulitið þar sem ég var vitni
að.
En þegar á allt er litið þá er það
maðurinn Sæmundur Auðunsson
og persónuleikinn, sem mér er
efst í huga, er ég festi þessi fátæk-
legu kveðjuorð á blað. Það er
minningin um hann frekar en
verkin sem fyrst og fremst mun
geymast í huga mér. Það var aldr-
ei neitt lágkúrulegt í fari eða tali
Sæmundar og frá honum stafaði
sterkum áhrifum, og mér kemur í
hug ljóðlina úr Utsæ Einars Bene-
diktssonar:
„Þú bregður stórum svip yfir
dálítið hverfi“ Þannig er honum
kannski best lýst. Slíkur var per-
sónuleiki hans.
Sæmundur var vel menntaður
maður, í þess orðs bestu merk-
ingu, þótt langri skólagöngu muni
ekki hafa verið til að dreifa. Hann
var óvenju víðlesinn maður i ýms-
um greinum bókmennta, jafnt
fræðilegum bókmenntum um hin
ýmsu efni sem fagurbókmenntum
og kunni kynstrin öll af ljóðum.
Hann var stálminnugur og hafði
til að bera sérstakiega athyglis-
gáfu og var hinn mesti fræðasjór,
ekki síst um flest sem laut að
veiðiskap í nútið og fortíð enda
vel lesinn í þeim efnum. Það var
ósjaldan — og reyndar oftar en
hitt — að hægt var að spara sér að
glugga í gamlar dagbækur frá
fyrri leiðöngrum til aó rifja upp
dýpi, botnlag, aflabrögð o.fl. þeg-
ar reyna skyldi á ákveðnum stað,
sem áður hafði verið reynt á i
leiðangri. Sæmundur mundi þetta
allt, jafnvel þótt mörg ár liðu á
milli. Með sínum sérstaka hæfi-
leika til yfirsýnar og rökfastri
hugsun gerði hann sér oft furðu
ljósa og heillega mynd af sam-
hengi fyrirbæra í náttúrunni
byggða á eigin eftirtekt og skarp-
sýni. Hann drakk í sig þá fróð-
leiksmola, sem maður kunni að
miðla, en hitt var eigi síður, að
mikið mátti af honum nema.
Reyndust mér mjög uppbyggj-
andi og lærdómsríkar viðræður
við hann um þessi mál.
En það voru ekki bara fræði-
legu málin, sem rædd voru.
Kannski verða mér ógleymanleg-
astar hinar fjölmörgu Stundir,
sem við áttum saman í brúnni á
stimum eða á meðan togað var og
skeggræddum um heima og
geima, og aldrei kom maður að
kofanum tómum hjá Sæmundi.
Oft var talað um hljömlist og
skáldskap. Hann hafði mikið yndi
af ljóðum, þrauthugsaði þau og
braut til mergjar. Var einkar
skemmtilegt að ræða við hann um
stíl og oróaval skáldanna. Og þá
vr ekki siður ánægjulegt að hlýða
á hann fara með ljóð, sem töluðu
til hans, en hann kunni fjöldan
allan af þeim. Seint mun ég
gleyma þeim stundum, er hann
sagði fram kvæði stórskáldanna
af slikri innlifun og með þannig
áherslun, að mér fannst þau oft
vera vakin til nýs lífs. Meðan slík-
ur flutningur stóð yfir, renndi
hann gjarnan fránum augum út
yfir hafflötum, en fylgdist þó náið
með öilu í brúnni. Skynjaði ég þá
oft ljóðin á annan og ferskari hátt
en við lestur þeirra.
Vera kann að sumum, sem litt
þekktu til Sæmundar, hafi þótt
hann nokkurri brynju hulinn.
Eitt er vist, að hann flikraði ekki
tilfinningum sínum við alla. En
undir sló hlýtt og viðkvæmt
hjarta. Nýmörg dæmi þess gæti
ég t.d. nefnt þegar aðframkomnir
farfuglar köstuðu mæðinni á
skipi hans. Ennfremur kom það
fram i því hve barngóður hann
var. Hann umgekkst þau með
mikilli nærgætni og skilningi,
enda ávann hann sér fljótt trausts
þeirra og hrifningu. Fyrir þessu
hefi ég nokkra reynslu.
Mikill harmur hlýtur að vera
kveðinn að hans ágætu konu,
Arndísi Thoroddsen og börnum
þeirra hjóna og öðrum nákomn-
um. Megi það verða þeim nokkur
huggun i þungum harmi, að þeir
munu fjölmargir utan fjölskyldu
hans, sem um ókomin ár munu
bera i hjarta sér minninguna um
mikinn mannkostamann og góðan
dreng. Ég og kona mín erum
þakklát fyrir að hafa átt þess kost
að kynnast Sæmundi og starfa
með honum. Samstarfið var
ánægjulegt og árangursríkt, en í
hugum okkar ber manninn hæst.
Konu hans Arndísi, börnum
þeirra og öðrum nákomnum vott-
um við hjónin okkar dýpstu sam-
úð, og vonum að minningin um
sérstakan mannkostamann og
góðan dreng megi lýsa nokkuð á
stundu harms.
Jakob Magnússon.
Vinarkveðja
Aðeins örfá orð til minningar
um einn minna beztu vina. Það er
erfitt að skrifa um ágæta menn og
ennþá erfiðara um þá, sem eru
frábærir, en þannig var einmitt
þessi vinur minn. Við kynntumst
árið 1941, þegar hann hóf 1. stýri-
manns starf á togaranum Verði
frá Patreksfirði. Að vísu hafði ég
verið með bræðrum hans tveim á
þessu skipi, og enda haft spurnir
af honum viða. Hann hafði þá
Framhald á bls. 22.
Mokka
KAPUR - FRAKKAR - JAKKAR
íslensk skinn
íslensk hönnun
Islensk framleiósla
simi: 27211