Morgunblaðið - 05.11.1977, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1977
15
Þegar Onassis steig í vænginn við
frægar konur var dirfska hans jafn
mikiiog í ö/ium hans fjárfestingum
hana jafnframt sjálfur á áfansa-
stað. Ég stunda atvinnu fátæka
mannsins. Ég flyt hana aðeins."
sagði Onassis einu sinni við
enskan l)laðamann. v
Nordmenn
stöðvudu
hvalveiði-
fyrirtækið
Það er því ekki aðeins hægt að
líta á hvalveiðifyrirtæki hans sem
ævintýri. heldur einnig sem til-
raun til að verða sjálfstæður.
Onassis hefur vitað að hvai-
veiðar voru áhættusamt fyrirtæki
og þvi aðeins fyrir þá fjársterk-
ustu að stunda þær. Hvalveiði-
flotaeigandi gat grætt eða tapað
allt að 5 milljónum $ á einni ver-
tíð. Oveður. borgarisjakar. þoka.
skyndilegar breytingar á
markaðsverði næstum allt gat
eyðilagt fyrirtækið. Onassis sagði
einhvern tíma að það væri
eitthvað frumstætt við hval-
veiðar: maðurinn gegn sjávar-
skrimsli nátturunnar voru hrá og
blóðug viðskipti. Þær fólu einnig i
sér samkeppni milli manna sem
iðkuðu harðasta verzlunareinvíg-
ið i heiminum. Arið 1949 ákvað
Onassis að segja hvölum strið á
hendur og sigra þá í þeirra eigin
leik. Hann sagði síðar að honum
hefði tekist það. Sú staðre.vnd að
hvalveiðifloti hans gerðist sekur
um ólöglega fjöldaslátrun sam-
kvæmt staðfestum heimildum.
kom ekki fram íendurminningum
hans.
Á mettíma kom hann þessu
fyrirtæki á fót. Skip og öll tæki
voru frá bestu framleiðendum i
heiminum en hann átti i erfiðleik-
um með að finna góða skotmenn.
þar til hann hitti Lars Andersen.
Lars Andersen var mikill á
vöxtinn og talinn besti skutlarinn
í heiminum á þeim tíma — maður
sem gat þefað hvali uppi og síðan
óttalaus eit þá hvert sem var.
Risastór, vöðvamikill náungi með
erfiða skapsmuni. Þegar hann var
sextugur gat hann enn átt það til
að beita hnefunum ef honum mis-
likaði eitthvað. Andersen var i
ónáð i Noregi þegar Onassis hitti
hann. 1936 hafði hann leitað til
Þýzkalands í atvinnuleit en þegar
þjóðverjar gerðu innrásina í
Noreg 1940 var hann kvislingur
og starfaði þannig fyrir þýzka
hernámsliðið. H:nn var dæmdur
f.vrir þessa starfsemi sina eftir
striðið og sektaður um eina
milljón norskra króna. Með hjálp
Andersens komst Onassis i sam-
band við 14 aðra útlæga Norð-
menn. auk þriggja þýzkra hval-
veiðimanna og skutlara.
Onassis ásamt Tinu, sem sagði að
ástarguðinn Eros hefði einn átt
hlut að þvf að þau gengu f hjóna-
band.
Eva Perón, þetta er sfðasta mynd-
in sem tekin var af henni, en hún
lést árið 1952.
Fyrsta skipið fór af stað í
október 1950. Þegar vertiðinni
lauk i mars 1951 — og leyfilegur
afli þá veiddur — var Onassis þó
ekki ánægður með aflamagnið.
Veiðum var haldið áfram i 10
daga. Tilkynningaskyldu var ekki
hlítt. og þegar til annarra skipa
sást var brugðið skjótt við og nafn
skipsins falið. 1 eitt skiptið þurfti
skipið að leynast á bak við ísjaka í
langan tima til að forða sér undan
eftirlitsskipum á miðunum
Snemma í april var skipsmönn-
um fyrirskipað að halda til Perú
og veiða þar undan ströndum
hvalhrogn. Þeir lögðu niður
vinnu og kröfðust sérstakrar
greiðslu ef slik ferðyrði farin.
á sama tima birtist Onassis
sjálfur öllum að óvörum ásamt
Tinu og nokkrum bandarískum
kaupsýslumönnum og eiginkon-
um þeirra á litlu skipi. Onassis
vildi skemmta gestum sinum og
þeir fóru um borð i hvalveiðiskip-
ið. 1 lestum skipsins var aðeins
einn einasti smáfiskur. önassis
tók því sem persönulegri móðgun
við sig. gestir hans skyldu fá sína
skemmtun. Hann kvartaði yfir
þessu við Andersen. sem hvarf þá
um stund og kom til baka mcð
skipsköttinn. ,,Ég nota sérstaka
aðferð við að finna hvali."
tilkynnti hann. ,,ég sný kettinum
þrjá hringi um höfuðið á mér."
Að, sjálfsögðu heppnaðist þessi
aðferð hans. Allan þann dag yar
hver hvalurinn á fætur öðrum
skotinn og drepinn.
Onassis reyndi sjálfur að semja
við þýzku veiðimennina. Ferðinni
yrði lokið i júní. lofaði hann þeirn.
og hver þeirra fengi 50% hækkun
á launin. Eftir nokkurt þref gekk
áhöfnin að þessu tilboði ,,til að
gleðja eigandann". en aðeins
fram til 10. maí. Onassis lofaði
þeim ennfremur meiri friðindum
um borð. og hvarf siðan eins fljótt
og hann hafði komið með gesti
sina.
Nokkrum dögum siðar bárust
skilaboð frá Onassis. Það var
skipun um að veiða til júniloka en
hann mundi síðan sjá þeim fyrir
flugfari til Þýzkalands. jafnframt
var kaupið þegar tvöfaldað.
Boðinu var tekið. enda góð laun i
vændum fyrir.
í upphafi fyrstu vertiðarinnar
hafði Onassis hafnað söluboði.
sem flestir norskir hvalveðimenn
höfðu tekið. Onassis tók þá
áhættu að striðið i Kóreu. seni
byrjaði í júni 1950. myndi auka
eftirspurnina og þá verðið á hval-
lýsi. Eftir sex og hálfs mánaðar
veiðiferð sneru skipin heim. enda
ástandið um borð orðið mjög
slæmt.
Hagnaður Onassis var mikill.
Verðið á lýsistonninu hafði næst-
um tvöfaldast. í heild var gróðinn
1.5 milljón f að sögn hans sjálfs
og það þótti siður en svo lélegt af
byrjanda í þessari atvinnugrein.
Ölöglegum veiðum var haldið
áfrani næstu árin.
Fyrir Onassis voru hvalveiðarn-
ar nijög sérstakar. meira lifandi
og rómantiskari heldur en skipu-
lagðar ferðir oliuflutningaskip-
anna um ailan heim. Veiðarnar
voru alltaf ævintýri í hans augum
og þegar Nornienn komu upp um
veiðiaðferðir skipa hans hætti
hann á þessu sviði án eftirsjár og
með álitlegum hagnaði.
Umsvif hans í
arabalöndunum
voru illa séd
Önnur störtilraun Onassis til að
losa sig úr hlutverki „dyra-
varðarins" var að stofna Saudi-
Arabiu verzlunarflotann. en af
því viðfangsefni hafði hann öllu
minni ánægju.
Nú til dags er erfitt að stað-
reyna að hve miklu leyti Araba-
löndunum var stjórnað af stóru
oliufélögunum. Vesturvetdin. sér-
staklega Bandarikin og Bretland.
stjórnuðú Mið-Austurlöndum i
gegnum oliufélögin og oft var
erfitt að greina á milli verzlunar-
hagsmuna og stjórnmálahags-
muna. A timum kalda stríðsins
voru þessi afskipti mjög mikilvæg
fyrir vesturveldin. Nokkur ara-
bisk oliulönd létu þá í Ijós
öánægju með þessi afskipti af
innanrikismáiefnum þeirra. Eins
og Onassis höfðu arabarnir áhuga
á að hafa frekari stjórn á eigin
örlögum. Þessi umsvif þeirra
voru illa séð i þeim löndum sem
áhrif höfðu í þessum rikjum.
Onassis sagði síðar um ástandið
að „aldrei áður i sögu kaupsýsl-
unnar var eins mikið vald fyrir.
til að berjast gegn og eyðileggja
einn einstakling".
Maðurinn sem kom öllu þessu
af stað. var Spyridon Catapodis.
Arið 1948 aðstoðaði hann
Onassis i fyrstu ferð hans til
Evrópu. Siðar varð hann tiður
gestur í húsi hans í Suður-
Frakklandi. Catapodis var i sam-
bandi við ríkisstjórnir i Araba-
löndunum og hafði fulla
vitneskju um áhuga þeirra fyrir
að auka umsvif sin i oliuverzlun
og draga úr áhrifum Bandarikj-
anna og Bretlands i löndum
sinum. Catapodis kom Onassis
síðan í samband við rikisstjórn
Saudi-Arabiu. en við hana gerði
hann samninga. sem orsökuðu
mikla óánægju á Vesturlöndum.
ekki þó sist gremju skipaköngsins
Niarchosar.
Sumarið 1956 þegar öll þessi
samskipti voru í hámarki og
deilurnar sem af þeim spunnust á
milli valdamanna um allan heim.
kom Nasser Egyptalandsforseti
Onassis til bjargar. Agreiningur
hans við Frakkland. Bretland og
ísrael vegna þjóðnýtingaj' Egypta
á Suez-skurðinum hafði sitt að
segja fyrir skipaeigendur um
allan heim og ekki sist fyrir
Onassis. Eftir lokun skurðarins
1956 i oktöbermánuði voru hags-
munir þeirra i hættu. en lokunin
færði Onassis gífurlegan hagnað.
Að sögn hans sjálfs var talinn
gröði hans á milli 20 og 25
milljonir punda af flutningi oliu
þessa mánuði til Evrópu. fyrir
Höfða sem var 11.300 mílna
siglingaleið. næstum tvöföld
leiðin i gegn um skurðinri.
„Það snart liiann hálfvegis." er
haft eftir einum starfsmanni
Onassis. „því oliufélögin reyndu
eftir bestu getu að koma Onassis á
kné. en reyndin varð sú. að þeir
gerðu hann að einhverjum
auðugasta manninum í þeirra
röðum." Onassis var aftur á
grænni grein.
Hér lýkur þriðja hluta þessa
greinaflokks sem er útdráttur úr
æviferli Onassis en i fjórðu og
siðustu greininni verður m.a. sagt
frá sambandi hans og Jackie
Kennedy.
Sinfóníu-
tónleikar
Efnisskrá:
Mozart: Sinfónfa nr. 38, K.504
Dvorak: Aría úr óperunni
Rusalka
Weber: Aría úr óperunni Der
Freischutz
Alban Berg: Sieben friihe
Lieder
Tsjaikovskí: Capriccio Italien,
óp. 45.
Stjórnandi: Karsten Andersen
Einsöngvari: Sieglinde
Kahman
Tónleikarnir hófust á
sínfóníu eftir Mozart en upp-
haflega hafði verið auglýst að
leikinn yrði forleikur að
Hollendingnum fljúgandi eftir
Wagner og að tónleikunúm lyki
með fyrstu sinfóniu Sibeliusar.
Aljt um það, Prag-sinfónian var
vel leikin og svona i framhjá-
hlaupi sagt, þá gæti verið
gaman að heyra Sinfóníuhljóm-
sveitina taka Mozart til sér-
Tónllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
stakrar meóferðar, með þvi t.d.
að leika röð af sinfóníum hans
eða alla forleikina á nokkrum
tónleikum. Af leik hljóm-
sveitarinnar undanfarið mætti
ætla að tónlist eftir Mozart og
samtímamenn hans henti
hljómsveitinni sérlega vel.
Sigelinde Kahman er ekki
aðeins göð söngkona heldur og
listamaður, sem er fær um að
fást við viðfangsefni, ósamstæð
að gerð og stíl. Arían úr Töfra-
skyttunum eftir Weber var
mjög vel sungin en sérlega
hrifandi var söngur hennar í
lögunum eftir Berg, má þar
helst nefna Næturgalann og tvö
þau síðustu, Ástaróð og Surnar-
dag. Hér er á ferðinni lista-
maður, sem ástæða er til að
hlúa að og gefa tækifæri til að
fást við verðug viðfangsefni . ..
Þó Capriceio Italien, eftir Tsjai-
kovski, sé skemmtilegt verk, er
það varla nógu stórt viðfangs-
efni til að vera endahnútur á
tónleika. Hljómsveitin er tæp-
lega nógu „stabíl" til að leika
svona verk slysalaust en þrátt
fyrir allt að því ónauðsynleg
óhöpp, var leikur hennar víða
mjög góður.
Jón Ásgeirsson
í Nínusokkabuxum
UMBOÐSMENN