Alþýðublaðið - 11.11.1958, Page 4

AlþýðublaðiS
Þriðjudagur 11. nóv. 1958
*
MÉU BAKST í HCNPUK lítiö
IHiiíS, niáigagn yíigsiu kynslóöat-
i'istamanna og áhugamanna um
listjr. J*að heitir Foi’spil, og eitt
if yngstu skáldumim, Dagur Sig
ciróssou (Thoroddsens verk-
iriaeðings) hefur tekið að sér að
iitera ábyrgð á öilu því, sem jsar
er sagt. Þa'ö lýsir að minnsla
Ikesti hngrekki, enda skrifar
jiiann sjálfur þá greinina, sem
Sntrust er og harðvííugust, unt-
•inclt um málverkasýniugu eins
aí eidri málununum.
FG LAS þetta blað allt af á-
íiuga. Ég var í rannsóknarför,
var að leita að inntaki þeirrar
æsku, sem nú gengur fram á
sjónarsviðið og bera saman við
.esku mína og félaga minna um
1923. Þá gáfum við út álíka rit.
Kristmann, Steindór Sigurðsson,
•Guðmundur Fi-ímann og fleiri.
lég held að við höfum ekki reitt
eins marga til reiði með okkar
blaði og þeir gerii, sem standa
að Forspilinu nú —• og þó held
ég, að ekki hafi verið mmni
ólga í' blóðinu.
HÉFÐU.M við gefið út og skrif
uð Forspil, þá hefðu þar verið
sjóðbullandi skammir um auð-
valdið, kvæði um voíleiflega at-
burði, sjóslys og húsbruna, sjálfs
inorð og hengingar, en að auki
kvæði og sögur með helmyrkri
ástarsorg, svikum og heitrofum,
írasta sér í fossinn, fölnuð blóm
— og grát á leiði hins svikna ásc
vinar. Okkur hefði aldrei dottið
:í hug að yrkja um grænt hár á
lærum okkar, hundar spangólað,
íunglið rifnað og pörtunum rignt
ýfir okkur.
NEI TAKK, Við hefðum skrif-
að um Spartalius, Savonoroia,
Johann Huss — og ömmu okkar
með allan barnahópinn. Við
-'iefð'uni lýst kjallarakompum,
Ungir pfsareiðir lisía-
menn.
Forspjall, blað yngstu kyn-
slóðarinnar.
Samanburðir: 1923:1958
Baráttan við fjötrana
Helsprengjur yfir köfði sér
hanabjáljtfdoitúm, hungri pg ves
öld, en ekki dottið í hug að minn
ast á hómósexualista, því að yið
höfðum ekki hugmynd um gð
slíkt og þvílíkt væri til. Vig
hefðum aidrej látið okkur til
hugar koma að yrkja kvæði á
þessa lund: „Ó, að ég skuii ekki
eiga svo mikið sem blýant og lít-
ið blað heldur aðeins byssu og
nóg af skotfærum'*.
EF Guðmundur Frímann
hefði komið til okkar Kristmans
með svona kvæði, þá hefðurn við
sagt: „Ertu vitlaus“, —- og svo
hefðum við skrifað pabba hans
og sagt honum að koma og
hjálpa honum. Ekki þar fyrir
— Guðmundur heíði aldrei kom
ið með svona kvæði. Hins vegar
hefði hann getað átt það til að
koma með kvæði á þessa leið:
„Ó, von mín. þú sem vopni held-
ur í veikri hönd, ó sjónhverfing,
á vörum þínum véfrétt býr en
vestrarísa dagsins eldur hjá skóg
arásnum skini slær.“ Og það
ijóð hefði Kristmann tekið í
Forspilið okkar.
EM T 17.ATT fyrir ólíkt tungu-
tak er skyldleikinn mikill. Við
vorum ákaflega reiöir, en ég
held e,3 við höfum vitað hvað
yiS viidum, enda var þá eitt-
hvað að að keppa, eitlhyað þil
að þerjast fyrir. Þeíta kornunga
íalk, sem nú ber fram Forspilið,
pr iíka ofsareitt, en þaö er eins
og reiSi þess sé í ætt ýiS rejði
öpss, seni er að reyna aS slíta af
spr íjötra, en veit ekki hvert
hi-nr, ætlar þegar hann er orðinn
frjáis.
QQ ÞEQAK ég fer að hugsa
móliö, þá finnst mér þetta eðii-
ipgt. Gefur nútíminn ungu fólki
hugsjónir eða trú eða traust?
Þetta unga fólk, sem stendur að
Farspili, finnur mjög sterkt til
Pg vill fqrna sér fyrir eitthvað.
En hvaö? 6aS stendur á pólnum
Qg skyggnist til allra átta: aust-
urs, y-esturs, norðurs og suðurs
—• og finnur í rauir Qg veru ekki
neitt af því, sem það er að leita
að. Þess vegna reiði'st það. Þáð
iítur reiðilega um öxl og for-
dæmir það sem liðið er, einnig
augnablikið, sem það lifir á, án
þess þó að það geti áttað sig á
því hvert halda skal. Það rífur
í fjötrana, purpar þá og slitur.
Aöfarir þess geta virst hjákát-
legar á stundum. En þarna er
heimurinn kominn eins og hann
er með allt sitt vonleysi, allan
sinn kvíða, djöfuldóminn á jörð-
inni og helsprengjurnar yfir
höfði sér.
FGRSPIL er ekki slórt blað
eða veglegt. Það lítur skrítilega
út í augum borgaranna, sem
sjálfir eru þó hræddir en reyna
að biða rólegir — og mæla ekki
orð af vörum. Það er gott að
kynnast þessu litla blaði unga
fólksins árið 1958.
Hannes á horninu.
( Utan úr Heimi )
MONTGOMERY og de Gaulle
krefjast báðir endurskoðunar
á stefnu og starfi Atlantshafs-
bandalagsins, og vilja gera það
að áhrifaríkara afli í barátt-
unni gegn Sovétríkjunum. Þeir
"benda á að Atlantshafsbanda-
•agið verði að miðast við allan
heiminn því þannig verði að-
■eins mætt áformum Rússa um
alheimsyfirráð,
Hér verður sú staðhæfing
Montgomerys, að yfirstjórn
bandalagsins í París sé gegn-
umspillt af skrifstofuveldi og
skjalaryki, ekki gerð að um-
lalsefni. Það, sem mesta at-
'hygli. vekur í tillögum hers-
"höfðingjans er, að hann leggur
höfuðáherzlu á hið pólitíska
hlutverk þess, og þá hættu,
•sem stafar af áróðri Rússa ut-
an 'Evrópu. Um þetta eru báð-
ír hershöfðingjarnir sammála.
Tveir framúrskarandi hers-
höfðingjar telja að Vesturveld-
unum stafi einkum hætta af
Eússum á vettvangi efnahags-
atiála en ekki á hernaðarsviði.
•Evrópa vestan járntjalds er
nú tiltölulega örugg í skjóli
.nýjustu vopna. Sovétríkin hafa
liví snúið sér að öðrum leiðum,
-og hyggjast ná takmarki sínu
á annan og tryggari hátt en
rneð y'opnavaldi. Foringjarnir
í Kreml notfæra sér andúð ým-
issa ríkja Afríku og Asíu og
ágreining innan Vesturveld-
anna til þess í áróðurskapp-
hlaupinu.
Vesturveldunum hefur ekki
tekist að verjast þessum áróð-
ursbrögðum Rússa. Það er ekki
nema tæpar tvær vikur síðan
Krúsjóv lýsti því yfir að hann
væri reiðubúinn að veita Egypt
um 400 milljón rúblna, lán
til að byggja hina margumtöl-
uðu Asvanstíflu. Fénu skyldi
varið til kaupa á vélum og á-
höldum í Rússlandi. Rússar
hafa um langt skeið veriS
stærstu kaupendur að egypzkri
baðmull, og Egyptar geta
hvergi selt þessa helztu út-
flutningsvöru sína nema í
kommúnistaríkjunum. Það er
því skiljanlegt að Egyptar haldi
uppi líflegu sambandi við
Rússa. Vesturveldin hafa ekki
einungis neitað að hjálpa
Egyptum að byggja Asvan-
stífluna, heldur einnig að
kaupa af þeim baðmullina.
Ástandið versnaði að mikl-
um mun við atburðina og her-
flutningana í Líbanon og Jór-
daníu.
Kaíró hefur aldrei verið and-
vígarí Vesturveldunum en nú.
Og í Miðausturlöndum ríkja
þeir einir, sem hlynntir eru
Nasser og stefnu hans.
Allir eru sammála um að
Asía, Mið-Austurlönd og Af-
ríka séu þau svæði, sem þýð-
ingarmest eru í kalda -stríð-
inu. En Vesturveldunum hef-
ur enn ekki skilist hversu frá-
leit stefna þeirra gagnvart þess
um ríkjum hefur verið og ekk-
ert bendir til þess að breyt-
inga á henni sé að vænta, Á
þessum staðreyndum grund-
vallast krafan um nýja áætl-
un, sem miðast við að hrinda
áróðursárás Rússa.
En þegar rök þessara heið-
ursmanna, Montgomerys og
De Gaulle, eru athuguð kemur
í ljós, að annarlegar ástæður
valda gagnrýni þeirra.
Montgomery tekur Súezmál-
ið sem dæmi urn hve nauðsyn-
legt sé að samræma stefnu At-
lantshaísþjóðanna, og gagn-
rýnir Bandaríkjamenn fvrir að
hafa ekki stutt Breta og Frakka
í því sevintýri. Og grunur leik-
ut á að d.e Gaulle hafi átökin í
Norður-Afríku í. huga er hann
krefst nánari samræmingar á
afstöðu Atlantshafsbandalags-
þjóðanna, Og verði farið að
ráðum þessara herforingja gæti
svo farið, að Norðurlandaþjóð-
irnar verði að leggja blessun
sína yfir Alsírstríðið, Súezæv-
intýrið eða jafnvel Quemoy-
póJitík Band.aríkjamanna.
Vestrænum þjóðum er nauð
syn að efla samstarf sitt á sem
Framhald á 11. síðu
SVO virðist að ýmsir séu
aldeilis búnir að gleyma verð
giidi peninga á íslandi og líti
á þá eins og sand á sjávar-
ströndu, sem ausa má upp í
vinstri hendi og henda burtu
með hinni hægri.
Ýmsir stéttahópar eru hér
sekir um slíkt at'hæfi og skal
hér bent nokkuð á.
Nýlokið er kirkjuþingi. þar
sem saman voru 'komnir að-
ailega klerkar og lcennimenn,
auk nokkurra af veraldlegu
stéttinni.
Á þingi þessu var aðalmálið
hið svonefnda biskupamál,
sem sé hvað þeir yrðu margir,
hvar þeir ættu að sitja o. s.
frv. Eftir margar og miklar
ræður og djúpar urnþenking-
ar var loks soðin saman tii-
laga til þingsályktunar, sem
margir voru óánægðir með,
þess efnis * að tveir skyldu
biskupar vera og nánast sagt
2 bústaðir hvors um sig, án
þess að virðist nokkuð tekið
tiliit til hversu mikill kostn-
aðarauki yrði hér að fyrir rík-
issjóð. Þá á að halda presta-
stefnu árlega á báðum stöð-
unum, Iiólum og Skálholti.
Einn glöggur kennimaður á
kirkjuþinginu mun hafa talið
að kostnaðarauki myndi veyða
um 3—5 milljónir. Og eitt
blaðið sagði frá því á dögun-
um, að líklega myndi aiþingi
lúta vilja kirkjuþings.
Svo er nú sagan sú, en sag-
an af bruðkmarsemi kirkju-
þingsins er ekkert einsdæmi
á öld takmarkalausrar eyðslu
semi og virðingarleysis fyrir
fjármunum. Þessi saga gerist
í ýmsum myndum í okkar
fjárhagslega sjúka þjóðfélagi.
En því er biskupasagan af
kirkjuþinginu nefnd hér, að
hún er nokkuð sérstæð.
Klerkar og kennimenn eiga
að ganga á undan öðrum, vera
til fyrirmyndar. Þeir eiga
fyrst og fremst að benda þjoð-
inni á hinar andlegu mein-
semdir þjóðlífsins, því þær
leiða alltaf tij efnislegra mein
semda. En hér hafa kenni-
mennirnir snúið blaðinu við
og fallið í þá gröf, sem Þeir
áttu að leiða aðra frá.
Menn skyldu nú halda eftir
öllu moldviðri kirkjuþings-
manna að dæma, að kristninni
yrði betur borgið, þegar búio
væri að setja 2 biskupa, ann-
an á Akureyri eða kannske á
Hóla og hinn í Reykjavík með
vetrar- eða sumardvöl í Skál-
holti. Trúi því hver sem vill,
en ekki trúi ég því. Með allri
virðingu fyrir þeim væntan-
legu 'biskupum nyrðra og
syðra trúi ég betur leiðsögu
þess manns, er nú skipar emb-
•ætti biskups, og ég býst við
að þeir tveir afreki ekki meir
en dr. Jón heitinn Helgason og
séra Sigurgeir heitinn Sig-
urðsson, enda fáránlegt að
skilja störf biskups i tvennt.
Vildu þessir rnenn, sem
heimta 2 biskupa á Islandi, t.
d. upplýsa hve margir bisk-
upar starfa í Danmörku, hve
margir Þegnar koma á hvexn
biskup eða hve margir prest-
ar á 'hvert biskupsdætni?
Þetta væri nærtækt dæmi og
eftir þessu gætu menn svo
dregið sínar ályktanir.
Annars vildu nú sumir
kennimennirnir hafa 3 bisk-
upa. Skil ég þá ekki hvers
vegna ekki mátti nefna einn á
hvern landsfjórðung, fyrst að
kostnaðurinn er þessum mönn
um algert aukaatriði.
Þa.ð hefur hevrzt, að sá
milljóna króna útgjaldabálk-
ur, sem Skálholtsævintýrþð er
búið að kosta þjóðina, eigi að
réttlætast með því að hola
biskupi þar niður um lengri
eða skemmri t'irna. Eigi þann-
ig að vera hægt að segja, að
til einhvers hafi verið byggt.
Annars er Ská 1 holtsæ vin.
týrið saga út af fyrir sig og
taiandi vottur um flot.træfils-.
hátt vissra manna, sem með
fjármál fara.
Það er haft til gamans, að
einn þeirra lærðu, sem við
S'kálholtsbygginguna unnu,
hafi viljað hafa kirkjuturn-
inn nokkrum metrum hærri
til að hann gæti orðið útsýnis.
turn heim til æskustöðva hins
lærða manns. Svo ekki er nú
öil vitleysan af sama toga
spunnin. En eitt er sameigin-
legt:
Að þarna ræður ekki snef-
ill af Því, sem heitir gætni og
góð meðferð fjármála.
Við höfðum engin efni á:
Ao byggja mörg stórhýsi í
Skálhóiti, sem upphaflega —•
og líklega enn — er ekkert
vitað hvað er hægt að gera
með, nema hola þangað bisk-
upi einhvern tíma ársins.
Við höfum ekki efn.i á að
setja á fót eitt eða- fleiri bisk-
upsembætti tip viðbótar því
eina, sem fyrir er.
Við höfum ekki efni á að
kosta ný embætti í sanibandi
við fjölgun biskupsem'bætta.
(Biskupsritarar, nýjar skrif-
stofur, bílastyrikir o. m. o. m.
fleira.)
Við höfum heldur ekki efni
á að byggja hverja kirkjuna
á fætur annarri í Reykjavík,
þegar þær, sem fyrir eru,
standa að jafnaði hálftómar
þegar prestarnir messa. Það
væri nær að þær kirkjur. sem
fil eru, væru opnar alla daga
til þess að þeir, sem vilja, geti
þar inn gengið og nálgazt guð
sinn í einrúmi og einlægni.
Okkur vantar ekki fleirx
biskupa, sízt til að sitja aust-
ur í Skálholti eða norður í
landi. Okkur vantar ekki fleiri
kirkjur.
Okkur vantar andlegan móð
í prestastétt þá, sem nú er í
landinu, okkur vantar klenka,
sem þor-a að segja mannfólk-
inu til syndanna og flytja því
meira og betra andlegt fóður
en nú er yfirleitt í boði, og
túlka meir en nú er gert hin-
ar andlegu stefnur, sem nú eru
helztar uppi í heiminum.
Ég m.an séra Harald Níels-
son, þe.gar hann messaði í Frí-
kirkjunni í Reykjavík fvrir
troðfullu húsi og heyi’a mátti
saumnál detta, svo mikill var
andlegur þróttur þessa mikla
kennimanns. Hvern eigum við
slíkan nú?
'Nei, gái þessir andans menn
inn í sinn eigin barm og leiti
bjáikans, áður en þjóðin af-
kristnast meira en orðið er.
Láti þeir skattborgara lands-
ins í friði fyrir óhóflegum
kröfúm á hendur févana rík-
issjóði.
Áð lokum skora ég á það
Framhald á 9. síðu.