Morgunblaðið - 02.06.1978, Page 4

Morgunblaðið - 02.06.1978, Page 4
36 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. JÚNÍ 1978 Mesti sellóleikari samtímans Mstislav Rostropovitch er óumdeilan- lega einn mestur tónlistarmaður aldar- innar. Hann stendur nú á fimmtugu og ferðast að vísu enn um heiminn á sovézku vegabréfi, en stjórnvöld hafa neitað honum um að snúa heim vegna afdráttar- lauss stuðnings hans við Solzhenitsyn svo sem margoft hefur verið sagt frá. Sýndi Rostropovitch þá mikinn og aðdáunar- verðan hetjuskap og kjark, er hann léði Solzhenitsyn hús sitt í Ryazan og gerði re.vndar langtum meira, hann skrifaði opin bréf honum til styrktar sem vakti reiði sovézkra stjórnvalda og aðdáun frjáls almenningsálits. Um margt þykir hann einstakur. Hann er haldinn óslökkvandi lífsþorsta og ríkri þörf til að gefa af sjálfum sér. Hann miðlar miklu og hver maður er kær vinur. Hann er jákvæður maður, Menuhin hefur orðað það svo, að hann lifí í samfelldu sæluástandi. „Guðirnir brosa þegar hann sezt við sellóið og þeir gráta við hljóm þess,“ hefur verið sagt. Fá tónskáld á 18. og 19. öld sýndu áhuga á sellói sem eirtleikshljóðfæri og árangurinn varð að tónbókmenntir fyrir það eru fátæklegar. Það var Casals er léði sellóinu núverandi rödd með því að breikka svið þess. Þetta gerði tónskáldin djarfari og nú er mikið til af góðri sellótónlist. Ennfremur má segja að tæknileg snilld Casals hafi valdið bylt- ingu í sellóleik, því að hann jók möguleika hljóðfærisins og víkkaði tjáningarsvið þess. Og í höndum Rostropovitch hefur endurreisnin blómstrað. Tónskáld eins og Britten, Lukas Foss, Dmitri Shostako- vitch og Prokofiev skrifuðu fyrir hann. Vaxandi tónbókmenntir og fordæmi hans hafa hvatt heila kynslóð frábærra ungra sellóleikara til dáða á einleikssviðinu. Eins og Casals er Rostropovitch róman- tískur og hann skammast sín ekki fyrir það. Hann fyllir hverja laglínu með sinni stórbrotnu rússnesku sál þegar bogi hans seiðir fram langa syngjandi hljóma með nærfærinni mælsku og hreinleika. Hann er fæddur í marz 1927 í Baku á strönd Kaspíahafs. Móðir hans lék á píanó, faðir hans hafði numið sellóleik. Eldri systir hans varð ágætur fiðluleikarí og spilar með Ríkishljómsveit Moskvu. Hann hrærðist innan um tónlist frá blautu barnsbeini og fjögurra ára hóf hann að nema á píanó og fjórum árum síðar ákvað faðir hans að hann sneri sér Slava og Galina að sellóleik. Árið 1934 fluttist fjölskyldan til Moskvu og bjó þar við kröpp kjör fjárhagslega en aðstða til tónlistarnáms var vitanlega auðveldari. Rostropovitch hóf að halda hljómleika 13 ára, meira af nauðsyn en vilja. Hann vann fyrir tónlistarnámi sínu af ótrúlegu kappi og eftir seinni heimsstyrjöldina lenti hann rétt tvítugur í sinni fyrstu pólitísku eldskírn. Stjórnvöld höfðu 1948 fordæmt Prokofiev og Shostakovitch fyrir að aðhyllast „öfuguggahátt og andlýðræðis- legar tilhneigingar sem fjarlægir sovézku þjóðina og listasmekk hennar". Rostropo- vitch hvikaði ekki frá fyrri afstöðu sinni til þeirra. Og þeir mátu það mikils við hann. Þrítugur fór hann að halda hljómleika að ráði utan Sovétríkjanna. Hann giftist 1955 sópransöngkonunni Galinu Vishnevskayu. Þau bjuggu við rúman efnahag á sovézka vísu framan af. Eftir að Solzhenitsynmálið kom verulega upp á breyttist efnahagur þeirra sem annað. Rostropovitch er nú auk þess að fara í hljómleikaferðir, fastur stjórnandi Sinfóníuhljómsveitarinnar í Washington. „Við leikum á þessum tónleikum Vorblót Stravinskys og sónötu fyrir tvö píanó og ásláttarhljóð- færi eftir Béla Bartok, þar sem þeir leika með okkur Gísla, Reynir Sigurðsson og Oddur Björnsson," sagði Halldór Haraldsson, píanó- leikari, um'tónleika þeirra Gísla Magnússonar í Þjóðleikhúsinu. „Við höfum flutt Bartok-sónöt- una einu sinni áður í Félagsheimili stúdenta, en hins vegar held ég að mér sé óhætt að fullyrða að Vorblótið hafi ekki verið flutt hér áður. Vorblótið er hins vegar eitt allra merkasta tónverk á þessari öld en mjög erfitt í flutningi og af þeim sökum hygg ég að það hafi ekki verið flutt hér áður í hljóm- sveitarbúningi,“ sagði Halldór ennfremur. „Höfundurinn útsetti þetta verk hins vegar einnig fyrir 2 píanó, enda samdi Stravinsky það á píanó eins og önnur verk sín, þó að hann ætlaði það fyrir hljómsveitarflutning. Og það hljómar satt að segja mun hetur á píanóin en við höfðum þorað að trúa að óreyndu.“ Halldór kvað þá Gísla vera farna að æfa af fullu kappi fyrir tónleikana. Þeir Halldór og Gísli komu fyrst fram á tónleikum og léku á tvö píanó árið 1975 og léku þá í Félagsstofnun stúdenta en hafa síðan leikið saman á liðlega fimm tónleikum. „Þetta er orðið eins konar fóstbræðralag fyrir tvö píanó," sagði Halldór en tók fram að þeir lékju báðir aðallega hvor í sínu lagi. American 1927-77 Drawing Teikningar bandarískra listamanna í Listasafninu Fjórða júní nk. verður opnuð í Listasafni ríkisins sýning á teikn- ingum eftir bandaríska listamenn, sem nefnist American Drawing 1927—77 og spannar þannig hálfa öld í nútíma listsögu Bandaríkj- anna. Á sýningunni eru 75 verk eftir jafnmarga listamenn. Sýning þessi er hingað komin fyrir tilstuðlan Menningarstofn- unar Bandaríkjanna og upphafs- liður í samskiptum Listasafns ríkisins við bandarísk söfn og aðila um að skiptast á sýningum. Þessi sýning er á vegum Listasafns Minnesotafylkis, sem um þessar mundir á hálfrar aldar afmæli og hefur á síðasta aldarfjórðungi lagt mikla áherzlu á þátttöku í alþjóð- legu listastarfi og gengist fyrir fjölda sýninga víðsvegar um heim. I inngangsoröum, sem forseti safnsins, Malcolm E. Lein, ritar í sýningarskrá segir hann m.a.: „Listasafn Minnesota er í hjarta auðugrar norrænnar menningar- arfleifðar, sem innflytjendur frá Noregi, Danmörku, íslandi, Sví- þjóð og Finnlandi fluttu með sér. I Minnesota fundu þeir land vatna og skóga, loftslag, sem þeim féll við þótt stundum væri það harð- neskjulegt og hlýjar móttökur. Því er það okkur ánægjuefni að taka upp samstarf við íslendinga á þessu sviði. Þegar að því kom að taka ákvörðun um hvernig þessi sýning skyldi verða, innan þeirra takmarka, sem slíkri sýningu eru sett, var ákveðið að senda teikn- ingar, því að við komumst að þeirri niðurstöðu að teikningin gæti betur en nokkurt annað form túlkað þróun bandarískrar listar síðustu 50 ár. Teikningin endur- speglar og kallar á nýjar stefnur og af öllum listaformum dregur hún mest af sköpunarhæfileikum listamannsins." Verk eftir Lester Johnson nr. 33 d sýningunni.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.