Morgunblaðið - 17.03.1979, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. MARZ 1979
Erjur irman fínnsku fíokkanna
setja svip á kosningaslaginn
Eftir Thomas
Romantschuk, fréttaritara
Mbl. í Helsingfors
Um þessa helgi, það er að
segja sunnudaginn 18. og
mánudaginn 19. marz eru
þingkosningar í Finnlandi, og
kjósa Finnar þessa tvo daga
200 þingmenn, scm taka skulu
sæti í Finnska Riksdagen.
Stóra spurningin í kosningun-
um er sú, hvers konar ríkis-
stjórn það verður sem Finnar
íá eftir kosningarnar. Nú
situr samsteypustjórn mið- og
vinstriflokkanna að völdum í
Finnlandi undir forsæti Kal-
evi Sorsas.
Ríkisstjórn Sorsas hefur
öruggan meirihluta í Riks-
dagen eða alls 143 þingmenn
að haki sér. Þannig er það að
minnsta kosti fræðilega séð.
Auk sósíaldemókrata eiga
ráðherrar úr Miðflokknum,
Frjálslynda þjóðarflokknum
og hið svokallaða Lýðræðis-
samband alþýðu Finnlands.
þ.e.a.s. vinstrisósíalistar og
kommúnistar, sæti í þessari
fram af hálfu hægri flokkanna, að
mynda ætti borgaralega stjórn.
Þegar kosningarnar 1975 fóru
fram var við völd í Finnlandi
embættismannastjórn undir for-
ystu sósíaldemokratans Keijo
Liinamaas. Sat stjórn hans áfram
við völd í nokkurn tíma eftir
kosningarnar á meðan sigurvegar-
ar kosninganna voru að athuga
möguleika á myndun nýrrar
stjórnar. Eftir fremur langvinnar
stjórnarmyndunartilraunir tók
alþýðufylkingar-stjórn undir for-
sæti Miðflokksmannsins, Martti
Miettunens við stjórnartaumunum
af ráðuneyti Liinamaas. Sú ríkis-
stjórn sundraðist þó eftir að hafa
setið tæplega eitt ár, og tók nú við
minnihlutastjórn miðflokkanna og
aftur undir forystu Miettunens, en
það voru Miðflokkurinn, Frjáls-
lyndi flokkurinn og Sænski þjóðar-
flokkurinn, sem stóðu að myndun
þessarar minnihlutastjórnar.
Stjórn Sorsas
En eins og við var að búast, varð
þessi minnihlutastjórn heldur ekki
ýkja langlíf. Eftir rúmlega hálft ár
var þessi stjórn einnig að þrotum
komin. Hinn 15. maí ‘77 gat tals-
maður Sósíaldemokratanna,
Kalevi Sorsa, að minnsta kosti
brottför Sænska þjóðarflokksins
úr stjórn.
Núverandi ríkisstjórn Finnlands
er sem sagt með sósíaldemokrata í
forsæti, enda þótt borgaraflokk-
arnir hafi meirihluta í Riksdagen.
Þó hefur verið tekið tillit til
meirihlutaaðstöðu borgaraflokk-
anna á þingi þannig, að Miðflokk-
urinn hefur fengið yfirráð yfir
flestum ráðuneytunum eða alls
fimm. Sósíaldemokratar eru með
fjóra ráðherra í ráðuneyti Sorsas,
Vinstrisósíalistar / Kommúnistar
hafa þrjá ráðherra, Frjálslyndi
þjóðarflokkurinn hefur tvo ráð-
herra og loks situr einn óháður
ráðherra í ríkisstjórninni, og er
hann ekki sósíalisti. Ríkisstjórn
Sorsas er sem sagt þannig skipuð,
að styrkleikahlutföllin eru 8 á
móti 7 borgaraflokkunum í vil.
Klofningur
kommúnista
En þegar nánar er litið á málin,
er það ekki einungis sjálf samsetn-
ing finnsku ríkisstjórnarinnar,
sem athygli vekur. Stuðningur
hinna 143 þingmanna í Riksdagen
við ríkisstjórnina er í reynd aðeins
í orði. Eins og alkunna er, reyndist
engan veginn 143 þingmenn að
baki sér, þegar til kastanna kem-
ur.
Deilur hægri
og vinstri
Samt sem áður verður það að
segjast um ríkisstjórn Sorsas, að
störf hennar hafa gengið fremur
snurðulítið, og byggist það að
nokkru leyti á því, að ríkisstjórnin
hefur kunnað að færa sér í nyt að
tefla hinni róttæku vinstrisinnuðu
stjórnarandstöðu á þingi gegn
hægri sinnum, og svo má heldur
ekki gleyma því, að hægri flokk-
arnir í stjórnarandstöðu eru einn-
ig klofnir í afstöðu sinni.
Stærsti stjórnarandstöðuflokk-
urinn, Sameiningarflokkurinn,
hefur 33 þingsæti í Riksdagen,
Kristilegi sambandsflokkurinn
hefur 8, Stjórnarskrárflokkurinn
og Landsbyggðaflokkurinn hafa
hvor um sig tvö þingsæti, en báðir
þessir flokkar eru lengst til hægri
í finnskum stjórnmálum. Loks
hefur svo Sænski þjóðarflokkurinn
10 þingsæti, en hann er miðflokkur
að stefnuskrá. Það gefur því auga
leið, að það reynist erfitt fyrir
þessa flokka að sameinast um
afstöðu sína sem ein allsherjar
stjórnarandstaða á þingi.
flokksins er sjálfur formaður
flokksins, Johannes Virolainen, en
hann er gildur bóndi og hefur
örugg tök á hinum ýmsu flokks-
deildum Miðflokksins víðs vegar
um landið. Samt sem áður er
næstum því öll miðstjórn flokksins
í fullri andstöðu gegn honum.
Virolainen
spáð falli
Það er hinn tryggi stuðnings-
maður K-línunnar, Ahti
Karjalainen bankastjóri, sem
talinn er hafa mjög sterka stöðu
bæði í miðstjórn flokksins og
einnig í hópi þingmanna Mið-
flokksins. Almennt er því álitið, að
það verði K-línumenn, Karjalain-
en og fylgismenn hans, sem bera
muni sigur úr býtum í Miðflokkn-
um við þingkosningarnar núna á
sunnudag og mánudag, en sjálfum
formanni flokksins Johannes Viro-
lainen er jafnframt spáð falli í
kosningunum, en hann hefur átt
sæti í Riksdagen óslitið allt frá
lokum heimsstyrjaldarinnar, eða í
34 ár samfleytt. Missi Virolainen
þingsæti sitt, eru litlar líkur á því,
að úr valdabaráttunni innan Mið-
flokksins dragi eftir kosningar.
Staða Frjálslynda þjóðarflokks-
ins í finnskum stjórnmálum er
einnig svolítið undarleg. I ríkis-
Sorsas forsætisráðherra — Hefur verið laginn að sigla
milli skers og báru.
Ahti Karjalainen — Styður „K-línuna“, þ.e. Kekkonen og
utanríkisstefnu hans.
Kekkonen forseti — Valdabaráttan innan Miðflokksins
snýst að nokkru um hann og stefnu hans.
00. ríkisstjórn Finnlands. Það
er orðin venja hér í Finnlandi
að kalla slíkar samsteypu-
stjórnir alþýðufylkingar-
stjórnir. En það er mjög svo
sundurleit alþýðufylking, sem
stendur að núverandi ríkis-
stjórn. Þetta á að miklu leyti
rætur sínar að rekja til innri
sundrungar stjórnarflokk-
anna, en einnig til þeirrar
staðreyndar, að samsetning
ríkisstjórnarinnar endur-
speglar ekki beint styrkleika-
hlutföllin milli flokkanna á
finnska þinginu. Skýringuna
á þessu fær maður, þegar litið
er nánar á stöðuna.
Borgaraflokkarnir
með þingmeirihluta
I síðustu þingkosningum, sem
fram fóru árið 1975, fengu borg-
araflokkarnir méirihluta á þingi,
þ.e.a.s. 106 þingsæti í Riksdagen á
móti 94 þingsætum vinstri flokk-
anna. Því var þess vegna haldið
tilkynnt Finnlandsforseta Urho
Kekkonen, að nýr ráðherralisti
lægi fyrir.
í þessari ríkisstjórn sátu full-
trúar fimm stjórnmálaflokka,
þ.e.a.s. Sósíaldemokrata, Vinstri-
sósíalista, Kommúnista, Frjáls-
lynda þjóðarflokksins. Af þeim
stjórnmálaflokkum, sem eiga full-
trúa í Riksdagen, voru það aðeins
Sameiningarflokkurinn (hægri),
Kristilegi sambandsflokkurinn og
smáflokkarnir Stjórnarskrár-
flokkurinn og Landsbyggðarflokk-
ur Finnlands, sem settir voru í
stjórnarandstöðu.
Sænski flokkurinn
úr stjórn
Ríkisstjórn Kalevis Sorsas hafði
stuðning 153 þingmanna í Riks-
dagen. Á síðastliðnu vori sleit
Sænski þjóðarflokkurinn stjórnar-
samstarfinu og fór úr stjórn, en
ríkisstjórnin sat þó áfram án þess
að láta það sýnilega á 3ig fá, að
tala stuðningsmanna hennar í
Riksdagen lækkaði niður í 143 við
finnski kommúnistaflokkurinn
klofinn að meira eða minna leyti.
Þessi klofningur innan flokksins
er öllum svo augljós, að það er
hægt að tala um tvö flokksbrot,
þ.e. „meirihlutafylkinguna" og
stalínistana, enda þótt þessi klofn-
ingur sé enn ekki opinberlega
innsiglaður.
Hatrammir
andstæðingar
Flokksbrotin tvö innan Komm-
únistaflokks Finnlands fylgja
hvort um sig sjálfstæðri pólitískri
stefnu og hafa á sínum snærum
hvort sitt málgagnið, sem svo
keppast um að sverta flokksbrot
andstæðinganna og gera það tor-
tryggilegt. Það er því unnt að tala
um róttæka stjórnarandstöðu í
finnska Riksdagen. Þessir róttækl-
ingar hafa 11 þingmenn eða stund-
um 12, sem oft greiða atkvæði
gegn lagafrumvörpum ríkisstjórn-
arinnar. Það má því segja, að
ríkisstjórn Kalevis Sorsas geti
stuðst við aðeins 132 „örugga“
þingmenn í Riksdagen en hafi
Virolainen gegn
Kekkonen
Ríkisstjórn Sorsas hefur vitan-
lega orðið að kljást við ýmis konar
innri vandamál. Það hefur t.d.
reynst stjórninni erfitt að finna
heppilega málamiðlun milli skoð-
ana miðflokksmanna og vinstri-
sinna sérstaklega þegar málefni
finnska landbúnaðarins og efna-
hagsmál Finnlands ber á góma.
Ekki er heldur hægt að segja, að
allt sé slétt og fellt í samstarfinu
innan ríkisstjórnarinnar sjálfrar.
í Miðflokknum geisar all harðvít-
ug valdabarátta milli bændaliðs
Johannesar Virolainens og K-línu
manna, og er þá átt við stuðnings-
menn Kekkonens sem forseta og
þá utanríkisstefnu, sem hann hef-
ur mótað svo mjög. En deilurnar í
Miðflokknum standa ekki bara um-
þetta. Að vissu leyti er um að ræða
ákveðna tilraun Miðflokksins til
þess að ná til sín auknu fylgi í
borgunum. En það er greinilegt, að
valdabaráttan í Miðflokknum hef-
ur skýr áhrif á allt starf ríkis-
stjórnarinnar. Forsprakki upp-
reisnarmannanna innan Mið-
stjórn hefur flokkurinn að mestu
verið sama sinnis og Miðflokkur-
inn. Eftir að Sænski þjóðarflokk-
urinn sleit stjórnarsamstarfinu,
hefur hin hefðbundna samstaða
borgaralegu miðflokkanna í kosn-
ingabaráttunni riðlast nokkuð og
er nú orðin miklu flóknari í fram-
kvæmd, og er þá átt við vissa
samstöðu Miðflokksins, Frjáls-
lynda þjóðarflokksins og Sænska
þjóðarflokksins.
Kosningabandalög
borgaraflokkanna
Tilraun Frjálslynda þjóðar-
flokksins að tryggja sér stöðu
miðsvæðis innan finnsku mið-
flokkanna hefur ekki alltaf tekizt
sem skyldi. Allir þrír ofangreindir
miðflokkar hafa hiklaust myndað
með sér kosningabandalög í fjöl-
mörgum kjördæmum rétt fyrir
þessar kosningar. Sú staða er því
komin upp, að tveir stjórnarflokk-
ar hafa myndað kosningabandalag
við einn af stjórnarandstöðuflokk-
unum, þ.e. við Sænska þjóðar-
flokkinn! Það er þó langt frá því,
að þetta kosningabandalag sé í