Morgunblaðið - 22.06.1979, Qupperneq 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. JÚNÍ 1979
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. JÚNÍ1979
17

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdaatjóri Haraldur Sveinsaon.
Ritatjórar Matthíaa Johannesaen,
Styrmir Gunnaraaon.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsaon.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og skrifstofur Aöalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Afgreiösla Sími 83033
Áskriftargjald 3000.00 kr. ó mánuöi innanlands.
I lausasölu 150 kr. eintakið.
Skrif Morgunblaðs-
ins bera árangur
Skrif Morgunblaðsins um olíumálin hafa hrist upp í
ráðamönnum, svo að um munar. Þannig er nú áð
komast hreyfing á það, að leitað verði betri kjara um
olíukaup okkar, víðar en hingað til. Þessa varð vart sl.
laugardag, er þeir hittust Benedikt Gröndal og Knud
Frydenlund, utanríkisráðherra Noregs, og sá síðarnefndi tók
vel í málaleitan um olíusölu til Islands.
í Alþýðublaðinu í gær er skýrt frá því, að Benedikt
Gröndal hafi vakið máls á hugsanlegum hráolíukaupum
okkar í Miðausturlöndum við sendiherra Iraks, sem hér var á
ferð fyrir skömmu, og er þá gert ráð fyrir, að olían verði
hreinsuð einhvers staðar í Vestur-Evrópu.
Loks hefur Bjarni V. Magnússon varpað fram þeirri
hugmynd, að íslendingar könnuðu möguleika á olíukaupum í
Nígeríu til þess að greiða fyrir skreiðarsölu þar, en létu síðan
hreinsa olíuna í Portúgal, þar sem mikilvægir saltfiskmark-
aðir okkar eru, en Portúgalar hafa til skamms tíma verið
mjög óánægðir með óhagstæðan viðskiptajöfnuð við íslend-
inga. Bjarni V. Magnússon mun eiga fund með olíunefnd um
þessi mál, eins og fram kemur í Morgunblaðinu í gær.
Eftirtekt vekur, að ráðamenn Þjóðviljans og sérstaklega
Svavar Gestsson viðskiptaráðherra eru mjög fúlir yfir
þessari framvindu mála. Verður ekki annað séð af skrifum
þeirra en að þeir telji sig sérstaka trúnaðarmenn eða
verzlunarfulítrúa Sovétríkjanna. Engu má hreyfa í sam-
bandi við olíumálin og ekki linnir spádómum um það í
Þjóðviljanum, að verð á braskmarkaðnum í Rotterdam fari
lækkandi. Islendingum er það ekki of gott að þeirra mati að
vera bundnir á klafa spákaupmennsku fjárglæfra i olíumál-
um.
Á hinn bóginn ber að fagna því framtaki Benedikts
Gröndals utanríkisráðherra að taka olíumálin úr höndum
viðskiptaráðherra. Meðan þessi versta ríkisstjórn Islands
fyrr og síðar lafir í stólnum, er von okkar um hagstæðari
olíukaup bundin við það, aö Benedikt haldi sínu striki og hafi
frumkvæðið í sínum höndum áfram.
Gerðardómur kommúnista
Sameiningarflokkur alþýðu, sósíalistaflokkurinn, eins og
kommúnistaflokkurinn hét þá, fór fyrst að vinna fylgi,
eftir að gerðardómslögin voru sett í ársbyrjun 1942.
Allar götur síðan hafa kommúnistar hamrað á því, að
gerðardómur í vinnudeilum, hvernig sem á stæði, væri svik
við launþega, og að þeim einurn væri treystandi til þess að
standa öndverðir gegn slíkri lagasetningu. Þannig hafa þeir
frá upphafi þótzt vera musterisriddarar frjáls samningsrétt-
ar á Islandi.
En svo kom að því, að kommúnistar settust í ríkisstjórn.
Smátt og smátt hafa stélfjaðrir reytzt af þeim. Hver
lagasetningin, sem skert hefur umsamda kjarasamninga,
hefur rekið aðra. í vetur urðu þeir fyrstir til þess að svipta
launþega umsaminni grunnkaupshækkun með lagaboði og
krefjast kauplækkunar sjómanna, ef frekara öryggis yrði
gætt á höfum úti. Og nú hafa þeir sett bráðabirgðalög um
gerðardóm og bannað verkfall farmanna eftir góða sam-
vinnu við Vinnuveitendasambandið.
Hætt er við, að mönnum þyki mesti glansinn farinn af
musterisriddurum kommúnista, næst þegar þeir lenda í
stjórnarandstöðu og fara að spila gömlu gerðardómsplötuna
á ný. Ætli mönnum þyki þeim ekki svipa til Don Quiquote,
þar sem hann barðist við vindmyllurnar, svo gjörsamlega
hafa þeir brugðizt öllu því, sem þeir hafa predikað fram að
þessu.
Heppilegt
að dreifa
áhættunni
Forsaga þessa máls er sú, að á
þinginu 1973 fluttu þeir Matthías
A. Mathiesen og Geir Hallgríms-
son tillögu til þingsályktunar um
að fela ríkisstjórninni að kanna þá
þegar, með hvaða hætti mætti sem
bezt tryggja kaup á nægjanlegum
olíuafurðum til langs tíma. — „í
þessu skyni verði sérstaklega
kannaðir möguleikar á olíukaup-
um hjá Norðmönnum frá hinum
nýfundnu olíulindum í Norðursjó“,
voru niðurlagsorð tillögunnar.
í greinargerð er m.a. tekið fram,
að Islendingar virtust „í bili vel
settir“, þar sem þeir keyptu flest-
allar olíutegundir frá Sovétríkjun-
um, en væru ekki háðir tak-
mörkunum á framleiðslu eða sölu
Arabaríkjanna. Á hinn bóginn
væri heppilegt að dreifa meira
áhættunni við olíuinnkaup og bent
á, aö „mun styttra er að flytja
olíuna frá Norðursjónum en frá
Rússlandi, og gæti það haft í för
með sér nokkrun sparnað og aukið
öryggi." Þessi tillaga hlaut ekki
afgreiðslu á alþingi.
Fundur íor-
sætisráðherra
18. september 1975 hittust þeir
Geir Hallgrímsson þáv. forsætis-
ráðherra og Trygve Bratteli þáv.
forsætisráðherra Noregs. í viðtali
Morgunblaðsins við Geir Hall-
grímsson af því tilefni kom fram,
að á dagskrá höfðu verið hugsan-
leg kaup íslands á norskri olíu, —
„en það gæti orðið eftir næstu
áramót,“ eins og segir í frásögn
blaðsins. „Rætt var um verð á
heimsmarkaðsgrundvelli — og þá
væri spurningin um flutnings-
kostnað, hvort væri ódýrara fyrir
íslendinga. „Við verðum að vega
það og meta“, sagði forsætisráð-
herra, „og halda öllum leiðum
opnum."
Einnig var drepið á það í við-
ræðunum, að ef til þess kæmi að
olía fyndist við ísland, myndu
Norðmenn fúsir til að miðla ís-
lendingum af reynslu sinni og
aðstoða þá eftir mætti.
í forystugrein Morgunblaðsins
20. september er fjallað um við-
ræður þeirra Geirs Hallgrímsson-
ar og Trygve Brattelis og áherzla
lögð á, að „hugsanleg olíukaup
okkar frá Noregi, jafnvel þegar á
næsta ári“ væru „athugunarefni,
sem við þyrftum að grandskoða."
Norðmenn
hafa ekki
fiskmarkað
Viðbrögð Tímans, málgagns
þáv. viðskiptaráðherra, Ólafs Jó-
hannessonar, voru óvænt og hörð.
í forystugrein 23. september 1975
sagði m.a.: „Sú hugmynd skýtur
öðru hvoru upp kollinum, að ís-
lendingar eigi að beina olíukaup-
um sínum til Noregs og hætta
olíukaupum frá Sovétríkjunum.
Áhangendur þessarar hugmyndar
gleyma hins vegar jafnan, að
olíuviðskiptin við Sovétríkin hafa
tryggt okkur góðan markað fyrir
fiskafurðir, sem erfitt væri eða
útilokað að selja annars staðar.
Því aðeins væri hyggilegt að
hverfa að olíuviðskiptum við Nor-
eg, að Norðmenn gætu tryggt
okkur ekki lakari markað fyrir
umræddar fiskafurðir en rúss-
neski markaðurinn er. Það er hins
vegar ekki kunnugt, að Norðmenn
hafi upp á slíkan fiskmarkað að
HAUSTIÐ 1975 var talið hugsanlegt, að eftir
næstu áramót gætu íslendingar fengið olíu frá
Norðmönnum við heimsmarkaðsverði. Þetta kom
fram í viðræðum þáverandi forsætisráðherra
landanna í september, þeirra Geirs Hallgríms-
sonar óg Trygve Bratteli og var í samræmi við
þingsályktunartillögu þeirra Matthíasar Á.
Mathiesen og Geirs Hallgrímssonar 1973. Fram-
sóknarflokkurinn snerist hins vegar gegn málinu
og var í leiðara Tímans í þessu sambandi talað um,
að „því aðeins væri hyggilegt að hverfa að
olíuviðskiptum við Noreg, að Norðmenn gætu
tryggt okkur ekki lakari markað fyrir umræddar
fiskafurðir en rússneski markaðurinn er.“ Enn
fremur var komizt svo að orði: „Það verður að
teljast ótrúlegt, að Norðmenn hafi einhvern áhuga
á að rjúfa viðskipti íslendinga og Sovétmanna af
ótta við, að Islendingar gerist of austrænir.“
Tregðu gætti í viðskiptaráðuneytinu og hjá
olíukaupendum varðandi olíukaup okkar frá
Noregi, sem olli því, að málið dagaði upp.
Málið kom upp í
viðræðum Geirs
Hallgrímssonar og
Brattelis
Framsókn sner-
ist gegn málinu og
tregðu gætti í við-
skiptaráðuneyti og
hjá olíukaupendum
Frábiðjum okkur að
Norðmenn séu að
blanda sér inn í
viðskiptamál ís-
lendinga og Rússa,
sagðiTiminn
36 SlÐUR

CIA gaf
vilíandi
skýrslur
Geir Hallxrlmsson forsælisriðlu-rra kv:
olluliurpalla I N'oroRstu'imsrtkn sinni
honum á mvmlinm oru Alf Klovcr.
itjóri ii|i s.'iuliln r
Hugsanleg olíukaup frá
Noregi eftir áramót
Geir Hallgrimsson ræddi við Bratteli í gær Œ’n.Tv2*
Rússar skjóta
ú Barcntshafi
Patty Hearst handtekin
Ný stjórn
í Portúgal

PVopnahlé en enn
barizt í Líbanon
Forsíða Morgunblaðsins 19. september 1975
bjóða. Meðan svo er, og ástandið í
fisksölumálum er að öðru leyti
eins og það er, er það hreinlega út
í hött að ræða um það að færa
olíuviðskiptin frá Sovétríkjunum
til Noregs."
í forystugreininni er lögð
áherzla á, að fiskmarkaðir okkar í
Vestur-Evrópu og Bandaríkjunum
séu ótryggir, enda salan „háð
sveiflum hins frjálsa hagkerfis og
því -getur verðið lækkað skyndi-
lega og sala minnkað með litlum
fyrirvara". Á hinn bóginn sé það
svo, að „hingað til hefur það verið
okkur hagstætt að geta selt fiskaf-
urðir til Austur-Evrópu, og því
ber að vona, að þessi viðskipti geti
fremur aukizlt en hið gagnstæða."
Niðurlagsorð forystugreinar-
innar voru þessi: „Það verður að
teljast ótrúlegt, að Norðmenn hafi
einhvern áhuga á að rjúfa við-
skipti íslendinga og Sovétríkjanna
af ótta við, að Islendingar gerist of
austrænir. En sé þessi ótti fyrir
hendi hjá Norðmönnum, er óhætt
að fullyrða, að hann er ástæðu-
laus. íslendingar munu ekki hlut-
azt til um, hvernig Norðmenn
haga viðskiptum sínum við Sovét-
ríkin, en jafnframt frábiðja þeir
sér, að Norðmenn séu eitthvað að
blanda sér inn í viðskiptamál
íslendinga og Rússa.“
Forystugrein þessi var merkt
Þórarni Þórarinssyni, sem á þeim
tíma var formaður utanríkismála-
nefndar Alþingis og formaður
þingflokks Framsóknarflokksins
Hagstætt
að opna
möguleikann
í forystugrein Morgunblaðsins
daginn eftir eða 24. september eru
rakin viðskipti okkar við Sovét-
menn, en þá var gert ráð fyrir, að
munurinn á inn- og útflutningi
yrði um tveir til þrír milljarðar
króna á því ári okkur í óhag. Síðan
segir: „Þegar þessar tölur eru
skoðaðar verður ljóst, að við tefl-
um fiskmörkuðum okkar í Sovét-
ríkjunum í enga hættu, þótt við
kaupum eitthvað af olíu frá
Noregi og minnkum þannig við-
skiptahalla okkar við Sovétríkin.
Hingað til hefur það ekki heyrzt,
að Sovétríkin setji það skilyrði
fyrir kaupum á fiskafurðum okk-
ar, að við kaupum vörur af þeim
fyrir tvöfalt hærri fjárhæð en þeir
af okkur. Enda væri slík skilyrði
að sjálfsögðu óaðgengileg. Með því
að kaupa olíu frá Noregi, sem við
væntanlega getum gert þegar á
næsta ári, getum við slegið tvær
flugur í einu höggi: dregið úr
viðskiptahalla okkar við Sovétrík-
in og þar með skuldasöfnun við
þau og dreift olíuinnkaupum okk-
ar þannig, að við verðum ekki
einum aðila háðir í þeim efnum,
sem augljóslega getur verið var-
hugavert, hvort sem Sovétríkin
eiga í hlut eða einhverjir aðrir."
Þar sagði enn fremur: „Það er
því sama hvernig á málið er litið. í
öllum tilvikum sýnist hagstætt
fyrir okkur íslendinga að opna
möguleika á olíukaupum við Norð-
menn. Með því stofnum við fisk-
mörkuðum okkar í Sovétríkjunum
ekki í hættu, heldur styrkjum við
samningsstöðu okkar gagnvart
Sovétmönnum í sölusamningum
mjög verulega. Hugsanleg olíu-
kaup frá Norðmönnum hafa ber-
sýnilega borizt í tal milli Geirs
Hallgrímssonar, forsætisráð-
herra, og Brattelis á dögunum og
virðist sjálfsagt að kanna þau mál
rækilega."
Þórarinn Þórarinsson var
formaður utanríkisnefndar
1975. Hann skrifaði m.a. í
Tímann: „Út í hött að ræða
um Það að færa olíuviö-
skiptin frá Sovétríkjunum til
Noregs.“
Matthías Á. Mathiesen flutti
ásamt Geir Hallgrímssyni
tillögu til pingsályktunar
árið 1973 um hugsanleg
olíukaup af Norðmönnum.
Geir Hallgrímsson á blaðamannafundi í Osló, eftir að
hugsanleg olíukaup okkar af Norðmönnum komu upp á
fundi þeirra Brattelis.
Trygve Bratteli sagöi hugsanlegt aö selja okkur olíu í
ársbyrjun 1976 á heimsmarkaðsverði.
Norðmenn
eða Rússar?
Þórarinn Þórarinsson skrifaði
„Menn og málefni" næsta sunnu-
dag eða 28. september og ítrekaði
þar þau viðhorf, sem voru sett
fram í forystugrein Tímans og
bætti við: „Því hefur verið hreyft
til stuðnings olíukaupum frá Nor-
egi, að við greiðum Rússum nú
meir fyrir olíuna en þeir fyrir
vörur, sem þeir kaupa af okkur.
Þess vegna megi draga úr olíu-
kaupum frá Sovétríkjunum, sem
þessum halla nemur, og færa þau
til Noregs. En hvernig er háttað
verzlun okkar við Noreg?
Er ekki þegar halli á henni, og
er nokkuð betra að skulda Norð-
mönnum en Rússum? Sá er hins
vegar munurinn, að vonir geta
staðið til að hægt sé að auka
fisksöluna til Sovétríkjanná, en
Ólafur Jóhannesson var við-
skiptaráðherra 1975. Olíu-
kaup af Norðmönnum
stöðvuðust m.a. vegna
tregöu viöskiptaráðuneytis-
ins og olíukaupenda.
Olía og fiskur
Su hugmvnd skytur öðru hvoru upp kollinum. að
tslendingar eigi að beina oliukaupum sinum til
Noregs og hætta oliukaupum frú Sovótrikjunum.
Ahangendur þessarar hugmyndar gleyma hins-
vegar jafnan. að oliuviöskiptin viö Sovétrikin hafa
tryggt okkur góöan markaö fyrir fiskafuröir. sem
erfitt væri eða útilokað aö selja annars staöar. Þvi
aöeins væri hyggilegt aö hverfa aö oliuviöskiptum
viö Noreg. aö Norömenn gætu tryggt okkur ekki
lakari markaö fyrir umraxidar fiskafuröir en rúss-
neski markaöurinn er. Það er hinsvegar ekki
kunnugt um. aö Norömenn hafi upp ú slikan fisk-
markaö aö bjóöa. Meöan svo er. og óstandiö i fisk-
sölumálum er að öðru leyti eins og það er. er það
hreinlega út i hött aö ræöa um aö færa oliuviö-
skiptin fra Sovétrikjunum til Noregs.
Þeirri hugmvnd hefur einnig veriö hreyft. aö við
eigum aö kaupa oliu af Norömönnum og selja i
staöinn norskum fyrirtækjum raforku til
albræöslu. tslendingar þurfa ekki aö sæta neinum
afarkostum til aö selja raforku. Þeir eiga lika aö
fara varlega i þvi aö selja uttendingum raforku.
þvi aö sá timi kemur fyrr en varir. aö tslendingar
þurfa aö nyta alla þa orku. sem hægt er aö fram-
leiöa i landinu.
Astandiö i fisksölumálunum er vissulega þannig
um þessar mundir. aö þaö hvetur siöur en svo til
þess aö rjúfa viöskipti viö Sovétrikin. Fiskmark-
aöir þeir. sem viö höfum i Bandarikjunum og
Vestur-Evrópu. eru ótrvggir. Fisksalan i Banda-
rikjunum er háö sveiflum hins frjáísa hagkerfis.
og þvi getur veröiö lækkaö skyndilega og sala
minnkaö meö litlum fyrirvara. Þetta hafa Islend
ingar fengiö’aö reyna áþreifanlega siöustu misser-
in. Þetta sama gildir einnig um fiskmarkaöinn i
Vestur-Evrópu. Þar viö bætist. aö þjóöir Vest-
ur-Evrópu hafa hvað eftir annaö reynt aö gera
fisksöluna háöa pólitiskum skilyrðum. Gleggsta
dæmiö um þaö eru þær þvingunaraögeröir. sem
stjórnarvöld Vestur-Þýzkalands beita tslendinga
nú i þeim tilgangi aö reyna aö þvinga þá til aö
leyfa veiöar frystitogara innan 50 milna mark
anna.
Einhverjir kunna aö segja. aö rikin i
Austur-Evrópu geti einnig gripiö til þess aö setja
skilyröi fyrir fiskkaupum. Aö sjálfsögöu gætu
slikir atburöir gerzt, en þeir hafa enn ekki gerzt i
skiptum okkar viö þær, siöan þessi viöskipt hótust
aö ráöi. Hingaö til hefur þaö veriö okkur hagstætt
aö geta selt fiskafuröir til Austur-Evrópu. og þvi
ber aö vona. aö þessi viöskipti geti fremur aukizt
en hiö gagnstæða Annars þurfa tslendingar að
stefna aö þvi aö hafa markaði sem viöast. svo aö
þeir veröi ekki fyrir^tórfelldu áfalli. ef markaður
bregzt i einstöku landi.
' Þaö veröur aö teljast ótrulegt. aö Norömenn hafi
einhvern áhuga á að rjúfa viöskipti Islendinga og
Sovétrikjanna af ótta við. að tslendingar gerist of
austrænir. En sé þessi ótti fyrir hendi hjá
Norömönnum. er óhætt aö fullyrða. aö hann er
ástæöulaus. tslendingar munu ekki hlutast til um.
hvernig Norömenn haga viöskiptum sinum viö
Sovétrikin. en jafnframt frábiöja þeir sér. að
Norðmenn séu eitthvað að blanda sér inn i
viðskiptamál tslendinga og Russa.
I* l>.
Forystugrein Tímans 23.
september 1975
lítil eða engin von um, að Norð-
menn auki fiskkaup héðan.“
Þessi mál rak síðan upp á sker.
Sumpart var það því að kenna, að
Norðmenn voru ekki aflögufærir
um olíu eins fljótt og búist hafði
verið við. En aðalatriðið var þó
það, að samstarfsflokkurinn,
Framsóknarflokkurinn, var and-
vígur málinu, eins og skrif Tímans
bera með sér, og að tregðu gætti í
viðskiptaráðuneytinu og meðal
olíukaupenda hér á landi.