Morgunblaðið - 24.05.1980, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. MAÍ1980
25
Jafnan þykir það tíðindum sæta,
þegar forsætisráðherra kemur
fram fyrir þjóðina á sjónvarps-
skerminum og svarar þar fyrir-
spurnum um stöðu þjóðmála, póli-
tískar aðstæður og framtíðarvið-
horf. Öll þessi meginviðfangsefni
voru til umfjöllunar i þættinum
Setið fyrir svörum á miðvikudags-
kvöld, þar sem Gunnar Thorodd-
sen, forsætisráðherra, svaraði
spurningum blaðamannanna Elias-
ar Snælands Jónssonar, Vísi, og
Magnúsar Finnssonar, Morgun-
blaðinu, undir stjórn Ingva Hrafns
Jónssonar þingfréttaritara sjón-
varpsins. Er langt síðan slikur
þáttur hefur verið á skerminum.
Auðvitað má deila um það, hvert er
gildi slikra umræðna, þvi að vitað
er, að á skömmum tíma koma menn
aldrei öllu þvi til skila, sem þeir
kjósa, hvorki fyrirspyrjendur né
sá, sem situr fyrir svörum. Til að
sem bestur árangur náist verður
stjórnandi að vera einbeittur og sjá
til þess að ekki detti niður spenna i
umræðum. því að annars missir
áhorfandinn áhugann. Ekki verður
sagt, að mikil spenna hafi myndast
i þættinum á miðvikudagskvöld,
enda er forsætisráðherra mjúkmáll
og lætur ekki loka sig inni. Var það
helst Magnús Finnsson, sem virtist
lífga upp á ráðherrann.
Enginn þarf að efast um, að
forsætisráðherrann er ánægður með
störf ríkisstjórnar sinnar. Honum
er einnig mjög í nöp við þá, sem á
Alþingi sætta sig ekki við, að allt
gangi fram eins og ríkisstjórnin kýs.
Anægjan kom vel fram í sjón-
varpsþættinum og henni til stað-
festingar beitti ráðherrann sömu
röksemdarfærslu og í útvarpsræðu
á mánudagskvöldið, þegar hann
tíundaði dagsetningar í sambandi
við afgreiðslu fjárlaga, fjölda laga-
frumvarpa á óskalista ríkisstjórnar-
innar á þingi og hve oft ríkisstjórn-
in hefði komið saman síðan hún var
mynduð. Er sannarlega nýmæli að
heyra slíkar tölulegar upplýsingar
sem röksemdir í stjórnmálaumræð-
unni, því að hingað til hafa menn
lagt áherslu á málefni fremur en
form, þegar þeir greina frá stjórn-
málaafrekum sínum.
I máli sínu lagði forsætisráðherra
áherslu á það sama og hann sagði,
þegar hann kynnti stjórnarstefnuna
8. febrúar, sem sé að framkvæmdin
skipti öllu. Og gat síðan um það
fyrirheit stjórnar sinnar, að reka
ríkisbúskapinn án halla. Hins vegar
lét ráðherrann alveg hj á líða að geta
þess, hvernig framkvæmdin hefði til
tekist fram að þessu til dæmis
varðandi kjaramálin, fiskveiðistefn-
una og niðurtalninguna, svo að
nokkur dæmi séu nefnd. Niðurtaln-
ingin kom að vísu dálítið til tals og
þar viðurkenndi ráðherrann, að
framkvæmdin hefði ekki verið í
sagði að undirbúningur væri að
hefjast undir þær aðgerir. En um
það, sem nær er okkur í tíma og
bíður úrlausnar á næstu dögum,
vildi ráðherrann sem minnst segja.
Greinilegt er, að ríkisstjórnin hef-
ur ekki mótað stefnu í kjaramál-
um og ráðherrann telur það ekki
umtalsvert áfall fyrir hana, þótt
kaupgjald hækki um tæp 12% við
næstu mánaðamót, þó sé
hugsanlegt að varið verði 1200
milijónum króna til að auka niður-
greiðslur og einnig hugsanlegt, að
aukningin verði látin virka á vísitöl-
una frá 1. júní en til þess þarf
lagabreytingu, ekkert frumvarp hef-
ur þó enn komið fram um það efni.
Ráðherrann vísaði til þess að sér-
stakt verðlagsráð fari með ákvörð-
unarvald varðandi fiskverð um
næstu mánaðamót. Hann kvaðst
ekki eiga sæti í því en rakti
sjónarmið fiskkaupenda annars veg-
ar og sjómanna hins vegar en fékkst
ekki til að segja neitt um það, hvað
ríkisstjórnin ætlaði að gera i geng-
stæðisflokkurinn var annars vegar.
Hann sagði, að aðeins hefði verið
bent á eitt atriði af andstæðingum
sínum innan Sjálfstæðisflokksins,
sem ekki samrýmdist stefnu flokks-
ins í stjórnarsáttmálanum og voru
það þessi orð í plagginu: „jafnframt
leggur ríkisstjórnin áherslu á að
efla menningarstarfsemi, auka fé-
lagslega þjónustu og jafna lífskjör."
Og sérstaklega tók hann orðin
„félagslega þjónustu" til meðferðar
og notaði þau til að færa rök fyrir
málefnalegum ágreiningi sínum við
sjálfstæðismenn á Alþingi. Fyrir þá,
sem innan Sjálfstæðisflokksins hafa
starfað, eru þetta ekki sannfærandi
rök en vafalítið hefur ráðherrann
verið að höfða til annarra en þeirra
með þeim.
Forsætisráðherra lagði á það
mikinn áhersluþunga, að ríkis-
stjórnin ætlaði að sitja út kjör-
tímabilið. Miðað við allan málatil-
búnað hans er erfitt að átta sig á
því, hvernig það geti orðið. Raunar
var einkennilegt að heyra ráðherr-
þess, að allt er slétt og fellt á
yfirborðinu. Aðeins einu sinni datt
ráðherrann út úr „rullunni" en það
var, þegar Magnús Finnsson spurði
hann um það, hvað ríkisstjórnin
ætlaði að gera við hinn svokallaða
„geymda vanda“. En skipbrot niður-
talningarstefnunnar nú í fyrsta
sinn, þegar á hana reynir skýra
stjórnarsinnar með því að vísa til
„geymds vanda“ frá því á fjögurra
mánaða stjórnartímabili Alþýðu-
flokksins í vetur. í þessu hugtaki
felst sá skriður, sem er á verðhækk-
unum og viðurkenning á þeirri
staðreynd, að sé fióðgáttunum lokað
myndist uppistöðulón, sem síðan
verði að hleypa úr af og til.
Alþýðuflokkurinn á að hafa látið of
mikið safnast í lónið og þess vegna
verði flóðbylgjan stærri nú en
ríkisstjórnin bjóst við. Þetta er ekki
sterk röksemd, þegar litið er til
allra þeirra upplýsinga, sem fyrir
hendi voru um efnahagsmálin við
stjórnarmyndunina. Þá er sá mál-
flutningur forsætisráðherra lítt
sannfærandi, þegar hann heldur því
fram, að nú hafi vatnsmagninu í
lóninu verið komið í það jafnvægi,
að straumþunginn verði viðráðan-
legur á næstu mánuðum. Greinilegt
var á viðbrögðum ráðherrans við
fyrirspurnum Magnúsar um þetta
efni, að hann var ekki sannfærður
um eigin málstað og settist því í stól
yfirheyrandans um sinn og ætlaði
síðan að neita að taka mark á
sjónarmiðum vitnisins. Enda kom
það fram hjá ráðherranum, að hann
FORSÆTIS-
RÁÐHERRA
SITUR FYRIR SVÖRUM
samræmi við það, sem að var stefnt.
I kjaramálunum hefur framkvæmd
ríkisstjórnarinnar verið með þeim
hætti, að allt virðist þar stefna í
meira óefni. Sífelldar skattahækk-
anir stangast á við meginstefnu
aðila vinnumarkaðarins og nýjustu
yfirlýsingar um vísitöluskerðingu
hafa hleypt illu blóði í menn. Um
fiskveiðistefnuna eru miklar deilur
og greinilegt er, að framkvæmd
ríkisstjórnarinnar í því efni leiðir
til þess, að ársaflinn á þorski verður
langt umfram þau mörk, sem fiski-
fræðingar mæla með og hagsmuna
aðilar hafa sæst á. Raunar mátti
skilja orðræðu forsætisráðherra um
„framkvæmdina" á þann veg, að
hann teldi ekki nauðsynlegt að setja
lög um efnahagsráðstafanir, sem
hann taldi greiniiega af hinu illa en
dró svo í iand að því leyti, þegar
honum varð hugsað til Ólafslaga.
Þessi orð ráðherrans ýta undir
réttmæti skoðana þeirra, sem halda
því fram, að samstarfið innan ríkis-
stjórnarinnar sé með þeim hætti, að
þar sé ekki samstaða um aðrar
aðgerðir en þær, sem aldrei eru
framkvæmdar.
Með þetta í huga þarf enginn að
undrast, hve lítið forsætisráðherr-
ann hafði að svo stöddu að segja
um hina lausbeisluðu stefnu rík-
isstjórnarinnar. Hann boðaði niður-
skurð á fjárlögum næsta árs og
ismálum. Um vaxtamálin vildi hann
heldur ekkert annað segja en ríkis-
stjórninni hefði borist tillögur
Seðlabankans um áfangahækkun
þeirra 1. júní nk. Á ráðherranum
var að skilja, að hann teldi ríkis-
stjórninni ekki lögskylt að hækka
vexti um næstu mánaðamót. I því
sambandi er þó að minnast orða
Jóhannesar Nordals seðlabanka-
stjóra í ársfundarræðu hans fyrir
skömmu, þegar hann ræddi um
vaxtamálin. Þar lagði hann áherslu
á þá „siðferðilegu og lagalegu skyldu
að standa við framkvæmd láns-
kjarastefnunnar, sem ákveðin var á
síðasta ári“. 9g Jóhannes bætti við:
„Það er því brýnt, að nú verði ekki
hvikað frá settu marki í þessu efni
og breyting verðbótaþáttar (vaxt-
anna) 1. júní nk. verði í fyllsta
samræmi við þau fyrirheit, sem
gefin hafa verið.“
Fyrirspyrjendur lögðu sig fram
um að fá svör ráðherrans við
spurningum um afstöðu hans til
meirihluta þingflokks sjálfstæð-
ismanna, sem er í andstöðu við
ríkisstjórnina. Forsætisráðherra
var tíðrætt um „nokkra menn“, sem
vildu spilla fyrir starfi ríkisstjórn-
arinnar. í umræðunum um þetta
mál var ráðherranum þó meira í
mun að halda stjórnarsáttmálanum
á loft en framkvæmdinni og virtist
hún algjörlega víkja, þegar Sjálf-
ann gefa þessa yfirlýsingu um leið
og hann talaði um sættir innan
Sjálfstæðisflokksins, því að hún
miðar sérstaklega að því að koma
höggi á flokkinn. En yfirlýsing sem
þessi er góð beita fyrir Framsóknar-
flokkinn og Alþýðubandalagið og
hvatning til þeirra um að sitja sem
fastast til að skapa sem mesta
sundrung hjá stærsta andstæðingi
sínum og öflugasta. Menn í þeim
flokkum telja sér trú um, að þeim
mun lengur sem Gunnar Thorodd-
sen sitji sem forsætisráðherra því
meiri verði spennan innan Sjálf-
stæðisflokksins. Þess vegna er ekki
unnt að dæma ríkisstjórnina og spá
fyrir um lífdaga hennar eftir „fram-
kvæmdinni" heldur verða menn að
geta ráðið þá pólitísku krossgátu,
sem allur aðdragandi stjórnarsam-
starfsins er, til að geta metið hana
rétt. Framsóknarmenn, sem voru í
kosningunum sérstakir talsmenn
skipulegra aðgerða gegn verðbólg-
unni, sitja sem fastast, þótt enginn
árangur hafi náðst á því sviði. Og
Alþýðubandalagsmenn höfundar
kjörorðsins „samningana í gildi"
sitja einnig sem fastast, þótt ekkert
hafi verið gert til að framkvæma
herópið.
Gunnar Thoroddsen er sleipur
málafylgjumaður og sú tækni, sem
hann hefur valið sér í umræðuþætti
eins og þessum leiðir yfirleitt til
býst ekki við því, að unnt verði að
halda verðhækkunum á vöru og
þjónustu innan 7% efri markanna 1.
ágúst n.k. eins og stjórnarsáttmál-
inn mælir fyrir um, en sagðist vona,
að þær héldust innan 8% marka.
Öllum á óvart var forsætisráð-
herra spurður um það, hvort hann
sé hinn sterki maður innan ríkis-
stjórnarinnar, þá gaf hann yfirlýs-
ingu um að ráðherrar reyndu ekki
með sér á fundum sínum. Það kom
engum á óvart, allir vita hver þar
hefur undirtökin.
Gunnar Thoroddsen var afdrátt-
arlaus í svari sínu, þegar hann sagði
nei við spurningu um það, hvort
hann ætlaði að gefa kost á sér sem
varaformaður Sjálfstæðisflokksins
að nýju á næsta lándsfundi flokks-
ins. Þegar Morgunblaðið spurði
hann síðan frekar um framtíðar-
áform hans innan flokksins, svaraði
hann á tvíræðan hátt. Á því svari
eru tvær skýringar, að hann ætli að
ala á spennu og óvissu innan
flokksins með stríðni éða hafi hug á
að bjóða sig fram til formennsku í
flokknum. Yrði það saga til næsta
bæjar, ef forsætisráðherra biði sig
fram til formennsku í stjórnar-
andstöðuflokki og vonin um að geta
stuðlað að þeim darraðardansi væri
það eina, sem héldi lífi í ríkisstjórn
hans.
Björn Bjarnason.