Morgunblaðið - 22.06.1980, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 22.06.1980, Blaðsíða 2
34 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JÚNÍ 1980 — Þessi fjárhatjsvandi staðar- ins gerir það illmöfíulefít að nota hann sem skyldi, en yfir sumar- mánuðina er mjön mikil eftir- spurn eftir aðstöðu til ráðstefnu- ok fundahalds innlendra sem er- lendra um hvers kyns þjóðmál. Aðstaðan er takmörkuð vegna þess að enn er heimavistin aðeins hálfbyKgð, herbernin aðeins 10, en kennslurými ok mötuneyti skólans að öðru leyti miðað við helminKÍ stærri heimavist. Þessi þrengsli eru vissulega fjótur um fót og verða menn oft að snúa frá af þessum sökum þejíar þeir hygKjast taka þátt í einhverjum ráðstefn- um eða fundum. En ef úr rættist með fjárhat;inn, hvað er þá efst á óskalistanum af framkvæmdum? Staönum lokað? — Við höfum alla tíð ætlað að þarna verði komið upp lífrænni starfsemi. Þarna er t.d. verðmætt ok vandað bókasafn, sem geyma verður í kirkjuturni af því að annað húsnæði er ekki til. Því þarf að útvega aðstöðu, þá væri hægt að hjóða fræðimönnum ok lista- mönnum að dvelja í Skálholti við störf sín ok þyrfti auðvitað um leið að auka við safnið og endur- nýja það. í þessu skyni þarf einnig að auka við heimavistina o« koma upp þessu afdrepi fyrir fræði- menn, og er þetta eitt af því sem við höfum látið okkur dreyma um. í Skálholti er gott að dvelja til að leita sér hvíldar ok endurnær- injjar, «ott fyrir listamenn og fræðimenn að sækja þangað inn- blástur o(i vinna að fræðistörfum sínum. Þarna er Knænð af heitu vatni ofí þyrfti að nýta það betur á marfían vefj, t.d. vantar sundlaufj tilfinnanlefía og alla íþróttaaö- stöðu fyrir skólann Of; þannij; mætti lengi telja. Síðustu árin hefur Skálholt staðið fyrir sumar- tónleikum oj; á hverju sumri streyma þanf;að ferðamenn, inn- lendir sem erlendir, í tut;þúsunda- tali. Menn virðast halda að þeir j;eti Könftið þarna um ok fent;ið allt fyrir ekkert, við verðum að hafa kirkjuna opna, sem þýðir að kosta verður kirkjuvörð, það þarf að hirða hana og leggja út í margvíslegan kostnað, sem mót- taka ferðamanna leiðir af sér. Kynnisferðir hafa að vísu greitt nokkuð til staðarins fyrir þjón- ustu, en þar verður frekari fjár- veiting að koma til. Ef það verður ekki hlýtur að koma að því að seldur verður aðgangur á staðinn eða honum hreinlega lokað. Ríkiö haldi lögin — Fyrsta krafa okkar er sú að ríkið haldi lögin og leggi fram þá fjármuni,, sem það hefur skuld- bundið sig til, en meðan ástandið breytist ekki er ljóst að ekki verður um frekari uppbyggingu að ræða og fremur afturför, og er lítið hægt að annast um viðhald allra mannvirkja í Skálholti með skuldum. Skálholtsskóli hefur að vísu þokast inn á fjárlög, en þrátt fyrir það hefur ekki verið sinnt beiðnum um fjárveitingar til frek- ari uppbyggingar hans. Svo sem fyrr er nefnt hafa velunnarar Skálholts á Norður- löndum lagt fram fé til byggingar bæði kirkjunnar og skólans og margir Islendingar hafa einnig lagt sitt af mörkum. Nefndi bisk- up nöfn þeirra Ludvigs Storr, norska prestsins Haralds Hope, Snorra Sigfússonar fyrrum náms- stjóra, Jóns Þorbergssonar á Laxamýri og ekkju Gísla J. John- sen, Önnu Elísabetu Ólafsdóttur. Margir stuðn- ingsmenn — Þannig hefur Skálholt átt marga vini innanlands sem utan og á öllum að vera kunnugt hvílíkar gersemar útlendingar hafa gefið til staðarins, og af Norðurlandaþjóðunum eru Norð- menn og Danir í sérflokki. Þá hefur þjóðhátíðarsjóður tvisvar lagt fram fjármagn, samtals 2,5 m.kr., til að hægt verði að stunda frekari fornleifarannsóknir, sem er þakkarvert, en rannsaka þyrfti frá grunni staðarrústir, sem eru nærri óhreyfðar ennþá. Væri ánægjulegt ef hægt væri að ganga þannig frá minjum hér, að menn gengju frá einni vistarverunni í aðra, skóla og kirkju og gætu upplifað nokkuð af því starfi, sem hér var um aldir. Þá var biskup spurður álits á hugsanlegu biskupssetri í Skál- holti: Skálholt fái sinn biskup — Við höfum stefnt að því að byggja upp þennan stað, festa hann í sessi í vitund þjóðarinnar og styrkja og glæða tilfinningu manna fyrir helgi staðarins og möguleikum hans, en við höfum ekki látið okkur detta í hug að ráðstafa öllu í Skálholti til fram- búðar og látum framtíðinni eftir sinn hluta. En það er kominn tími til þess að Skálholt fái sinn Biskup Islands hr. SÍKurhjörn Einarsson. Sr. Ilcimir Stcinsson rcktor Skálholtsskóla (t.h.) ok Svcinhjörn Finnsson staðarráðs- maður. Sr. Guðmundur Óli ólaísson (t.h.) og sr. ArnKrímur Jónsson tfrípa í hcyskap. cn sr. Guðmundur cr mikill hcstamaður. biskup, að vígslubiskup sitji í Skálholti hinu forna og Norðlend- ingar fái sinn stól að nýju á Hólum, en frá kirkjuþingi liggur fyrir frumvarp um skipan vígslu- biskups fyrir Suðurland með bú- setu í Skálholti og aukið verksvið, en þetta er mál sem Skálholtsfé- lagið hafði á stefnuskrá sinni. í fyrstunni var þessi hugmynd tabú, en síðan þótti ýmsum ekki minna duga en að flytja biskup íslands í Skálholt. Það var ekki raunhæf hugmynd. En það ætti ekki að dragast lengi úr þessu að tillögur þær, sem kirkjuþing hefur síðast samþykkt um þetta, verði teknar til greina og framkvæmdar. Prestssetur að lögum í desember 1963 fluttist núver- andi sóknarprestur, sr. Guðmund- ur Óli Ólafsson, í Skálholt, en þá hafði ekki setið þar prestur í 167 ár, eða frá því Hannes biskup dó árið 1796. Skálholt var annexía og sókninni þjónað frá Torfastöðum eða Ólafsvöllum. En í kjölfar aukins áhuga á Skálholti, m.a. með tilkomu Skálholtsfélagsins, og með setningu nýrra presta- kallalaga, er Skálholt gert að prestssetri, og áður en presturinn settist þar að, bjó hann á Torfa- stöðum. Séra Guðmundur Óli er beðinn að greina nokkuð frá safn- aðarlífi í Skálholti: — Þetta voru skemmtileg ár, söfnuðurinn ungur og hér var mikið um ungt fólk og börnin mörg. Messuhald hafði legið niðri lengi, en var þó búið að taka upp að nýju hér áður en ég kom. Áður en nýja kirkjan var bvggð, var fyrst messað í gamaili kirkju, sem hér stoð og síðar í kjallara húss- ins, sem síðar varð íbúðarhús prestsins, segir sóknarpresturinn og ræðir síðan um Skálholt í víðara samhengi: Heilög jörö — Það er oft talað um heilaga jörð og spyrja má hvað Guð vilji með slíkan stað gera. Heilög jörð er þar sem Guð hefur talað við menn, og hefur það ekki einmitt gerzt hér? Ég svara því játandi, það hefur gerzt í íslenzkri sögu og með sérstæðum hætti að Guð talar til kristinna manna á þess- um stað fremur en annars staðar og má minna á upphaf kristni- boðssögunnar þegar Þangbrandur kemur hingað. Hér hefur staðið kirkja frá upphafi kristnitökunn- ar og er núverandi altari byggt á undirstöðum gamla altarisins, og við það altari hafa heyrzt oftar en nokkru sinni þessi orð — þetta er minn líkami og sáttmálablóðið — 9g þannig hefur Guð opinberað sig íslendingum hérna. Geturðu lýst nokkrum þáttum í starfi þínu sem sóknarprestur hér? — Sem sóknarprestur hér lít ég á hlutverk mitt að bera ábyrgð á því helgihaldi sem fram fer í kirkjunni og predikun. Hlutverk mitt er að standa fyrir helgihaldi, sem hæfir staðnum. Hér hefur verið messað nær alla sunnudaga á sumrin og flesta aðra sunnudaga ársins og oft fleiri en ein messa á dag. Þetta hefur nánast komið af sjálfu sér. Stundum hefur verið talað um að fella niður messu, en þá er kannski kominn einhver hópur ferðamanna eða annarra, og við allt helgihald hér hafa mjög margir komið við sögu, miklu fleiri en aðeins sóknarpresturinn. Stóri messudagur — Til dæmis skal þess getið, að strax þegar Þjóðkirkjan tók við staðnum, var haldið hér námskeið fyrir söngstjóra og organista, sem varð reyndar fyrirboði að öðru og meira. Stóð fyrir því dr. Róbert Abraham Ottósson, þáverandi söngmálastjóri Þjóðkirkjunnar, og hefur Haukur Guðlaugsson, núverandi söngmálastjóri, haldið því starfi hans áfram. En Róbert heitinn stofnaði Skálholtskórinn, sem fyrst söng við vígslu kirkj- unnar. Fannst honum meiri fram- tíð í því að stofna strax kór en að fá aðkomumenn til að annast sönginn við vígsluna, og var stór- kostlegt að fá að fylgjast með þeirri sköpun. Róbert gerði þær kröfur til kirkjusöngs, sem ekki hafa fallið niður síðan, og hann hvarf yfir í gregoríanskan kirkju- söng í þessu brautryðjendaverki sínu hér. Margt af því sem Róbert lét flytja hér, setur nú svip sinn á hverja einustu hátíðarmessu í kirkjum landsins. Tónlist hefur líka blómstrað hér, og síðustu árin hafa þær Helga Ingólfsdóttir og Manuela Wiesler staðið að sumar- tónleikum, sem hefur verið mjög skemmtilegt framtak. Þá hélt sr. Sigurður Pálsson vígslubiskup í mörg ár námskeið um tíðasöng, og hér hefur einnig komið við sögu sr. Arngrímur Jónsson. Hafa þeir t.d. allir aðstoðað og borið uppi Stóra messudag, sem hér hefur verið haldinn í nokkur ár á hverju sumri. Margir koma við sögu — Á Stóra messudegi eru jafn- an mínar beztu stundir og hefur mér sjaldan liðið betur en einmitt þá. Stóri messudagur er þannig til kominn, að mér fannst slæmt að hér skyldi fólk streyma út og inn virka sem helga daga, án þess að komast í nokkra snertingu við staðinn og helgihald. Mér datt því í hug að fá sr. Sigurð Pálsson til að útbúa messu sem staðið gæti daglangt. Niðurstaðan varð þó sú, að við skyldum halda margar messur með ýmsu sniði sama daginn, og hefur þetta nú verið gert einn sunnudag í ágúst á hverju ári síðustu 8—9 árin. Sum- ir eru frábitnir því að hafa altarissakramentið um hönd svo oft sama daginn, en ég get ekki fundið neitt athugavert við það og tel, að menn eigi ekki að setja sig úr færi við að koma að borði Drottins þegar t»kifæri gefst. Og enn vil ég minnast þess, að margir hafa komið hér við sögu og tekið þátt í þessu starfi öllu, þótt ég hafi nefnt aðeins fáa, en þessum er ég öllum skuldbundinn. I Skálholti eru einnig sumar- búðir og hafa þær verið reknar með hvíldum í allmörg ár. Nú er unnið að nokkrum breytingum á húsnæði þeirra og er sr. Guð- mundur Oli inntur nánar eftir þeim: Orlofsaðstaða í sumarbúðum — Með breytingum á húsnæði sumarbúðanna er stefnt að því, að þar verði fremur orlofsaðstaða fyrir fjölskyldur, t.d. starfsfólk kirkjunnar og aðra, en okkur er ljóst, að mikil eftirspurn er eftir þess konar aðstöðu og húsnæði fyrir hvers kyns námskeiða- og fundahald. Hér hafa lengi verið reknar sumarbúðir með hefð- bundnu sniði og börn dvalið hér yfir sumarið, en aðstæðurnar eru sennilega heppilegri fyrir orlofs- búðir. Skipuð hefur verið sumar- búðanefnd aðila í héraðinu og er henni ætlað að sjá um reksturinn í nokkurri samvinnu við Æskulýðs- starf þjóðkirkjunnar. — Skálholt hefur alltaf með vissum hætti verið vonarland, þar sem skráð er sagan um samskipti Guðs og manna, baráttusaga. Og hér má segja að kristniboð hafi átt sína vígstöð. Sumarið 1973 kom hingað einn ávöxtur íslenzks kristniboðsstarfs í Eþíópíu, Barr- isha Hunde, til að vitja þessa gamla staðar og má segja, að þar með hafi þúsund ára hringur kristniboðssögunnar lokast. Marg- ir af forráðamönnum íslenzks kristniboðsstarfs hafa líka borið kærleika til Skálholts og mætti nefna þá Jóhann Hannesson, Ólaf Ólafsson og Bjarna Eyjólfsson. Hér var í fyrra fyrsta norræna kristniboðsmótið á landinu og leiddi það til stofnunar íslenzks kristniboðsfélags. Annars hefur kristniboð oftast verið hálf- gerð hornreka í kirkjulífinu og okkur vantar tilfinnanlega kristniboðsskóla, okkur vantar aukið starf að útgáfu á kristnum fræðum og það vantar presta- skóla, því guðfræðideildin er fremur vísindalegur prestaskóli, sem vantar alla „praktík", eins og sagt er, og það er ekki ný hugmynd að hér verði rekin þess konar starfsemi. Þannig mætti lengi nefna ýmsar vonir, sem bundnar eru við Skálholt og mætti e.t.v. að síðustu fjalla um Skálholt sem biskupssetur.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.