Morgunblaðið - 27.06.1980, Qupperneq 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ1980
sér verði kalt og að öilum kunni að
verða kalt, hún heimtar húsaskjól,
eða a.m.k. meira af værðarvoðum
— hestburði af værðarvoðum eða
hús. Hvar er nú Álafoss og
Sigurjón?
Talað er um, að hinir dönsku
stúdentar vilji hverfa aftur til
Reykjavíkur og það samstundis.
— En þetta er allt orðum aukið.
Ég hitti ljóshærðan kvenstúdent
sunnan af eyjunum dönsku. Hún
hafði aldrei á ævi sinni legið í
tjaldi. Hún kvaðst vilja ganga sér
sprett meðan allt væri að komast í
samt lag. Hún vildi enga óánægju
heyra. Og Svíarnir voru í engum
efa um, „at det vilde gá bra“. Þeim
fannst alveg ótrúlegt, að nokkur
baktería gæti þrifizt í svo hreinu
lofti sem í Hvannagjá.
Og nú komu heilar lestir af
stúdentum með værðarvoðir
handa öllum frökenum Morgen-
sen.
Og þegar ég sneri úr Hvanna-
gjá, mætti ég Páli Einarssyni
hæstaréttardómara í brekkunni,
með stúdentshúfu. Hann ætlaði að
vera ungur í annað sinn — og
nátta sig, þar sem æskan réði
ríkjum. —
Liðið var fram yfir miðnætti, er
ég sneri aftur í tjaldborgina. —
Skvaldur var þá allt úti í tjöldun-
um, og einstaka hæg svefnhljóð
skiptust á við vellið í spóunum, er
svifu yfir Leirurnar í næturkyrrð-
inni.
Klukkan er að ganga 3. Nú er
orðið kyrrt í söiuhverfinu á „kast-
alanum". Síðustu símritararnir að
fara úr símatjaldinu. Öll af-
greiðsla hætt. Allt í lagi. Hvíld og
fullkominn friður á að ríkja yfir
Þingvöllum í nokkrar klukku-
stundir. Þúsundirnar sofa.
Klukkan 5V4. Ógleymanlegur
morgunn. Ég hafði lánað allar
værðarvoðirnar — sem betur fór
— og vaknaði liggjandi á legubekk
— þ.e.a.s. bekk, sem annars er
notaður til þess að sitja á. Ég
reyndi að hugsa um allt, sem hlýtt
er og yfirvinna hrollinn, en það
tókst ekki, svo að ég velti mér af
bekknum.
Bjart veður. Guði sé lof. Blæja-
logn á Þingvallavatni.
Sól í Sandey, og skýjarof yfir
Skuggabjörgum. Hve oft, óendan-
lega oft, skyldu menn, þúsundir,
hafa vaknað með hroll á Þingvöll-
um? —
En hér var skjót heilsubót í
vændum. Ég brauzt inn í eitthvert
blessað Bjarnheiðartjald, þar sem
stóðu „prímusar" í löngum röðum,
og konur voru vaknaðar til starfa.
gáði til veðurs. Síðan fóru menn
að komast á kreik smátt og smátt.
Einna fyrstur var Sigfús Einars-
son söngstjóri. Hann vildi ganga
úr skugga um að allur undirbún-
ingur væri í lagi. En í tjaldi 73
svaf maður á sínu græna eyra —
svaf eins og sá, sem góða samvizku
hefur. Það var Magnús Kjaran.
„Góðan daginn Magnús bóndi."
Magnús reis upp skjótt. Hann
hafði sofið í þrjá tíma og var það
lengsti dúr, sem hann hafði lengi
fengið.
Við tölum um veðrið, þetta
allsendis óákveðna atriði í hátíð-
ardagskránni, og það eina, sem
Magnús átti ekki að sjá um að
neinu leyti.
Klukkan er að ganga 8. Fólks-
straumurinn er byrjaður niður í
Almannagjá sem stríð og stöðug
elfa, áfram og áfram óslítandi.
Margir skunda upp á Leirur
með pjönkur sínar, en mæta þá
fólksstraumnum ofan að.
Hátíðin er að byrja.
Nokkrir létu
hugfallast
Svo sem sjá má af dagskrá
Alþingishátíðarinnar hófst hún
með guðsþjónustu í Almannagjá,
en að henni iokinni gengu menn að
Lögbergi til að hlýða á setningu
hátíðarinnar. Var ætlunin að
mannfjöldinn gengi þangað fylktu
liði, hver undir sínum héraðsfána,
en nokkuð fór það úrskeiðis þar
sem margir þekktu ekki merki
Magnús Kjaran framkvæmda-
stjóri hátíðarinnar.
Fyrsti dagur hátíðarinnar.
Fyrsti dagurinn var aðaldagur liátiðarinnar. Dagskráin þann dag var
þessi:
Dagskráin.
Funmtuilafnir 26. júní.
Kl. 9 Guðsþjónusta í Almannagjá við Öxarárfoss.
1. Sunginn sálmurinn: Víst ert þú, Jesú, kóngur klár.
2. Bisktip prédikar.
3. Sunginn 6álmurinn: Fuðir andanna.
kl. 9V» Liighergsganga:
Mcnn safnast saman undir héraðafánum á Völluntim stiðtir af Gróðrar-
stoðinni og ganga þaðan í fylkingti til lÁigbergs. Lúðrasveit í farar-
hrodtli, |>á konungur, ríkisstjórn og forsetar Alþingis, gestir og al-
fiingismenn, biskup og prestar og loks ha'jar- og svslufélög, eftir slaf-
rófsröð.
kl. 10’*llátíðin hefst:
L Þingvallakóriini eyngur: ó, guð vors lands. (Söngstjóri: Sigfús Ein-
arsson).
2. lorsætisráðherra setur hátíðina og b>ðtir gesti velkomna.
•L kórinn syngur fyrri hluta hátíðarljóðanna. (Söngstjóri: Pall ísólfs-
son).
kl 11‘j f undur í sameinuðu Al|>ingi:
L Konungur kveður Alþingi til funda.
2. Forseti sameinaðs þings flytur hátíðarræðu.
Að loknum jiingfundi sunginn síðari hluti hátíðarljóðanna.
Kl 13 Máltíð.
Kl. 13 Fulltrúar erlendra þinga flytja kveðjur að Lögbergi.
Kl 10 - SauiMÍngur. (Söngstjórar: Jón HaililórsRoii og IVill ísólfsson).
‘ 'K'a.Alþingi liefur boð inni.
K 21 Llandsglíma.
Annar dagur.
Dagskrá.
Föstudagur 27. júní.
kl. 10 Forseti neðri deildar: Minni íslands að Lögbergi.
Lcikið á cftir: ó, guð vors lands.
kappreiðar undir Ármannsfelli.
kl. 12 Þingfundur.
kl. 13 Máltíð.
kl. 15 Vcstur-íslendingum fagnað að Lögbergi.
Forseti efri deildar flytur ávarp.
Guðin. (rrímsson dómari flytur kvcðju fyrir hönd Vestur-lslcndinga.
M. I .V* Liigsögtunannskjör á Alþingi 930.
iSt'.guleg sýning. Lcikstjóri: llaraldur Björnsson).
kl. I(»' •» Sumsöngur.
(Söugstjórar: Jón Ualldórsson, Páll ísólfsson og Sigfús Einarsson).
kl. 13' 2 Kíkisstjórnin hefur boð inni.
16 stúlkur úr lþróttafélagi Reykjavíkur og 16 piltar úr Glímufélaginu
Ármanni. (Stjórncndur: Björn Jakohsson og Jón Porsteinsson).
kl. 21 Fimleikasýning.
Þriðji dagur.
Dagskrá:
Laugardagur 28. júní.
Kl. 9/4 Sérstök ávörp og kveðjur að Lögbergi.
Kl. 1114 Þigfundur. Þinglausnir.
Kl. 13 Máltíð.
Kl. 15 fþróttasamband íslands: Hópsýning.
(Stjórnandi: Jón ÞorRteinsson).
Kl. 16 Landskórinn.
(Samband islenzkra karlakóra. Stjórnandi: Jón HalldórsRon).
Kl. 18 Máltíð.
Kl. 20 Forsætisráðherra lýsir hátíðinni slitið að Lögbergi.
Fimm kaffibollar runnu ljúflega
niður. Mikil ógæfa að ekki skuli
hafa verið prímusar á Þingvöllum
í gamla daga — fyrir þá, sem þá
voru uppi.
Mér var reikað til Lögbergs. Þar
var enginn maður — engin hreyf-
ing. — Reykurinn liðaðist upp úr
reykháfnum hjá ríkiserfingja Svía
í Þingvallabænum.
Á Þingvallatúni voru allir í
svefni, innlendir sem erlendir —
og gat manni heyrzt sem fólk
svæfi þar „á alls konar tungumál-
um“.
En kl. 7 kom Tryggvi Þórhalls-
son forsætisráðherra út á hlað og
sveitar sinnar og fyrirætianin
hafði ekki verið kynnt nógsam-
lega. Fundur var haldinn í sam-
einuðu þingi fyrir hádegið og
flutti þar Asgeir Ásgeirsson for-
seti þess aðalræðuna, og sungin
voru hátíðaljóðin undir stjórn
höfundar, Páls ísólfssonar, en
Davíð Stefánsson orti, eins og fyrr
er komið fram. Átján fulltrúar
erlendra þinga fluttu kveðjur að
Lögbergi og gerðu það flestir á
ensku nema Norðurlandabúarnir,
sem töluðu móðurmál sitt. Finn-
inn mælti þó á íslenzka tungu og
var fáni hvers lands dreginn að
húni um leið og fulltrúinn flutti
ávarp sitt. Um kl. 17 var veður
nokkuð tekið að spillast, en eigi að
síður var fluttur ráðgerður sam-
söngur Karlakórs KFUM og Þing-
vallakórs undir stjórn Sigfúsar
Einarssonar. Stormur og rigning
náðu sér nú verulega upp og varð
til þess að Íslandsglímunni, sem
ráðgerð hafði verið kl. 21, var
frestað til næsta dags. Alþingi
hélt í Valhöll boð fyrir um 500-
600 boðsgesti og aðra. Segir Magn-
ús Jónsson m.a. um þetta fyrsta
kvöld hátíðarinnar: „Leituðu
menn til tjalda sinna, enda var
matmálstími kominn og úr tjöld-
unum þótti ekki fýsilegt að fara.
Ríkisstjórnin 1930 á þing-
palli á Þingvöllum, frá
vinstri: Jónas Jónsson. Tryggvi
bórhallsson og Einar Árna-
SOIl. Ljósm. Loftur (lUÚmundsson.
Þau sviptust til af rokinu og
rigningin buldi á þeim. En menn
létu það lítt á sig fá og heyrðist
víða söngur og glaðvært skraf.
Nokkrir létu þó hugfallast og
þustu að bifreiðastæðinu til þess
að fá far til Reykjavíkur. Varð þar
þröng mikil og komust færri að en
vildu. Um miðnætti lygndi og
stytti upp. Hafði þá snjóað í fjöll í
hretinu. Þótti veðurglöggum
mönnum það góðs viti og varð það
orð að sönnu."
Á öðrum degi hátíðar flutti
Benedikt Sveinsson forseti neðri
deildar Alþingis minni íslands að
Lögbergi. Síðan komu saman þar
fulltrúar Norðurlandaþjóðanna til
að undirrita gerðardómssamn-
inga, og eftir þá athöfn voru
leiknir þjóðsöngvar landanna. Þá
hófst strax fundur í sameinuðu
þingi og tekið fyrir eina málið sem
afgreitt var á Þingvöllum, tillaga
til þingsályktunar um milliríkja-
samninga, að Alþingi álykti að
samþykkja gerðardómssamninga
þá sem undirritaðir höfðu verið
skömmu áður.
Fjörugt þjóðlíf
Síðdegis var efnt til sögulegrar
sýningar og var henni valinn
staður þar sem ætlað er að
Lögrétta hafi verið til forna. Var
þar látið fara fram lögsögu-
mannskjör hið fyrsta og stjórnaði
uppfærslu þess Haraldur Björns-
son og prófessorarnir ólafur Lár-
usson og Sigurður Nordal sömdu
ræðurnar, er goðarnir héldu við
það tækifæri. Leikendur voru alls
37, lögsögumaður ásamt 36 goðum.
Um kvöldið voru fimleikasýn-
ingar. Enn grípum við í bók
Magnúsar Jónssonar, þar sem
hann segir frá kvöldi annars dags
hátíðarinnar:
„En engum þótti þá framorðið
og hófst nú hið fjörugasta „þjóð-
líf“ á hátíðarsvæðinu. Á íþrótta-
pallinum mikla var dans stiginn
af hundruðum eða líklega þúsund-
um manna, ös var í öllum tjöldum,
söngur í gjám og hrauni. Alls
staðar var iðandi lífið þessa fögru
vornótt. Það var eins og hátíða-
blærinn hefði altekið hvern mann
og enginn gerði mun dags og
nætur. Það kom miðnætti og tók
að elda aftur. En enginn sinnti
því. Sólin kom upp og tók að
verma að nýju og áfram hélt sama
líf og fjör. Dalalæðan færðist
niður með Ármannsfelli, en áður
en varði eyddist hún fyrir síauknu
geislaflóði sólarinnar. Ekki var
síður líf og fjör í tjaldborginni á
Leirunum. Það var ekki sofandi
höfuðborg. Úr hverju tjaldi virtist
koma eitthvert hljóð, skraf eða
söngur, en í samkomutjöldum
voru samkomur haldnar og ræður
fluttar í stríðum straumum, vísum
og kveðlingum rigndi. Það var eins
og fjötrar hefðu brostið og bönd
öll losnað af íslendingum. Þeir
voru þjóð, sem var að skemmta
sér, þjóð á hátíð, þjóð án ágrein-
ingsmála, sátt og samlynd, glöð og
reif. Einhvern tíma undir morgun-
inn eða um morguninn munu
menn þó hafa fleygt sér út af til
svefns."
Fyrsta dagskráratriði síðasta
daginn voru sérstök ávörp og
kveðjur að Lögbergi, en síðan fóru
fram þinglausnir. Eftir hádegi
sýndi hópur íþróttafólks undir
stjórn Jóns Þorsteinssonar og
annar sem Hermann Stefánsson
stýrði. Þá söng landskórinn undir
stjórn Jóns Halldórssonar er
stjórnaði Karlakór KFUM, elsta
kórnum þá. En auk hans skipuðu
landskórinn Karlakór Reykjavík-
ur, Karlakórinn Geysir á Akur-
eyri, Karlakór ísafjarðar, Karla-
kórinn Vísir í Siglufirði og Stúd-
entakórinn. Síðasta dagskrárat-
riðið fór fram kl. 20 á laugardags-
kvöld, en þá sleit Tryggvi Þór-
hallsson forsætisráðherra hátíð-
inni. Áður hafði Kristján Al-
bertsson flutt ræðu fyrir minni
Einars Benediktssonar. En þótt
hátíðinni sjálfri væri lokið, var á
sunnudeginum haldið þar kveðju-
boð, í Reykjavík voru síðar afhent-
ar gjafir frá erlendum ríkjum á
samkomu í Alþingishúsinu, og
ýmislegt fleira gerðist þar af
merkum atburðum er tengja mátti
hátíðinni vegna komu hinna er-
lendu gesta. En hér verður látið
staðar numið, með lokaorðum
Magnúsar Jónssonar um síðasta
kvöldið á Þingvöllum, þegar
dagskránni lauk, laugardags-
kvöldið 28. júní:
Kvöldið
Þegar mannfjöldinn kom úr
Almannagjá eftir hátíðarslitin
var eins og öll bönd losnuðu. Menn
dreifðust víðsvegar um vellina og
fjöldi streymdi til tjaldanna með
háværu skrafi og söng. Fjöldi hélt
til íþróttapallsins og hóf dans.
Aðrir hófu bændaglímur hingað
og þangað.
Éins og oft vill verða eftir
hlýjan dag fór að rigna með
kvöldinu, og gerðust margir heim-
fúsir til Reykjavíkur. Varð þá enn
þröng við bifreiðastæðið, og var
nú akstur gefinn alveg frjáls. Fór
fjöldi fólks til Reykjavíkur um
kvöldið og nóttina alla, og sá þó
varla högg á vatni lengi vel.
Héraðasamkomur voru í öllum
stórtjöldum á Leirunum og heyrð-
ust þaðan söngvar miklir og há-
værir hlátrar og mannamál.
Það var eins og öllum létti þegar
hátíðinni var slitið. Það hafði
tekizt að halda þessa hátíð — og
tekizt vel — hér á Þingvöllum,
undir beru lofti. Það var teflt
djarft, en það tókst.
Alþingishátíðin var liðinn við-
burður.