Morgunblaðið - 27.06.1980, Side 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ 1980
t tjaldi vift G-götu 70 á Leirunum (Ljósm. Guftm. Þórðarson) og ungur
tjaldbúi slekkur þorstann (Ljósm. Svavar Hjaltested).
1930
Úr Klippimyndasafn-
inu eftir Þórunni Elfu
Mottó:
Ef ort eg gæti unaðsbrag
um æsku — horfið — vor
og samið við hann ljúflingslag,
hve létt mér yrði um spor.
Sú gleði á sér geymdan sjóð,
er gríp eg stundum til,
þá einhug gædd var ðll vor þjóð,
eg um það sögu þyl.
Þ.E.M.
Hálf öld! Heil mannsævi fyrr á
tímum, þeir, sem lengur lifðu voru
slitin gamalmenni. Vissulega voru
til undantekningar, en er ekki
sagt, að undantekningar staðfesti
regluna?
Fyrir hartnær hálfri öld var
samin dagbók, skáldsaga þó, síðar
gefin út. Vorið hlær, undirtitill:
Dætur Reykjavíkur 1930. Þar seg-
ir frá allstórum hópi fólks, sem
lifði dýrðardaga þetta ógleyman-
lega vor. Fjör og ferskleiki ein-
kenndi hina yngri, hófsöm gleði
hina eldri. Öldin sjálf var á
blómaskeiði, vart þrítug, eldhress,
eins og nú er komizt að orði.
Svala Egiisson, sem dagbókina
skráði, hét því á afmælisdegi
sínum, 20. júní, þetta vor (þá
myndug) að gerast rithöfundur.
(Til áherzlu slegið í borðið, 7913.)
Aður hafði hún gert nokkrar
fingraæfingar, en þau ritverk sín
bar hún á bál á morgni afmælis-
dagsins. Þarfur hlutur miðstöðv-
arketill!
Hér eftir skyldi hún bregðast
Þórunn Elfa rithöfundur.
við af alvöru og einbeitni, læra til
verka, ferðast, dveljast erlendis til
að víkka sjóndeildarhring sinn og
líta land sitt, þjóð og sögu úr
fjarlægð. Hleypa heimdraganum.
Það gefur auga leið, að slík
ákvörðun hefur meinleg áhrif á
ástamálin, hvað þá hjónabandið.
En samt...
„Himneska léttlyndi ...! Æska,
vor og Alþingishátíð!
Með þessum orðum endar Svala
dagbók sína 24. júní 1930. Hún
hefur leikið sér að eldi, til þess að
launa æskuvini sínum og biðli
rauðan belg fyrir gráan, það hefur
komið illa við hana, að sjá Svein
Haraldsson í glöðum og innilegum
Guðsþjónustan í Almanna-
gjá i upphafi hátiðarinnar.
Biskup Jón Helgason i ræðustól
vinstra megin.
LjÓNin. Ól. Magnússon.
samræðum við unga, danska stúd-
ínu, er komin var til Reykjavíkur
til að taka þátt í norrænu stúd-
entamóti og hátíðahaldinu á Þing-
völlum.
í hefndarhug íþættum afbrýði-
semi gengur Svala fyrir augunum
á Sveini inn í híbýli eins mesta
glaumgosa og kvennatöfrara bæj-
arins. (Datt mér ekki í hug að þú
mundir gizka á ...) Þau höfðu
hitzt rétt við húsdyr hans í sama
mund og Sveinn gengur fram hjá
með dömu sinni. Þegar Sveinn
hefur áttað sig, tekur hann hús á
flagaranum, lætur sem hann ætli
að mölbrjóta hurð, og með því
móti kemst hann inn. Hann hótar
Svölu því að draga hana út á
hárinu, ef hún fylgi honum ekki
sjálfviljug. í miðri rimmu úti á
götu hleypur Svala frá Sveini, en
dauðsér eftir því og við bætist
slysni, sem fær mjög á hana. Hið
himneska léttlyndi sigrar og gleð-
in yfir þessu þrennu: æsku, vori og
Alþingishátíð.
Eru það fegraðar minningar, er
glæða þetta sagnfræga vor lita-
dýrð og léttum hlátrum, sem eyða
hverri misklíð? Svo mikið er víst,
að birta þessara vordaga dvín ekki
— aldrei.
Þegar ég minnist Alþingishátíð-
arvorsins, lít yfir hálfrar aldar
skeið, langan farinn veg, vaknar
hjá mér sú spurning: „Höfum við
gengið til góðs, götuna fram eftir
veg?“
Fjarri er mér að gera lítið úr
þeim margvíslegu og stórfenglegu
framförum, sem færa okkur æ
nær háþróunarlöndum. Við höfum
lært að virkja orku úr iðrum
jarðar og fallvötnum. Við höfum
varizt vasklega ágengni á fiski-
miðin. Veiðiþjófnaður lands-
manna sjálfra alveg, eða því sem
næst alveg úr sögunni. Nú mun
flestum gleymd sú „Amma“, sem
notuð var í dulmáli í sambandi við
beztu veiðisvæðin og landhelgis-
gæzluna. „Fangs er von af frekum
úlfi.“ Talsvert var greiðandi fyrir
aðvörun: „Amma veik“, „Ömmu
versnar". Líflegri voru skeytin:
„Ömmu að batna", „Amma bráð-
hress". Líklega eina amman, sem
Islendingar hafa haft óvéfengjan-
lega ástæðu til að skammast sín
fyrir.
Þá er vert að geta þeirrar
vélvæðingar heimilanna, sem
spara ómælt vinnuafl. Hún jókst
til muna við það að „blessað
stríðið" lagði „gull í lófa karls,
karls" og breytti því í hluti, sem
við höfum gerst æ háðari.
A stríðsárunum og síðan hefur
fjölbreytni atvinnulífsins aukizt
og konur hafa flykkzt út á vinnu-
markaðinn til að afla sér gulls í
lófa og breyta því í það, sem
brýnast var, betri húsakynni, full-
komnari heimili, eða það, sem þær
munaði í, að ógleymdum, einatt
óhóflegum, eyðslueyri fyrir börn-
in.
Með aukinni vélvæðingu heimil-
anna og breyttum starfsháttum,
lokaðri heimilum, lagðist smám
saman niður starfsstétt, er nefnd-
ist vinnukonur. Raunar voru
stúlkur fyrir 1930 orðnar óánægð-
ar með þetta starfsheiti, fannst
ambáttakeimur af því, þær vildu
láta segja, að þær „þénuðu í húsi“.
Farið var að skrifa þær í opinber-