Morgunblaðið - 27.06.1980, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ1980 4 7
ALMNG
hið f orna
eftir Sigurð Nordal prófessor
og íslensk menning

930 - Hátíðarblað - 1930
Z6. lúní

Fulluclðl IslanAs ulðurhtnl
ll fónlnn ðrrginn að hún ð 9Hðrnarrððlnu
1. ðesember 1Q18
íaaf o I ð a r p r e n ts m i fl i a h.f., Reyhiauíh — 1930
MorKunblaðið gaf út sérstakt hátiðarblað er út kom 26. júni og var 80
bls. að stærö. Var i blaðinu ritað um alla helztu atvinnuvegi
þjóðarinnar og rifjuð upp saga þess og bókmenntir af mönnum er vel
þekktu til málanna. Grein Sigurðar Nordals er tekin hér beint úr
hátiðarblaðinu.
Þegar þess er gætt, að flestailir
meiri háttar menn þjóðarinnar og
auk þess fjöldi annara manna, oft
svö að þúsundum hefir skipt, riðu
til Alþingis á hverju sumri, og
sumir þeirra voru alt að sex vikum
í ferðinni („úr Fljótsdal eru 17
dagleiðir á Þingvöll,“ segir í
Hrafnkels sögu), — þá liggur í
augum uppi, hvílíkur meginþáttur
þingið forna var í lífi íslendinga.
Það var ekki einungis löggjafar-
samkoma og dómþing, heldur líka
þjóðfundur, þjóðhátíð og þjóð-
háskóli. Þó að uppsaga og rétting
laganna, málaferli og dómstörf
væri umgerð og þungamiðja
þingsins, fór því fjarri, að allir
væri önnum kafnir við þau störf,
enda var nógu öðru að sinna.
Höfðingjar sóttu hverir aðra að
máli til liðsbóna og ráðagerða.
Þeir gengu á einmæli út í hraun,
upp í Almannagjá, upp á efri
gjárbrún. Þeir sátu að drykkju í
búðum sínum við spakleg ölmál og
gamanrúnir. Þeir gátu orðið alda-
vinir, þó að þeir sæjust aldrei
nema á Alþingi. Ungar höfðingja-
dætur fjölmentu til þingsins, sátu
á palli í búðum feðra sinna og biðu
biðla, eða gengu í flokkum um
þingstaðinn, hlustuðu á tölur
manna eða horfðu á leika. Ungir
menn þreyttu með sjer íþróttir.
Var metnaður mikill milli fjórð-
unga og leikarnir sóttir af kappi.
„Það gerist eitt sumar á alþingi,
að í Fangabrekku gengust menn
að sveitum, Norðlendingar og
Vestfirðingar," segir i Víga-Glúms
sögu. Fróðir menn spurðust
frjetta og báru sig saman um
sögur og ættvísi. Var varla sá
fróðleikur um íslensk efni, er eigi
mátti nema þar sem slíkt mannval
var saman komið. En fregnir utan
úr löndum brast heldur ekki.
Þingið var einmitt á þeim tíma,
sem sigling var mest til landsins,
og skamt til þingstaðarins frá
sumum helstu lendingarstöðum
farmanna, Eyrum og höfnunum
við Faxaflóa. Á þinginu var hinn
besti kostur fyrir þá menn, sem
utan höfðu farið, að hitta frændur
og vini, segja frá frama sínum og
afrekum og sýna skartklæði þau
og góða gripi, er þeir höfðu
eignast í utanförinni. Með þessum
hætti bárust frjettir frá útlöndum
greiðlega til Alþingis og þaðan út
um alt land. Menn voru fúsir að
heyra tíðindi. Þegar Magnús bisk-
up Einarsson kom utan frá vígslu
(1134), tók hann land í Eyjafirði,
en reið þegar til þings. En er menn
vissu, að hann var kominn, hurfu
allir frá dómum og heim til kirkju.
„En biskup gekk síðan út á hlaðið
fyrir kirkju og sagði þá öllum
mönnum þau tíðindi, er gjörst
höfðu í Noregi, meðan hann var
utan, og þótti öllum mönnum
mikils um vert málsnilli hans og
skörungsskap." (Hungurvaka).
Menn sögðu og frá eldri tíðindum.
Halldór Snorrason sagði á mörg-
um þingum útfararsögu sína til
Miklagarðs með Haraldi harð-
ráða, svo að maður einn nam hana
og skemti síðar með henni hirð
konungs og honum sjálfum. Fanst
konungi mikið til um, hve rjett var
frá sagt. Þau Gunnar á Hlíðar-
enda og Hallgerður langbrók
kyntust fyrst með þeim hætti, að
hún gekk til hans á Alþingi, er
hann var nýkominn utan, og
spurði hann tíðinda úr ferðum
hans.
Á þessum hálfa mánuði milli
voranna og heyanna, þegar nóttin
er björt sem dagur og veður að
öllum jafnaði þurt og milt, var
sem þjóðín varpaði af sjer öllum
búsáhyggjum og lyfti lífi sínu á
æðra stig í svalandi fjallalofti
hins fagra og tigulega þingstaðar.
Fornmenning Islendinga, sem í
einu er frábær að sjálfstæði og
víðsýni, ber menjar hvors tveggja,
fjölbreyttrar reynslu og mikillar
einveru. Á aðra hlið eru utanfarir
Eitt dagskráratriða Alþing-
ishátíðarinnar var söguleg
sýning þar sem sýnt var lög-
sögumannskjör á Alþingi til
forna. Var Sigurður einn
höfundá sýningarinnar.
til margra landa og þjóða, víking,
kaupfarir og dvöl við hirðir kon-
unga. Hins vegar fásinnið í strjál-
bygðum sveitum, langir vetur og
langar kvöldvökur. En Alþingi
tengir þessar andstæður saman.
Þeir, sem riðið höfðu til þings
síðasta sumar og ætluðu þangað
aftur að sumri, fundu ekki dofa
einangrunarinnar færast yfir sig,
því að inn í hana var ofið
minningum frá síðasta þingi og
tilhlökkun til næsta þings. Þeim
var hugfró að rifja upp þessar
minningar, og með þeim hætti
lagði bjarma af þinginu líka til
þeirra, sem heima höfðu setið.
W.P.Ker hefir einu sinni gert þá
laukrjettu athugun, að líf Islend-
inga í fornöld hafi verið líkara því,
að þeir ætti heima í borg en
strjálbygðu landi. Norðlendingar
og Sunnlendingar, Austfirðingar
og Vestfirðingar vissu eins mikil
deili hverir á öðrum og íbúarnir í
útjöðrum Aþenuborgar eða Flór-
enz vissu um samborgara sína. í
andlegu lífi Islendinga skapaði
Alþingi samskipun og samneyti,
sem er furðanlega andstætt hinni
stjórnarfarslegu tvístrun. Islend-
ingar áttu í fornöld samfelda og
sjálfstæða menningu, skýra hugs-
un og sjálfsvitund, sem vekur
undrun og aðdáun nútíðarmanna
á svipaðan hátt og fornmenning
Grikkja. í sagnalist og sagnaritun
er ekki um einangraða höfunda
eða einangraða skóla að ræða,
heldur eina og sömu stefnu um
land alt, sem ræður vísindaaðferð-
um, list og stíl og tekur hvarvetna
svipuðum breytingum á sama
tíma. Þetta er því að þakka, að
þjóðin átti sér höfudstad, þar sem
Alþingi var. Það var einmitt slíka
höfuðstaði, sem germanskar þjóð-
ir skorti á fyrri hluta miðalda, til
þess að menning þeirra þroskaðist
og nyti sín. Höfuðstaður er sem
heili manns i samanburði við
hinar dreifðu taugastöðvar í lægri
dýrum. Hann skapar þjóðinni
sjálfsvitund, gefur menningunni
heildarsvið. Höfuðstaður Islend-
inga hinn forni, var að vísu ekki
reistur úr steini, nema þeir
hamraveggir, sem náttúran lagði
til. Hann var ekki annað en
búðatóftir, sem gerðar voru byggi-
legar um stundar sakir, með því
að tjalda þær með vaðmálum. Og
hann stóð ekki nema hálfan mán-
uð á ári. En frægðin fer ekki eftir
langlifi. Hann var sönn ímynd
þjóðlífsins, allar stjettir áttu þar
ítök, frá lögsögumanni og alsherj-
argoða til sverðskriða og ölgerð-
armanns, frá spekingnum og
fræðimanninum til ribbaldans og
sakamannsins. Væri tíminn
skammur, var hann tvöfaldaður
með því að vaka bjarta nóttina
með. Væri hann alt of stuttur,
meðan hann var að líða, var hann
því lengri í minningunni, oft og
einatt viðburðaríkari og fyrirferð-
armeiri en allir hinir mánuðir
ársins til samans.