Morgunblaðið - 12.12.1980, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 1980
Ofriður
í aðsigi
eftir Þór Whitehead
Austurstræti 18, sími 25544,
Skemmuvegi 36, Kóp., sími 73055.
Ófrtður f aðcigi or fyrsta blndl rltverks-
ins island I sfðari hsimsstyrfðid ettlr
Þór Whltehead. Meglnefnl þess er
samsklptl Islands vlð stórveldln á tfma-
blllnu frá pvf Hltler komst tll valda f
Þýskalandl (1933) og þangaó tll styrjöld
braust út (1939). ÞJóðverJar gáfu okkur
því nánarl gaum sem nær dró ófrlðnum,
og valdsmenn þar sendu hlngaö elnn af
gœðlngum sínum, SS-forlngJann dr.
Gerlach, til að styrkja hér þýsk áhrlf. I
Reykjavfk starfaði delld úr þýska
nasístaftokknum, og var hennl stjórnaö
frá Berlfn.
íslenskum stjórnvöldum var IJóst, hvað
var á seyði. en gátu Iftlð aöhafst, enda
stóðu þau andspsenis kreppu og mark-
aöshruni, sem Þjóöverjar reyndu aö
notfœra sér Þau leituðu á náðlr
stórvelda, sem voru þeim skapfelldari
en Hitlers-Þýskaland, en róöurinn var
þungur.
Bókln, sem og rltverkló f heild, er byggö
á tfu ára rannsóknum höfundar á
heimildum, er varöa ísland, f mörgum
Iðndum, bréfum, leyniskýrslum og vlð-
töium vlö erlenl og íslenskt fólk, sem
Þátt tók í atburðunum eða stóð nsarrl
þeim. Mun margt af þvf sem bókin
upplýslr sannarlega koma lesendum á
óvart.
Enn um
hvíta stríðið
Hendrik Ottósson:
HVÍTA STRÍÐIÐ
VEGAMÓT OG VOPNAGNÝR
Skuggsjá 1980.
í Hvíta stríðinu (1. útgáfa 1962)
er einkum sagt frá þeim atburðum
sem „breyttu á skömmum tíma
friðsælu þorpi og hleyptu öllu í bál
og brand", eins og Hendrik Ottós-
son kemst að orði. Hvíta stríðið
fór fram í nóvember 1921, einnig
nefnt Ólafsmálið eða drengsmálið.
Þetta mál hefur oft verið rifjað
upp, en varla er til á því ítarlegri
lýsing en bók Hendriks Ottósson-
ar. Ólafur Friðriksson hafði með
sér frá Moskvu rússneskan dreng,
Nathan Friedmann, faðir hans
hafði verið hengdur af hvítliðum.
Gekk Ólafur drengnum í föður
stað. Talið var að drengurinn væri
haldinn augnsjúkdómi og ákveðið
af íslenskum yfirvöldum að senda
hann úr landi. A þetta vildu
Ólafur og fylgismenn hans í
verkalýðshreyfingunni ekki fall-
ast. Töldu þeir að hér væru á ferð
pólitískar ofsóknir. Ekki er þó
líklegt að svo hafi verið í fyrstu,
enda kemur það fram í bók
Hendriks að Ólafur hefur að
vanda verið óbilgjarn og gert
málið pólitískara en efni stóðu til.
Þegar Ólafur þrjóskaðist við að
afhenda drenginn var boðið út
herliði í Reykjavík „rúmlega 400
manns" og var liðið búið bareflum
og byssum. Hendrik skrifar:
„Þetta mun vera í fyrsta skiptið
í sögu íslands, að innlend yfirvöld
buðu út herliði til þess að berjast
með vopnum gegn borgurum, og
gefið í skyn að þeir myndu látnir
sæta refsingum að landslögum,
sem ekki hlýddu útboði."
Lyktir málsins urðu að lögregl-
an og liðssöfnuður hennar gerði
áhlaup á hús Ólafs Friðrikssonar í
Bðkmenntir
eítir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Suðurgötu, handtók marga menn
og flutti Nathan Friedmann í
Franska spítalann við Lindargötu.
Hendrik Öttósson var handtekinn
á heimili sínu á Vesturgötu og
honum stungið í tugthúsið.
Arangur þessara aðgerða gegn
Ólafi Friðrikssyni og rússneska
drengnum var efling róttækra afla
meðal ungra jafnaðarmanna og
þannig lagður grundvöllur að
kommúnisma.
í Lokaorðum getur Hendrik
Ottósson sér þess til að Nathan
Jóhann Sigurjónsson
Ritsafn í þremur bindum
í sumar voru liðin 100 ár frá fæðingu
Jóhanns Sigurjónssonar. í tilefni af því gef-
ur Mál og menning nú út nýtt og glæsilegt
safn verka hans. Auk þeirra verka JÓhanns
sem þegar eru kunn eru frumprentuð í
þessu safni mörg Ijóð og bréf. Einnig er í
safninu ný þýðing dr. Ólafs Halldórssonar á
Lyga-Merði. Atli Rafn Kristinsson cand.
mag. sá um útgáfuna.
„Enginn sem les aðeins nokkrar línur rit-
aðar af Jóhanni Sigurjónssyni mun villast á
því að þar er snillingur að verki, mikið skáld,
Ijóðrænn andi sem ekki er við jarðar-fjölina
eina felldur, heldur lifir og andar jöfnum
höndum í heimum hugmyndaflugs og ævin-
týra.“
(Úr formála Gunnars Gunnarssonar.)
Sérstakt tímabundið verð
til félagsmanna MM
Fram til 31. des. nk. verdur ritsafn Jóhanns Sigur-
jónssonar selt félagsmönnum Máls og menn-
ingar meö sérstökum afslætti á aöeins
Gkr. 34.000. Eftir þann tima veröur félagsveröiö
Gkr. 40.940. (Nýkr. 409,40). Almennt verö rit-
safnsins er Gkr. 48.165.
Athugiö aö tilboöiö gildir einungis fyrir félags-
menn MM.