Morgunblaðið - 09.07.1981, Side 20

20
.,; * •T '
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. JÚLÍ1981
Nýtt flugmóðurskip Breta
— í íyrri viku var hleypt af stokkunum i Bretlandi nýjasta
ílugmóðurskipi brezka flotans. Skipið ber heitið Ark Royal og
er fimmta skip brezka flotans frá 1586, sem ber það nafn.
Skipið er smíðað til að bera flugvélar sem hefja sig lóðrétt tii
flugs ok er hið þriðja sinnar tegundar i flotanum. Kostnaður
við smíði skipsins er um 220 milljónir sterlinj?spunda (u.þ.b.
3,3 milljarðar króna).
Miklar byggingarfram-
kvæmdir á Snæfellsnesi
Úr Yarðarferð
StykkÍNhólmi 7. júli
Miklar byKKÍnKafframkvæmdir
hafa staðið yfir að undanförnu á
vegum Búnaðarsambands Snæ-
fellsnes- ok Happadalssýslu. í
fyrra voru byKVfð 3 íbúðarhús og
14 peninxshús og jafnmiklar
framkvæmdir eru á döfinni núna
og jafnvel heldur meiri.
Ólafur Guðmundsson hefur
stjórnað þessum byggingar-
framkvæmdum og hefur hann að
jafnaði 8 til 12 menn í vinnu. Fer
flokkur hans víða um sveitir og
tekur að sér þessar framkvæmdir,
en mikill hugur virðist vera í
bændum varðandi uppbyggingu
búa sinna. Fréttaritari.
eftir Friðjón Þórðarson
dómsmálaráðherra
Það er mér mikil ánægja og
heiður að bjóða ykkur öll velkomin
á Vesturland. Svo sem kunnugt er,
nær Vesturlandskjördæmi frá
Botnsá í Hvalfirði að Brekkuá í
Gilsfirði. Á þessu svæði eru fjögur
sýslufélög: Borgarfjarðarsýsla,
sem skiptist í 9 hreppa, Mýrasýsla
með 8 hreppa, Snæfellsness- og
Hnappadalssýsla, sem greinist i 12
hreppa og Dalasýsla í 9 hreppa. í
Vesturlandskjördæmi eru því alls
38 sveitarfélög, auk Akraneskaup-
staðar, sem fékk kaupstaðarrétt-
indi árið 1941, og er nú einn af
blómlegustu kaupstöðum landsins.
Að þessu sinni komum við í
Vesturlandskjördæmi af Blá-
skógaheiði um Uxahryggi. Við
erum nú stödd í Húsafelli í
Hálsasveit, á jörð þeirri, sem næst
er jöklum í Borgarfjarðarsýslu.
Fyrir drykklangri stundu ókum
við framhjá þeim bæ, er Signýjar-
staðir heita í Hálsasveit. Þar
fæddist Þorsteinn Jósepsson, rit-
höfundur og blaðamaður, og átti
þar heima alla ævi. Fyrir um það
bil 30 árum, þegar Þorsteinn var
blaðamaður á Vísi og ég fulltrúi
lögreglustjórans í Reykjavík,
ræddum við daglega saman í síma.
Þorsteinn spurði frétta af lög-
reglumálum. Síðar gaf hann út
bókina Landið þitt, sem hefur að
geyma firnamikinn fróðleik um
landið og sögu þess, og er í raun og
veru sjálfsögð og ómissandi hand-
bók hverjum þeim, sem ferðast
vill um Island og verða nokkurs
vísari um land og þjóð. Þess vegna
tel ég mér skylt að skyggnast um
og gera ykkur, góðir ferðafélagar,
nokkra grein fyrir því, sem fyrir
augu ber.
Hér skammt frá fellur Hvítá
fram. Hún ræður mörkum milli
Mýra- og Borgarfjarðarsýslna.
Hún á upptök sín í Flosaskarði
milli Eiriksjökuls og Langjökuls.
Þar er hún aðeins lítill lækur. En
þegar hún hefur náð að minnast
við bárur Borgarfjarðar, er hún
orðin að slíku fljóti, að ekki dugar
neitt minna en hin mikla „Borgar-
fjarðarbrú" til þess að unnt sé að
stikla yfir ósa hennar. Þá hefur
hún lagt 77 km vegalengd að baki,
en 117 km, sé talið frá upptökum
Norðlingafljóts á Stórasandi.
Mjúkum hótum huRsun mín,
hlýjum mótud kynnum,
hvita fljótió. heim til þin.
hvarflar ótal sinnum.
Þannig kveður Guðmundur
skáld á Kirkjubóli í Hvítárvísum
sínum.
Nálægt okkur er hið fríða fjall
„Strúturinn", 938 m að hæð. Því
tengist stakan góða og alkunna:
Lyn^s vió binj? á grænni ^rund.
éjc jclinjcra ojc synjf viA stútinn.
þvinjca éj? slynjcan hófahund
hrinjdnn i krinjcum Strútinn.
Eiríksjökull er einn af fríðustu
fjallkóngum þessa lands, 1675 m
að hæð. Norðan í Eiríksjökli er
Eiríksgnípa. Upp hana rann Eirík-
ur, sem fræknastur var Hell-
ismanna, þegar byggðarmenn hóf-
ust handa til varnar sauðaþjófn-
aði og gripdeildum, eins og nánar
greinir í þjóðsögunni, Hellis-
mannasögu. En svo skall hurð
nærri hælum, að byggðarmenn
náðu að höggva annan fótinn af
Eiríki um ökklalið, þegar hann
hljóp upp á jökulinn. Kvað hann
þá þessa vísu:
Hjartað mitt er hlaðið kurt
hverjfi náir skeika.
með fótinn annan fór éjc á burt
fáir munu eftir leika.
Suður af Eiríksjökli er Langjök-
ull, annar stærsti jökull landsins,
1021 km2 að flatarmáli, en lítt
kannaður enn af vísindamönnum,
hvað sem því veldur.
Jörðin Húsafell á langa og
merka sögu að fornu og nýju. Hér
hafa margir gildir bændur búið.
Ég nefni aðeins tvö nöfn frá
Friðjón Þórðarson,
dóms- og kirkjumála-
ráðherra, fyrsti þing-
maður Sjálfstæðis-
flokksins á Vestur-
landi, ávarpaði hóp-
inn í Húsafellsskógi.
Hér fer úrdráttur úr
ræðu hans.
Friðjón Þórðarson ávarpar þátt-
takendur i Varðarferð í Húsa-
fellsskógi.
genginni tíð. Það eru rímnaskáld-
in Bjarni Jónsson, er kallaður var
Borgfirðingaskáld (1580—1655),
og orti m.a. Aldasöng, og Snorri
Björnsson prestur, (1710—1803),
sem landskunnur varð fyrir krafta
sína. Hann skrifaði fyrsta leikrit
sem samið hefur verið á íslenzku.
Sagt er og, að hann hafi kveðið
niður 80 drauga og einum betur.
— Nú er breytt orðið um búskap-
arhætti í Húsafelli. Sauðfjárbú-
skapur er aflagður. En Kristleifur
Nowa, forlag
andófsmanna
í Póllandi
Fyrir nokkru var sýndur í
sjónvarpi þáttur um Pólland og
pólsk málefni, einkum helgaður
andófsmönnum og baráttu
þeirra. Talað var við rithöfunda
í þættinum og minntust fleiri en
einn þeirra á merkilega útgáfu-
starfsemi: forlagið NOWA. Hér
er um að ræða neðanjarðarút-
gáfu sem í blóra við einokunar-
útgáfu rikisins hefur komið
mörgum verkum á framfæri,
bæði fræðibókum og skáldverk-
um.
Þegar skáldið Czeslaw Milosz
kom til Stokkhólms að taka við
Nóbelsverðlaunum bauð hann
með sér pólskum útgefanda sín-
um, Miroslaw Chojecki, en hann
er einn stjórnarmanna Nowa. I
viðtali í tímaritinu Ord & Bild
1/81 segja þeir Miroslaw Choj-
ecki og félagi hans Grzegorz
Boguta frá tildrögum þess að
Nowa var stofnað og ýmsu varð-
andi útgáfuna.
Nowa hóf útgáfu haustið 1977,
en þá hafði unnist sigur í
átökum við valdhafa sem létu
undan kröfum verkamanna í
Ursus-verksmiðjunni árið áður.
Fólk var ekki lengur hrætt, segir
Chojecki, menn þorðu að láta
óopinberar bækur sjást heima
hjá sér og jafnvel eiga litla
prentvél án þess að þurfa að
óttast margra ára fangelsisvist
af þeim sökum.
Nowa er árangur samvinnu
margra manna og í fyrstu skipti
mestu máli að yfirvöld kæmust
ekki að hver og hverjir prentuðu
og dreifðu útgáfubókunum. Nú
vita fulltrúar kerfisins um
marga forvígismenn Nowa, sam-
anber Chojecki og Boguta, en vel
hefur tekist að halda ýmsu
leyndu í sambandi við útgáfuna,
m.a. með því að dreifa starfsem-
inni um allt landið, binda hana
ekki við stærri borgirnar. Eins
og Chojecki bendir á er það pólsk
hefð að leika á yfirvöld með hinu
prentaða orði. Til dæmis voru
verk þjóðskáldsins Adams
Mickiewicz (1798—1855) prentuð
erlendis og síðan smyglað inn í
Pólland. Á stríðsárunum komu
Czeslaw Milosz
út þúsund ólögleg tímarit sem
beint var gegn hernámi Þjóð-
verja.
Við erum ekki bara forlag,
heldur hreyfing, segir Chojecki.
Við aðhyllumst ékki neina
ákveðna pólitíska stefnu, en
leggjum lið skapandi öflum með
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
eigið frumkvæði. Okkur er mest
í mun að koma í veg fyrir að
ríkið geti áfram heft ritfrelsi og
eitt ráðið hvað kemur út. Við
stundum í raun hjálparstarf-
semi í landi þar sem sjúk
útgáfustefna ræður ríkjum. Ef
opinber forlög taka upp aðra og
réttlátari stefnu getum við hætt,
en ekki fyrr.
Chojecki getur þess að útgáfu-
félög ríkisins eigi það til að
bregðast skjótt við þrátt fyrir
seinaganginn sem einkenni þau.
Þegar Czeslaw Milosz fékk Nób-
elsverðlaunin var lagt kapp á að
gefa skáldverk hans út þótt
ritgerðasöfn hans komi naumast
út fyrst um sinn.
Eins og kunnugt er, hefur
Czeslaw Milosz lengi búið í
Bandaríkjunum og stundar þar
háskólakennslu í bókmenntum. í
viðtali hefur hann sagt frá því
að í Bandaríkjunum sé ekki
mikill áhugi á pólskri menningu.
Flestir pólskir innflytjendur
voru bændur og það hefur mótað
álit Bandaríkjamanna á Pólverj-
um, gert þá dæmigerða erfiðis^
menn í augum miðstéttanna. í
því samhengi nefnir Milosz
meinfýsina í garð Pólverja sem
birtist í sögum sem ganga undir
nafninu polish jokes.
Czeslaw Milosz segir að lokum
í fyrrnefndu viðtali:
Sem rithöfundur á ég ekki
einu sinni málið sameiginlegt
með þeim Pólverjum sem auð-
mýktir eru með polish jokes.
Raunverulegir lesendur mínir
eru í Póllandi sjálfu, kannski
sérstaklega meðal vissrar for-
ystusveitar pólskrar æsku.