Morgunblaðið - 26.07.1981, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚLÍ 1981
Pltrgi Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Augl^singastjóri Baldvin Jónsson.
I
Launþeginn
og sósíalisminn
slenzkir sósíalistar hafa til
þess ríka tilhneigingu að ein-
oka ýmiss konar almenn félaga-
samtök, sem þó er ætlað að starfa
á faglegum grundvelli og hýsa
einstaklinga með ólíkar þjóðfé-
lagsskoðanir. Þetta á ekki sízt við
um launþegafélög, sem sósíalist-
um er tamt að Hta á sem séreign
sína og stýra ýmist út eða suður
eftir því hvort flokkur þeirra er í
stjórn eða stjórnarandstöðu.
Sós:alistum er lítt gefið um
almennt lifandi starf í þessum
fagfélögum, enda almennir fundir
fáir og fámennir þá sjaldan
haldnir eru. Þetta kemur heim og
saman við pólitíska refskák Al-
þýðubandalagsins, að geta ráðsk-
azt með fagfélög eftir pólitískum
geðþótta, hvað sem líður kjara-
legum hagsmunum meðlima
þeirra. Ólögleg verkföll og út-
flutningsbann á framleiðslu þjóð-
arinnar þegar Alþýðubandalagið
er utan ríkisstjórnar, en já og
amen-viðbrögð þegar það er innan
ríkisstjórnar, jafnvel þó gengið sé
á umsamin kjaraatriði eins og
verðbætur á laun. Það skiptir sem
sé ekki máli hvað er gert, heldur
hver að verki stendur. „Kauprán"
er af hinu illa, þegar Alþýðu-
bandalagið er í stjórnarandstöðu.
en „slétt skipti" og velgjörningur
— kærar þakkir — þegar forvígis-
menn þess bæla sessur valdastól-
anna.
Sósíalistar iðkuðu þann sið í
verkalýðsfélögum, þegar sjálf-
stæð skoðanamyndum og sérálit
komu fram frá einhverjum hinna
almennu félaga, að veitast að
honum persónulega — og gera
helzt tortryggilegan í augum
viðstaddra. Þannig tókst þeim á
stundum að sauma svo að frjáls-
um skoðanaskiptum og fjölda-
þátttöku í félagsstarfi launþega,
að hinn almenni félagi dró sig inn
í skel — og félagslífið féll í þann
öldudal, sem hentaði flokkspóli-
tískum markmiðum þeirra.
í ríkjum sósíalismans eru laun-
þegafélög víðast hvar hluti af
ríkis- og flokksapparatinu,
strengbrúðutæki í höndum
stjórnvalda. Ekki er laust við að
bryddi á því hér á landi, að sumir
stjórnartaumar í launþegahreyf-
ingunni liggi inn í ráðuneytin.
Ailavega er tímabært að huga að
því, hvort ekki þurfi að treysta
stoðir skoðana- og félagafrelsis
hér á landi — og þá ekki sízt rétt
hvers einstaklings til að fá í
hendur gögn mála og aðstöðu til
raunverulegra áhrifa á stefnu-
mörkun í eigin kjaramálum.
Persónuárásir
jóðviljinn ræðst sl. föstudag
með sérlega óviðurkvæmi-
legum hætti að sérhæfðum ein-
staklingum, sem sátu þingflokks-
fund sjálfstæðismanna á dögun-
um sem faglegir umsagnaraðilar.
Hér var um þrjá ráðgjafa að
ræða: formann efnahagsmála-
nefndar Sjálfstæðisflokksins, sem
er aðstoðarbankastjóri í Seðla-
bankanum, hagfræðing og lög-
fræðing, sem allir höfðu faglega
og pærsónulega þekkingu á þeim
dagskrárefnum, er fundurinn
fjallaði um. Allir þingflokkar
hafa sérhæfða einstaklinga til
ráðuneytis, er þeir fjalla um
viðamikil og vandasöm viðfangs-
efni, og þykir ekki tiltökumál.
Hér er einfaldlega um þá áráttu
Þjóðviljans og sósíalista að ræða,
að veitast jafnan persónulega að
hverjum þeim fagaðila, sem leyfir
sér að taka þátt í þjóðfélagsum-
ræðu með öðrum hætti en fellur í
flokkspólitískt kram þeirra. Þessi
árás Þjóðviljans á sérfræðinga
þá, er þingflokksfundinn sátu, er
hliðstæð þeirri aðferð, er hér að
framan var drepið á, og sósíalist-
ar hafa beitt til að kæfa almenna
þátttöku í stefnumörkun innan
launþegahreyfingarinnar.
Vinnubrögð af því tagi, sem
Þjóðviljinn beitir, eru forkastan-
leg, en skaða sem betur. fer
fremur þann, sem á lúalaginu
liggur, en þá sem spjótum er beint
gegn. Þjóðviljinn gæti t.a.m. — í
framhaldi af þessum vinnubrögð-
um — dundað við skýra það út
fyrir lesendum sínum, hversu vel
það hæfir málflutningnum, að
launaður starfsmaður sveitarfé-
laga í landinu, forstjóri Brunabót-
afélags íslands, mæti ítrekað á
fjölmiðlafundum sem sérlegur
ráðgjafi iðnaðarráðherra — að
sjálfsögðu í dagvinnutíma — í
hinu heilaga stríði Alþýðubanda-
lagsins gegn orkuiðnaði á Islandi.
Þessi fyrrgreinda ofsóknarárátta
kommúnista ber vott um valda-
hroka og sýnir, því miður, að þeir
þykjast hafa í öllum höndum við
samstarfsmenn sína í ríkisstjórn.
I Rússlandi eru þeir settir á
geðveikrahæli, sem ekki eru sam-
mála flokki og stjórnvöldum. Það
er ekki eðlismunur heldur stigs-
munur á afstöðu sovézkra komm-
únista og árásaraðilans á sér-
fræðinga Sjálfstæðisflokksins.
Það er nauðsynlegt að lýðræðis-
sinnað fólk geri sér grein fyrir
þessu og taki á móti kommúnist-
um á verðugan hátt.
Spurningar Birgis ísleifs
Birgir ísleifur Gunnarsson,
alþingismaður, segir m.a. í
nýlegri blaðagrein:
„1. Iðnaðarráðherra hóf mikla
árás á Alusuisse í desember sl. og
aðalásökunarefnið var svonefnd
„hækkun í hafi“ á súráli ...
Hækkun í hafi er ekki lengur
ásökunarefnið, heldur ætlað verð
milli óskyldra aðila. Upphæðirnar
hafa lækkað úr 47,5 milljónum
dollara í 16. Hefði ráðherra ekki
verið nær að vera aðeins hógvær-
ari í desember sl.?
2. Iðnaðarráðherra hefur ekki
svarað því, hvers vegna engin
endurskoðun hefur farið fram
síðan 1975 hjá ÍSAL, eins og
íslendingar eiga samningsbund-
inn rétt til ...
3. Hvers vegna takmarkaði iðn-
aðarráðherra svo mjög umboð
brezku endurskoðunarskrifstof-
unnar, að hún sá sérstaka ástæðu
til að taka það fram í skýrslu
sinni?
4. Hvers vegna sér iðnaðarráð-
herra ástæðu til að skýra rangt
frá, þegar hann segir að endur-
skoðunarskrifstofan sé þegar búin
að leggja mat á málsbótaatriði
ÍSAL, þegar glöggt kemur fram
hjá endurskoðendum sjálfum, að
svo er ekki?
5. Hvers vegna heldur iðnaðar-
ráðherra því fram, að ríkisstjórn-
in telji að um samningsbrot sé að
ræða hjá ÍSAL, þegur fyrir liggur,
að aðrir ráðherrar telja ríkis-
stjórnina ekki hafa lagt neitt mat
á þessar ásakanir ...?
6. Hvers vegna hagaði ráðherra
upplýsingamiðlun um mál þetta
eins og raun ber vitni? Hann batt
aðra trúnaði, þ.á m. stjórnar-
andstöðu, en lét iðnaðarráðuneyt-
ið leka skipulega út fréttum og þá
eftir eigin geðþótta ...
7. Hvers vegna hefur ráðherra
ekki upplýst hvert skatttekjutap
ríkissjóðs væri, ef ásakanir
reyndust á rökum reistar?
8. Hvers vegna hefur ráðherra
haldið skjölum og gögnum máls-
ins fyrir stjórnarandstöðunni?
9. Hvers vegna var ekkert
samráð haft við stjórnarandstöð-
una um jafn mikilvægt mál, þrátt
fyrir tilboð og tilmæli um það efni
á Alþingi í desember? Það er fyrst
þegar ráðherra er búinn að
sprengja bombuna og kominn
langleiðina með að klúðra málinu,
að hann býður samráð."
Rey kj aví kurbréf
Laugardagur 25. júlí..
Öttinn vid
einangrun
Alþýðubandalagið hefur um
margt algera sérstöðu meðal ís-
lenzkra stjórnmálaflokka. Þessi
sérstaða byggist ekki einvörðungu
á sögulegri fortíð flokksins, sem
áður hét Sósíalistaflokkurinn og
þar áður Kommúnistaflokkur og
var fullgildur aðili að alþjóðasam-
bandi Kommúnista, Komintern.
Hún byggist ekkert síður á ein-
angrun í afstöðu til ýmissa megin-
atriða í lífi þjóðar og einstaklinga
á líðandi stund.
Hér skulu nefnd þrjú dæmi (af
mörgum) sem varpa Ijósi á þessa
skoðanalegu einangrun Alþýðu-
bandalagsins:
• 1) Þjóðfélagsgerðin. Lýðræð-
isflokkarnir þrír, Alþýðuflokkur,
Framsóknarflokkur og Sjálfstæð-
isflokkur, standa allir vörð um
borgaralegt þjóðskipulag og vest-
ræn þegnréttindi, þó þeir leggi
mismunandi áherzlu á ýmsa þætti
þjóðfélagsgerðarinnar. Alþýðu-
bandalagið stefnir hinsvegar að
sósíalskri þjóðfélagsgerð og marx-
ísku hagkerfi, sem gengur þvert á
hugmyndir þorra fólks um það
stjórnarfarslega umhverfi er það
kýs að hrærast í. Samanburður
annarsvegar á þjóðfélagsgerðum
borgaralegs lýðræðis í V-Evrópu
og N-Ameríku og hinsvegar sósí-
alismans í A-Evrópu, Asíu, Afríku
(og á Kúbu) sýnir hvorutveggja:
að samkeppnisþjóðfélögin skila
afgerandi meiri verðmætasköpun
(þjóðartekjum á mann) og þar
með betri lífskjörum en fátækt-
arríki sósíalismans — og að
þegnrétturinn, réttur einstakl-
ingsins til að hasla sér völl
menntunarlega, skoðanalega, í
starfi og öðrum þáttum er skapa
einstaklingum lífsstíl, er verulega
meiri í hinu borgaralega þjóð-
skipulagi. Þetta atriði, þjóðfélags-
gerðin, er meginatriði í pólitískri
afstöðu hvers hugsandi manns. Og
þar er Alþýðubandalagið, hinn
marxíski sósíalistaflokkur, sér á
báti og einangraður í íslenzkum
stjórnmálum.
• 2) Sjálfstæði — varnaröryggi.
Það er frumskylda hverrar sjálf-
stæðrar þjóðar að tryggja öryggi
sitt. Þetta hafa íslendingar kosið
að gera með aðild að Alantshafs-
bandalaginu, varnarsamstarfi
vestrænna'þjóða. Þetta hafa Norð-
menn og Danir einnig gert, en
þessar þrjár Norðurlandaþjóðir
vóru allar hernumdar í síðari
heimsstyrjöldinni þrátt fyrir yfir-
lýsta hlutleysisstefnu, sem reynd-
ist haldlaus er á reyndi. Atlants-
hafsbandalagið hefur tryggt frið í
okkar heimshluta frá lyktum
heimsstyrjaldarinnar. Það hefur
reynzt traust vörn lýðræðis í
Evrópu.
Lýðræðisfolkkarnir þrír, sem
fyrr vóru nefndir, styðja allir
aðild okkar að Atlantshafsbanda-
laginu. í þessu þýðingarmikla
máli er Alþýðubandalagið hins-
vegar einangrað í andstöðu sinni;
andstöðu, sem það reynir að
skreyta allskonar falsfjöðrum
„friðar“, „hlutleysis" og annarra
faguryrða til að slá ryki í augu
hrekklauss fólks.
• 3) Verðma'tasköpun — lífs-
kjör. Alþýðubandalagið hefur —
eitt flokka — barist gegn nýtingu
þriðju auðlindar okkar, innlendra
orkugjafa, með nýjum orkuiðnaði.
Það stóð gegn kísilverksmiðjunni,
álverksmiðjunni og járnblendi-
verksmiðjunni, en þessar verk-
smiðjur eru ekki aðeins atvinnu-
gjafi rúmlega 1000 einstaklinga
(heimila), greiðendur skatta til
samfélagslegra framkvæmda
(framleiðslugjald/byggðasjóður),
heldur leggja þær til 15—17% af
gjaldeyristekjum þjóðarbúsins og
vóru algjör forsenda þess, að við
íslendingar gátum ráðist í stór-
virkjanir eins og Búrfell, Sigöldu
og Hrauneyjafoss. Án þessa orku-
iðnaðar, sem Alþýðubandalagið
barðist gegn með kjafti og klóm
sbr. þingtíðindi, værum við enn á
smávirkjanastiginu og byggjum
við mun minna orkuöryggi en
hærra orkuverð. Iðnaðarráðherra
sagði á þingi sl. vetur að bezti
„virkjunarkosturinn" væri að
leggja niður álverið. Ymis hegðan
hans síðan sýnir ljóslega, að hann
var ekki að gera að gamni sínu.
Hann talar og starfar einmitt í
samræmi við einangrunarstefnu
Alþýðubandalagsins, sem gengur
þvert á öryggishagsmuni og lífs-
kjör þjóðarinnar. Atvinnuöryggi
og hliðstæð lífskjör og nágrannar
búa við verður ekki tryggt til
frambúðar nema með nýjum stór-
virkjunum og nýjum orkuiðnaði.
Vatnsgrautar-
röksemdir
Alþýðubandalagið er ekki
hræddara við annað en það, að
almenningur geri sér grein fyrir
einangrun þess í íslenzkri samtíð.
Þessvegna leggur „sértrúarrit"
þess, Þjóðviljinn, höfuðáherzlu á
samstöðutal í áróðri sínum, „þjóð-
arsamstöðu", „samstöðu Norður-
landa" og svo framvegis, það er að
segja — þegar „samstaðan" þjón-
ar flokkspólitískum hagsmunum
þess. Stefna Alþýðubandalagsins í
öryggismálum nýtur og sérstakrar
aðdáunar bróðurflokksins í Sov-
étríkjunum sem og aðrar tilraunir
Alþýðubandalagsins til að koma
fleyg á milli íslands og annarra
vestrænna ríkja í margskonar
gagnkvæmri samvinnu.
Ef gluggað er í Þjóðviljann
síðustu mánuði kemur í ljós að
samstöðudulan. sem breidd er yfir
einangrun Alþýðubandalagsins í
málefnum líðandi stundar, er af
margskonar toga, þó þrennskonar
þel sé mest áberandi. Dæmi má
taka.
í fyrsta lagi sá fleygur í
vestrænt varnarsamstarf, sem
kallaður hefur verið „kjarnorku-
vopnalaus Norðurlönd". Á þessum
áróðursvettvangi er höfðað til
„samstöðu Norðurlanda" — en
þrjú þeirra eru aðilar að Atlants-
hafsbandalaginu. Þessi áróður
bergmálar síður en svo þá stað-
reynd, að engin kjarnorkuvopn
finnast á Norðurlöndum, en eru
hinsvegar í ríkum mæli við aust-
urmörk þeirra, í vopnabúrum Sov-
étríkjanna á Kólanskaga og við
Eystrasalt. Alþýðubandalagið
krefst ekki „norrænnar samstöðu"
um þá kröfu, að Sovétmenn víkji
kjarnorkuvopnum úr nágrenni
Norðurlanda, ekki gagnkvæmra
samninga gegn kjarnavopnum,
heldur einhliða yfirlýsingar. Slíkt
„samstöðutal" felur hræsnina í
sér, jafnvel þótt vatnsgrautar-
röksemdir Ólafs Ragnars Gríms-
sonar, þingflokksformanns, séu
endurprentaðar í öðrum hverjum
Þjóðvilja (ásamt tilheyrandi
mynd).
t öðru lagi má nefna tilraun
Alþýðubandalagsins og Þjóðvilj-
ans til að slá eign sinni á franska
lýðræðisjafnaðarmanninn (og
Natósinnann) Mitterrand. íslenzk
fyndni hefur ekki í seinni tíð risið
hærra en í þeirri áróðurslegu
fjölbragðaglímu sem Þjóðviljinn
hefur iðkað til að mjaka Alþýðu-
bandalaginu upp að þessum
franska stjórnmálamanni — í
augum íslenzks almennings. Þar
er nú aldeilis ekki verið að auglýsa
skoðanalega einangrun Alþýðu-
bandalagsins, heldur fellur það
eins og flís að rassi stjórnmála-
sveiflu í Frakklandi, hvorki meira
né minna. En þessi trúðslæti eru
jafnframt af hinu góða: hláturinn
lengir lífið að sögn.
1 þriðja lagi má svo nefna það
þegar Hjörleifur Guttormsson,
iðnaðarráðherra, og Þjóðviljinn,
reyna að breyta áratuga baráttu
Alþýðubandalagsins og forvera
þess gegn stórvirkjunum og stór-
iðju (sem þýðir það sama og
barátta gegn sambærilegum lífs-
kjörum hér á landi og í nágranna-
löndum) yfir í „þjóðarsamstöðu" í
svokölluðu súrálsmáli. í því efni
hefur iðnaðarráðherra trassað að
nýta umsaminn árlegan endur-
skoðunarrétt á reikningum ísals.
Síðan, þegar sá réttur er loks
nýttur, er hann takmarkaður við
einn rekstrarþátt — í kjölfar
ásakana um „falsað hráefnisverð"
og „soraviðskipti" (Þjóðviljinn í
desember sl.). Þannig er haldið á
öllum þáttum málsins að beinlínis
leiðir til ágreinings inn á við — og
neikvæðra viðbragða Alusuisse,
öfugt við verklag og atburðarás
1974—1975, þegar hyggilega var
haldið á íslenzkri hagsmunagæzlu,
eins og síðar verður vikið að.
Þau áróðursviðbrögð Alþýðu-
bandalagsins, sem hér hefur laus-
lega verið drepið á, eru dæmi um
tilraunir til að breiða yfir skoð-
analega og málefnalega einangrun
á líðandi stund; einangrun, sem
flokksbroddarnir óttast meira en
allt annað að síist inn í vitund
almennings.
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚLÍ1981
17
Orkuidnadur
I moldviðri því sem þyrlað er
upp þessa dagana í sambandi við
svokallað súrálsmál er nauðsyn-
iegt að gera sér glögga grein fyrir
mikilvægum staðreyndum varð-
andi orkuiðnað — í liðinni tíð, á
líðandi stund og til framtíðar
horft:
I. Álverið í Straumsvík og
járnblendiverksmiðjan á Grund-
artanga vóru nauðsynlegur und-
anfari til að tryggja orkumarkað
og arðsemi stórvirkjana: við Búr-
fell, við Sigöldu og við Hrauneyja-
foss. Á sama hátt er nýr orkuiðn-
aður forsenda þess að hagkvæmt
sé að byggja ráðgerðar þrjár nýjar
stórvirkjanir á þessum áratug.
2. Nýr orkuiðnaður er og for-
senda þess að hægt sé að mæta
vaxandi atvinnuþörf á íslenzkum
vinnumarkaði næstu ár og áratugi
— og tryggja þann vöxt þjóðar-
tekna er rísi undir sambærilegum
lífskjörum hér og í nágrannalönd-
Stofnendur Ferðaskrifstofu Vestfjarða að loknum stofnfundi, utan dyra á Hótel ísafjörður.
Ferðaskrifstofa Yest-
f jarða tekur til starfa
IsafirAi. 23. júli.
IILUTAFÉLAG um rekstur ferða-
skrifstofu á tsafirði var stofnað hér
í dag. Flugleiðir og ferðaskrifstof-
an Urval hafa haft forgöngu um
stofnun hennar og eru Flugleiðir
lang stærsti hluthafinn með 30%
hlutafjár. Framkvæmdastjóri fé-
lagsins hefur verið ráðinn Reynir
Adólfsson, sem nú er að láta af
störfum umdæmisstjóra Flugleiða
hér.
Stofnun ferðaskrifstofu hefur
lengi verið á döfinni hér á ísafirði og
hafa ýmsir aðilar komið þar við
sögu. í dag varð svo loksins af
framkvæmdinni og þeir sem að
félaginu standa auk Flugleiða og
Úrvals eru: Alþýðusamband Vest-
fjarða, Flugfélagið Ernir, Hótel ísa-
fjörður, Trygging hf., Bæjarsjóður
ísafjarðar, Djúpbáturinn hf., Bíla-
leiga Bolungarvíkur og Reynir
Adolfsson. Hlutafé félagsins er
150.000,- . I stjórn voru kosnir:
Haraldur Haraldsson bæjarstjóri á
Isafirði, formaður, Einar Helgason
deildarstjóri hjá Flugleiðum og
Steinn Lárusson framkvæmdastjóri
Úrvals.
Á blaðamannafundi sem haldinn
var að stofnfundinum loknum, kom
fram að öðrum aðilum hafði ekki
verið boðin aðild að félaginu og létu
forráðamenn þess í ljós að óæskilegt
væri að of margir aðilar stæðu að
slíku samstarfi.
Fyrstu verkefni félagsins verða að
skipuleggja ferðir útlendinga til
Vestfjarða og e.t.v. ferðir frá Isafirði
til Grænlands. Á næsta vetri verður
svo reynt að koma á helgarferðum
hingað á skíði í samvinnu við Hótel
ísafjörð sem nú er tekið til starfa.
Ferðaskrifstofan tekur að sér að
selja Vestfirðingum ferðir með Úr-
val og Flugleiðum t.d. til Kanarí og
Flórida. Þá er það til nýlundu að nú
geta Vestfirðingar hringt á einn stað
og fengið upplýsingar um ferðir
allra flugvéla sem fljúga reglulega á
flugvellina í nágrenni Isafjarðar,
þannig opnast t.d. þeir möguleikar
fyrir Isfirðinga að taka sér far með
Árnarflugi frá Holti eða Suðureyri
ef sá flugtími passar viðkomandi
betur. Á sama hátt geta þeir sem
vestan heiða búa fengið upplýsingar
um ferðir Flugleiða, Flugfélags
Norðurlands og Flugfélagsins Arna
ef þeirra áætlun passar betur.
Það kom fram hjá Einari Helga-
syni vegna fyrirspurnar að Flugleið-
ir hyggja á breytingu á samsetningu
flugflota síns. Á næsta vetri verða
þeir með Twin Otter-vél í föstu
áætlunarflugi aðallega til Vest-
mannaeyja en með því má létta
verulega á áætlun Fokkervéla fé-
lagsins.
Ferðaskrifstofan tekur til starfa
10. ágúst nk. og verður til húsa að
Hafnarstræti 4, þar sem söluskrif-
stofa Flugleiða er nú til húsa.
Úlfar.
um. Ekkert er hættulegra ís-
lenzkri byggð en það ef lífskjör
hér á landi dragast verulega aftur
úr lífskjörum í V-Evrópu og
N-Ameríku. Landflótta þarf að
stöðva — ekki auka.
3. ;7Heildargjaldeyristekjur af
álverinu í Straumsvík frá því það
hóf störf og til loka árs 1980 námu
237 milljónum Bandaríkjadala.
Orkuiðnaður leggur til milli 15—
17% af heildargjaldeyristekjum
þjóðarinnar nú.
4. Tekjur Landsvirkjunar af
orkusölu til ÍSALs hafa numið
46,5 milljónum dala til ársloka
1980 og sýnt er, að raforkusölu-
tekjur munu greiða stofnkostnað
við öll mannvirki Búrfellsvirkjun-
ar á 20 ára tímabili, en venjulegur
afskriftartími vatnsaflsvirkjana
er 40 ár.
5. Álsamningurinn frá 1966
tryggði íslenzka hagsmuni, varð-
andi rekstur álversins, svo sem
frekast var unnt, m.a. með heimild
til árlegrar endurskoðunar var
síðast nýtt varðandi reikninga
álversins 1974. í kjölfar þeirrar
endurskoðunar var síðan samið
um hækkað raforkuverð, sem fært
hefur okkur 17,5 milljónir Banda-
ríkjadala í auknar raforkutekjur,
en auk þess var samið um nýjar
skattareglur og stækkun álvers-
ins. Síðan hefur þessi endurskoð-
unarheimild ekki verið nýtt fyrr
en nú — og þá með þeim hætti að
hún var einskorðuð við afmarkað-
an rekstrarþátt að fyrirmælum
iðnaðarráðherra — og í kjölfar
„sakfellingar" af hans hálfu, en
hún gengur í berhögg við yfirlýs-
ingu Sjálfstæðismanna í ráð-
herrastólum þess efnis að í álits-
gerðinni sé ekki um mat eða dóm
yfir Alusuisse að ræða. í meðferð
ráðherra hefur íslenzk hagsmuna-
gæzla verið vanrækt framan af en
nú klúðrað þann veg, að Alusuisse
bregst við með allt öðrum hætti en
fyrr.
6. Þingflokkur sjálfstæð-
ismanna hefur gagnrýnt máls-
meðferð iðnaðarráðherra, sem
hefur verið fádæma klaufaleg, eða
ámóta og sú yfirlýsing hans á
síðasta þingi, að hagkvæmasti
„virkjunarkosturinn" væri að loka
álverinu, vinnustað 700 til 800
manna. Jafnframt hefur þing-
flokkurinn sett fram kröfur um
alhliða endurskoðun, samskonar
og framkvæmd var 1975, til að fá
málið upplýst til fulls, og að
Alusduisse verði gert að standa í
einu og öllu við ákvæði gerðra
samninga.
7. Ummæli forsætisráðherra
um „nefnd fagmanna" til að leiða
framhald súrálsmálsins, í viðræð-
um við Alusuisse, verða naumast
skilin sem traustsyfirlýsing á
Hjörleif Guttormsson — eða
málsmeðferð hans yfirleitt. Túlk-
un forsætisráðherra og dóms-
málaráðherra á niðurstöðum
Coopers og Lybrand og samþykkt
ríkisstjórnar er og með allt öðrum
hætti en iðnaðarráðherra, eins og
fyrr segir. „Þjóðareiningin", sem
iðnaðarráðherra talar um, virðist
ekki ná til ríkisstjórnarinnar,
hvað þá annarra.
8. Ummæli forsætisráðherra
um faglega nefnd koma og heim
og saman við samþykkt þingflokks
sjálfstæðismanna, þess efnis, að
athugun og framvinda málsins
verði undir forystu, sem allir geti
borið traust til, og í höndum
nefndar, er allir þingflokkar eigi
aðild að. Slíkt er nauðsynleg
forsenda samstöðu og þess að
alhliða könnun og marktæk hags-
munagæzla geti átt sér stað.
Jónas Elíasson prófesdsor skrif-
ar yfirlitsgrein um súrálsmálið í
Mbl. sl. miðvikudag. Þar er fjallað
málefnalega um alla þætti þessa
máls. Lokaorð hennar vóru þessi:
Þróunarmögu-
leikar í sam-
vinnu íslendinga
og Alusuisse
„Það er alveg ótvírætt að ís-
lendingar og Alusuisse hafa mikla
möguleika til að þróa samvinnu
sín á milli til hagsbóta fyrir báða.
Skulu nefnd örfá dæmi.
• Islendingar og Alusuisse geta í
sameiningu reist álverksmiðju
sem kaupir raforku á bestu kjör-
um frá Islendingum, þar á móti
getur Alusuisse falist á hækkun á
raforkuverði Isal.
• íslendingar geta komið sér upp
olíuhreinsunarstöð sem vinnur úr
svartolíu. Alusuisse getur styrkt
þessar fyrirætlanir með því að
kaupa olíukoks til rafskautagerð-
ar af hreinsistöðinni.
• íslendingar og Alusuisse geta
komið sér upp sameiginlegri
rafskaut averksmiðj u.“
Ríkisstjórnin
og Alusuisse
„Samskipti ríkisstjórnar ís-
lands og Alusuisse virðast hafa
verið á trúnaðargrundvelli fram
til þessa. Deilumál hafa komið
upp en þau hafa verið leyst með
gagnkvæmu samkomulagi. Við-
skipti Íslendinga og Alusuisse
hafa dafnað. En með súrálsmálinu
svokallaða verður gífurleg breyt-
ing á eðli þessara samskipta. Eðli
samskiptanna hefur breyst frá því
að vera yfirgnæfandi vinsamlegt,
yfir í að vera yfirgnæfandi fjand-
samlegt. Það verður því að telja
verulega hættu á, að þessi óheppi-
lega breyting á eðli samskipta
ríkisstjórnar Islands við Alusuisse
leiði til stöðnunar í viðskiptum
Islendinga og ísal. Óvinsamleg
samskipti hljóta að leita til gagn-
kvæms vantrausts. Vantraustið
ieiðir aftur til, að það eina sem
aðilar geta komið sér saman um er
að halda viðskiptum í óbreyttu
formi. Hætt er til dæmis við, að
meðan iðnaðarráðherra sakar Isal
um samningsbrot og skattsvik og
hótað er málsókn, þá verði lítið
talað um annað milli aðila."