Morgunblaðið - 03.01.1982, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. JANÚAR 1982
hugði aldrei á langskólanám. Ég
gerði það snemma upp við mig,
hvað ég ætlaði mér. Ég ætlaði að
verða málari hvað sem það kost-
aði.
Málari skal ég verda
Ég sá ekki málverk fyrr en ég
var orðinn sextán vetra. Það var á
einni páskasýningu Ásgríms í
Goodtemplarahúsinu. I þann tíma
voru ekki öll hús full af stórum og
glæsilegum málverkum og listin
yfirleitt lágt skrifuð. Myndlistin
var þá ekki almenn meðal fólksins
eins og nú er. Listaverkabækur
ófáanlegar og eiginlega skilur
maður ekki afhverju maður sótti
þetta svona fast, að gerast list-
málari. En ég er stífiyndur að eðl-
isfari og það var engu tauti við
mig komandi. Teikningu lærði ég
fyrst hjá Muggi, svo hjá Stefáni
Eiríkssyni í Oddhaga, Einari
Jónssyni og mótun lærði ég í
teikniskóla Ríkharðs Jónssonar.
Þetta voru afbragðs menn, eins og
allur landslýður veit, hjálpsamir
og elskulegir. Þeir voru meðal
hinna sárafáu sem hvöttu mig til
að halda áfram á þessari braut.
Og mína fyrstu liti keypti ég hjá
Þórarni B. Þorlákssyni.
Ég vann baki brotni til að kom-
ast í kvöldskóla að læra teikningu.
Það lá aldrei neitt annað fyrir hjá
mér en verða listamaður. Ég hugs-
aði mér að vinna eins og ég gæti
og leggja fyrir peninga, svo ég
gæti numið í útlöndum þegar að
því kæmi. En það safnaðist aldrei
EGGERT
Eggert Guðmundsson, listmálari,
varð 75 ára hinn 30. desember síðast-
Iiðinn; málari í 60 ár og maður 50
einkasýninga víða um heim. Honum
leist ekki á blikuna þegar þetta stór-
afmæli nálgaðist — maðurinn vinsæll
og vinmargur — og brá hann sér því
austur á hálendi, ásamt konu sinni
Elsu, og hélt uppá afmælið í kyrrðinni
þar í húsi fósturdóttur sinnar og slapp
við stússið. Eggert er meðalmaður á
vöxt og samsvarar sér vel. Hann ber
ekki aldurinn utan á sér, Eggert Guð-
mundsson, hvað þá það sjáist á
manninum nein ummerki erfiðs stríðs
á skurðarborði. — Það er saunabaðið,
segir hann, svo og íþróttirnar á æsku-
árunum sem hafa gefið mér hreysti.
Þáttur af Eggerti Guðmundssyni 75 ára
í nær 40 ár hefur Eggert Guð-
mundsson átt sér vinnustofu og
heimili að Hátúni 11 í Reykjavík.
Það er hlýlegt hús og þar er
gestkvæmt. Þegar Morgunblaðs-
maður bankaði þar uppá stóð Egg-
ert við trönur sínar með pensil í
hendi og hlýddi á ljúfa tónlist í
hljóðvarpi. Eggert hefur jafnan
opið fyrir hljóðvarpið í vinnustofu
sinni, þegar þar er flutt klassísk
tónlist.
— Já, segir hann, ég hef verið
talinn músíkalskur. Og er það nú
sjálfsagt. I gamla daga gat maður
sungið ef á lá. Eins og þegar við
félagarnir áttum ekki fyrir öli úti
í Þýskalandi. Þá tók maður stund-
um lagið á knæpu. Og fyrstu árin
mín úti í Þýskalandi leigði ég mér
píanó fyrir lítinn pening, ég hafði
lært að spila á orgel heima ungur
drengur. En ég hafði aldrei efni á
því að halda píanó, þó maður léti
sig nú hafa það fyrstu árin, og
einn daginn átti ég ekki annarra
kosta völ en láta það fara. Ég hef
aldrei snert á hljóðfæri frá þeim
degi og er löngu búinn að gleyma
minni kunnáttu í músík. Síðan hef
ég bara hlustað.
Þetta er fallegt, segir Eggert og
kinkar kolli til viðtækisins: Þýsk-
ur söngur og minnir mann á
Múnchenar-árin. Músíkin kemur
víða fram í mínum myndum, held
ég. Sjáðu til dæmis þessa þarna:
Kvöldsöng álfanna hef ég kallað
hana. Við málararnir tölum jafn-
an um tóna í málverkinu, en mús-
íkantinn talar um litina í tón-
verkinu. Málaralist og tónlist eru
náskyldari en margur hyggur. En
gjallandi músík þoli ég ekki. Ég er
alls ekki nógu hraustur til þess.
Enda er það djúptónninn í tónlist
sem segir mest.
Eggert Guðmundsson dvelur
flestum stundum í vinnustofu
sinni og þar tekur hann á móti
vinum sínum að spjalla.
— Ég var lengi búinn að bíða
eftir þessari vinnustofu, segir
hann, lagði mikið á mig til að
koma henni upp. Og það kemur
ekki til mála að flytja héðan, að
minnsta kosti ekki á meðan ég get
gengið upp og niður stigana. En
lifi ég það að mega ekki mála, þá
stendur mér á sama. Þá hef ég hér
ekkert meira að gera. Vinnan er
fyrir öllu, að fá að skapa og vera
frjáls. það er stórkostleg ham-
ingja sem manni er gefin að fá að
tjá hugarfóstur sín.
Þegar þú lítur yfir þína málara-
ævi, Eggert...
Jah, þá er maður í rauninni eins
og lítið peð á taflborði. Maður veit
ekki hver vinnur leikinn — en
vonar að starf manns sé ekki til
einskis unnið. Tímar breytast og
menn með og hvert listaskeið á sér
þar fyrir sinn tíma. Menn geta
hreinlega úrelst í nokkrar kyn-
slóðir — án tillits til þess hvort
verk þeirra eru góð eða vond — en
séu þau góð þá koma þau aftur
fyrr eða síðar. Ég hef ævinlega
haldið mínum stíl. Maður setur
sér takmark ungur og verður að
vera því trúr. Það er mín skoðun.
Bernska
Eggert Guðmundsson er fæddur
í Stapakoti í Innri-Njarðvík þann
30. desember 1906. Foreldrar hans
voru Guðmundur Guðmundsson,
húsasmíðameistari úr Hafnarfirði
og Jónína Jósefsdóttir úr Innri-
Njarðvíkum.
— Þau giftust ung, segir Egg-
ert, og bjuggu fyrst í Reykjavík og
vegnaði þar vel. Svo einn daginn
tekur karl faðir minn uppá því, að
gerast útgerðarmaður. Foreldrar
mínir fluttust suður til Njarðvík-
ur og settust að í vestrahúsinu í
Stapakoti. Þaðan gerði faðir minn
út lítinn bát og höfðu þau svo fang
af jörðinni sem búsílag. Og í þess-
ari suðurferð fæddist ég. Það tók
föður minn þrjú ár að fara á haus-
inn með sína útgerð og þá var ekki
um annað að gera en flytja aftur í
höfuðstaðinn. Við fórum landveg-
inn, en húsbúnaður og innan-
stokksmunir voru settir í bát.
Honum hvolfdi á miðri leið og
menn björguðust með naumind-
um. Þar fór húsbúnaðurinn og eft-
ir stóðu ung hjón með þrjú börn og
tvær hendur tómar. Þaðan í frá
vann faðir minn að smíðum í
Reykjavík. Við áttum jafnan
heima langt austan lækjar, til
dæmis við Barónsstíg, Vitastíg og
Laugaveg.
Ég stríddi við sjúkdóm i æsku.
Frá sex ára aldri til níu ára var ég
meira og minna rúmfastur. Ég
gekk með blæðandi magasár, og
var undir handleiðslu færustu
lækna, en þeir gátu ekkert fyrir
mig gert. Ég var talinn af, ekki
einu sinni talinn vonarpeningur,
heldur dauðans matur og ekkert
fyrir mig og foreldra mína að gera
nema bíða þess ég dæi. Það mótaði
vitaskuld mína æsku mjög, að
vera bókaður dauðvona. Ég sótti
ekki skóla fyrr en á 10. ári og varð
ekki læs fyrr en þá. En svo tókst
Þórði gamla Thoroddsen að bjarga
mér frá þessum sjúkdómi. Hann
beitti sveltikúrum við lækninguna
og hellti í mig alls kyns mixtúrum.
Og ég læknaðist og hef verið
stálhraustur síðan, þar til kolbít-
urinn tók að angra mig 72ja ára
gamlan manninn. Að því komum
við seinna. En þegar mönnum
þótti sýnt að ég væri að braggast,
var ég sendur í sveit. Fyrst að
Fornahvammi við Holtavörðu-
heiði og var það fyrsta langferð
mín. Dásamlegur túr. Þá kynntist
ég náttúrunni í fyrsta sinn. Ég
hertist af sveitadvölinni, át ekki
nema úrvals mat, íslenskan, og
gerðist nú all hraustur. Ég lenti
hjá góðu fólki þessi sumur sem ég
var í sveit ungur drengur og það
var athafnasamt líf í sveitinni
sem átti vel við mig. Og það var
oft sem lítill drengur gleymdi sér,
þegar hann átti að sækja beljurn-
ar og lagðist í grasið og horfði upp
í himingeiminn og lét sig dreyma.
í barnaskóla fór ég ekki fyrr en
10 ára gamall. Gat ég þá orðið
stautað eitthvað en ekki meir. Mér
gekk samt bærilega í skólanum, en
neitt fyrir. Það voru þessi ár. Ég
gerði það sem hugsast gat og vann
eins lengi og mér bauðst vinna. En
þeir voru alltaf margir atvinnu-
leysisdagarnir og svo þurfti mað-
ur að leggja til heimilisins, eins og
gefur að skilja.
Það var á því herrans ári 1920.
Ég þá 14 vetra og var kallaður út í
uppskipun hjá Kára-félaginu í
Viðey. Það þurfti að afgreiða tvo
togara. Við unnum sleitulaust
klukkustund eftir klukkustund og
fengum ekkert ætilegt nema heitt
vatn og kringlur. Það liðu 63
klukkustundir frá því ég fór
heimanað um morguninn og þang-
að til ég kom aftur heim. Það var
tekið að birta af degi, þegar við
fórum útí bátinn sem flutti okkur
frá Viðey til lands og ég var hálf-
sofandi, þangað til mér varð litið á
Esjuna. Þá vaknaði ég. Ég held ég
hafi aldrei séð Esjuna fallegri en
einmitt þá, málarinn blundaði
svona í mér, og mér fannst ég ekki
vitund þreyttur þegar ég kom
heim. Ég fékk mér duglega að
borða en svo leið ég útaf. Tveimur
tímum síðar vakti pabbi mig. Það
var kominn togari að landi. Maður
mátti ekki missa af stórri upp-
skipun og dreif sig á fætur. Það
varð sextán tíma törn.
Þetta var erfitt líf, en ég var
hraustur úr sveitinni og svo iðkaði
ég mikið frjálsar íþróttir sem
unglingur. Ég hef ævinlega haft
yndi af íþróttum og ég sleppti
jafnvel teiknitímum í skólanum til
að glíma. Ég glímdi, hljóp og stökk