Morgunblaðið - 08.04.1982, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1982
13
Fyrsta íslenska áhöfnin ( millilandaflugvél: Bolli Gunnarsson, Sigríður
Gestsdóttir, Alfreó Elíasson, Einar Árnason, Magnús Guðmundsaon og
Halldór Sigurjónsson.
svokölluðum Selskerjum utan við
fjarðarmynnið þegar þeir loksins
komust í loftið. Þá var farið að
sjóða á olíunni. Þeir tóku stefnuna
á Holtavörðuheiði, en komust ekki
yfir hana. Þá aetluðu þeir yfir
Kerlingarskarð á Snæfellsnesi, en
aftur urðu þeir að hætta við; vélin
ofreisti sig þegar þeir reyndu að
lyfta henni. Fóru þá að renna tvær
grímur á menn. Þeir lentu í Stykk-
ishólmi og skiptu um olíu og flugu
svo meðfram landinu til Reykja-
víkur. Þá uppgötvaðist hvað var
að. Burðarþol vélarinnar var gefið
upp í pundum, en hún hafði verið
híaðin sem sú tala stæði: fyrir
kíló. Farmurinn var því tvöfalt
burðarþolið.
Loftleiðamenn héldu heim úr
síldarævintýrinu þann 17da sept-
ember eftir velheppnað fyrsta
sumar. Alfreð og Kristinn voru
komnir með vélina út á Miklavatn,
þegar skyndilega skall á suðvestan
ofsaveður. Þeir ákváðu að bíða
með flugtakið og létu hreyfilinn
ganga í hægagangi. Sáu þeir þá
hvar vindhvirflar soguðu mikla
vatnsstróka hátt í loft við vestur-
strönd vatnsins og geystist þetta
fyrirbæri með ofsahraöa til þeirra
félaga og áður en varði tókst
flugvélin á loft, 2—300 metra og
skall síðan á vatnsflötinn aftur
allmiklu austar og norðar og fór
þá í kaf niður á 5—6 metra dýpi.
Segir ekki af ferðum okkar fyrr en
komið var til Trékyllisvíkur. Þar
lentum við í námunda við bæinn,
þar sem sá helsjúki átti heima.
Undiralda var talsverð og lending-
in því óhæg, svo við reiknuðum
með að þurfa að halda til Norður-
fjarðar og reyna flugtak þar, eftir
að búið var að ná í sjúklinginn.
Við vorum augljóslega á réttum
stað, því í flæðarmálinu biðu
okkar karl og kona. Súgur var við
sandinn og óð karlmaðurinn, sem
virtist nokkuð við aldur, út á móti
flugvélinni, uns sjórinn náði hon-
um undir hendur. Þá tók hann á
öðru flotholtinu og hjálpaði til við
landtökuna.
Ekki var maður þessi fyrr kom-
inn í kallfæri við okkur en hann
tók að fræða okkur um blindsker
Trékyllisvíkur, sem hann kvað
mörg og skæð. Taldi hann okkur
lánsmenn mikla að hafa sloppið
við þau. Maðurinn lét dæluna
ganga, þar sem hann stóð í sjónum
við flugvélina og tóku okkur að
leiðast þessi ræðuhöld, svo Alfreð
laut niður að honum, þar sem
hann þuldi blindskersbálk sinn og
kallaði:
„Hvar er sjúklingurinn?"
„Það er nú ég,“ svarar karl.
Við urðum fyrst agndofa, en
sannfærðumst svo um að karl
væri að gabba okkur og Alfreð
segir heldur snúðugur:
mFf- I
m

>

Skymasterinn á Reykjavíkurflugvelli.
byggða sem fyrrum höfðu einvörð-
ungu treyst á bát eða hest.
Þetta var upphafið að áætlunar-
flugi Loftleiða. Það kom á daginn
að hinir bjartsýnustu voru hinir
raunsæjustu: Farbeiðnum fjölg-
aði, nýjar flugvélar voru keyptar
og fastar áætlunarferðir Loftleiða
urðu öruggur þáttur í daglegu lífi
fólks í ýmsum afskekktum byggð-
um landsins.
Næstu þrjá mánuði var Stin-
son-vélin mest í ferðum til Vest-
fjarða, en einnig flugu Loftleiða-
menn með farþega til og frá eftir-
töldum stöðum: Vestmannaeyjum,
Akranesi, Borgarnesi, Grundar-
firði, Arngerðareyri, Borðeyri,
Steingrímsfirði, Djúpuvík, Norð-
firði, Ingólfsfirði, Sauðárkróki,
Siglufirði, Miklavatni í Fljótum,
Hítarvatni og Þingvallavatni.
Síldarleit
I júlímánuði tóku Loftleiða-
menn við síldarleitarfluginu. Síld-
arleit úr lofti hófst fyrst hér við
land árið 1928, en frá 1938 stóð
síldarleitarflugið óslitið til 1965.
Loftleiðir sáu um síldarleitina frá
1944—1948 eða í fimm sumur.
Bækistöð Loftleiðamanna við leit-
ina var við Miklavatn í Fljótum.
Aðstaða var þar hin erfiðasta
þrátt fyrir að heimamenn legðu
sig alla fram. Til dæmis urðu
flugliðarnir að liggja í tjöldum,
hvernig sem viðraði og bensín-
birgðir flugvélarinnar voru fluttar
í tunnum sjóleiðis til Haganesvík-
ur og þaðan með bíl til bækistöðv-
arinnar, eftir að Hrólfur vega-
verkstjóri í Fljótum Asmundsson
hafði látið leggja veg þangað. Síld-
arleitarflugið stóð fram í miðjan
september og flugu Loftleiðamenn
í alls 293,5 klukkustundir, sem var
mesta flug í síldarleit þessa daga.
Margt gekk þeim brösulega í
síldarleitinni, Loftleiðamönnum.
Eitt sinn fyrsta sumarið voru þeir
fengnir til þess að sækja legur úr
síldarverksmiðjunni í Ingólfsfirði,
sem höfðu bilað og fljúga með þær
suður í viðgerð. Stinsoninn lenti
með pomp og prakt á Ingólfsfirði
og vélin var hlaðin í skyndingu og
flugmennirnir tóku af stað. Þá
fundu þeir að vélin hagaði sér ein-
kennilega; þeir skyldu ekki af-
hverju þeir áttu svo erfitt með að
ná vélinni upp. Þeir keyrðu út all-
an fjörðinn og voru komnir að
Alfreð og Kristinn biðu í kafi á
meðan vélin fylltist og tókst svo
að skríða út. Vélin kom uppá yfir-
borðið á eftir þeim á hvolfi, flaut á
flotholtunum, og Alfreð og Krist-
inn settust klofvega á þau. Þar
biðu þeir meðan vélina var að reka
til lands á milli bæjanna Hrauna
og Lambaness-Reykja. Hröktust
þeir á vatninu á annan klukku-
tíma og voru svo þrekaðir að þeir
gátu ekki hnýtt um sig endum sem
kastað var til þeirra úr landi.
Bátleysi kom í veg fyrir frekari
björgunaraðgerðir, en menn í
landi fylgdust skelfingu lostnir
með atviki þessu.
Saga úr sjúkraflugi
Frá Miklavatni fóru Alfreð og
Kristinn einnig alloft í sjúkraflugJ
Kristinn kann sögu að segja frá
því, þó varla sé hún dæmigerð um
sjúkraflug:
„Það var hringt til okkar Al-
freðs klukkan 12 á miðnætti eitt
sinn og við beðnir að sækja mann
vestur á Strandir uppá líf og
dauða. Við brugðum skjótt við,
komum sjúkrakörfunni fyrir í
Stinsoninum og strikuðum vestur.
„Hver andskotinn skyldi nú ama
að þér?“
„Það veit ég svei mér ekki, en ég
lá fyrir dauðanum í kvöld,“ sagði
karl. „Nú er ég miklu skárri. Túr-
inn borga ég hvort sem er og þá er
best að ég fari suður með ykkur."
Að svo mæltu klöngraðist hann
inn í flugvélina, smeygði sér úr
skónum, skreið rennblautur upp í
sjúkrakörfuna, breiddi yfir sig
teppi og kvaðst ætla að halda þar
kyrru fyrir uns komið sé yfir
Reykjavík, en þá vilji hann fá að
vita.
„Ég hefði gaman af að horfa
niður á hana,“ sagði hann og þagði
síðan.
Við héldum nú sem leið lá suður
með sjúkling þennan og gerðist nú
ekkert til tíðinda, enda förunautur
okkar þegjandi í fleti sínu. Er við
nálguðumst Reykjavík, hnipptum
við í karl og kváðum nú ekki
seinna vænna að hafa bæinn undir
iljum sér. Sviptir hann þá skjót-
lega af sér teppinu, sest á körfu-
brúnina, fer í skó og hyggur vand-
lega að borginni, þar sem hún
blasti við okkur í morgunsárinu,
en hafði þó engin orð um hversu
sér litist hún. Var hann þannig
albúinn til landgöngu er við
renndum að bryggju. Hann
.greiddi okkur fljótt og skilvíslega
ferðakostnað allan, þakkaði blíð-
lega samfylgdina og hvarf á brott
með þeim sem beðið höfðu hingað-
komu hans.
Og kann ég sögu þessa ekki
lengri."
Upphaf millilandaflugs
Alfreð Elíasson segir:
„Eitt sinn var ég staddur útá
Keflavíkurflugvelli og fékk sér-
stakt leyfi til að fara um borð í
Skymaster-fraktflugvél. Ég varð
geysilega hissa er ég leit inní
hana. Mér fannst þetta eins og
stærsti danssalur og skyldi eigin-
lega ekki hvernig menn færu að
fljúga slíku ferlíki. Þetta var í
striðslok. Nokkru síðar komst ég í
samband við bandarískan mann,
sem hér kvæntist íslenskri konu
og sá átti kost á því að kaupa sem
uppgjafahermaður flugvélar á
góðu verði í Bandaríkjunum, sem
herinn var hættur að nota. Þessi
ameríski maður útvegaði okkur
fyrstu Hekluna á þennan máta;
fyrstu millilandaflugvél íslend-
inga.“
Vélina þessa þurfti að innrétta
til farþegaflugs, en það tafðist
nokkuð því verktakarnir fóru á
hausinn, en hinn 7da júní 1947 var
Hekla tilbúin til heimferðar frá
New York. Alfreð réð bandarískan
flugstjóra, Moore kaptein, til að
fljúga vélinni til íslands og fara
nokkrar byrjunarferðir. Sá þjálf-
aði Alfreð og Kristin til flug-
stjórastarfa á þessari vél og varð
Alfreð Elíasson fyrsti íslending-
urinn með flugstjóraréttindi á
Skymaster, Kristinn annar. Tólfta
júní var Heklunni flogið af stað
frá New York til Winnipeg. Þar
tók hún hóp Vestur-íslendinga til
Reykjavíkur með viðkomu á
Gander. Heklan lenti fyrst á ís-
landi þann 14da júní 1947. Mörg-
um Islendingum þótti djarft teflt
þegar Loftleiðamenn keyptu Hekl-
una. Arið áður hafði félagið ein-
ungis flutt 4 þúsund farþega,
starfsmenn aðeins 15 og skrifstofa
félagsins í leiguhúsnæði. Flugfloti
félagsins tók 47 farþega í sæti en
Hekian ein bar 44.
Þjóðhátíðardaginn þetta ár
flaug Heklan til Kaupmannahafn-
ar og var það í fyrsta skipti sem
íslensk flugvél flaug þá leið.
Hafnar-íslendingar þessara ára
minnast þessara tímamóta inni-
lega. Þá breyttist fjarlægðin heim
úr dögum í klukkustundir. Sigurð-
ur Skúlason magister var staddur
í Kaupmannahöfn þjóðhátíðar-
daginn 1947 og skrifaði meðal
annars svo í rit sitt, Samtíðina:
„Sú fregn barst eins og eldur um
sinu meðal Islendinga í Kaup-
mannahöfn 17. júní 1947, að þann
dag væri væntanleg þangað í
Jómfrúarflug” millilandaflugvél-
in „Hekla“, sem flugfélagið Loft-
leiðir hafði þá nýlega fest kaup á í
Bandaríkjunum. Þetta þóttu sann-
arlega merkileg tíðindi. íslenskt
flugfélag hafði eignast fjögurra
hreyfla „Skymaster“-flugvél.
Aldrei eru íslendingar jafnnæmir
fyrir tíðindum, er varða land
þeirra og þjóð, og þegar þeir eru
staddir erlendis. Og þennan þjóð-
hátíðardag var Loftleiðum svo
fyrir að þakka, að gleðin skein á
margri vonhýrri brá suður við
Eyrarsund. Ég var staddur í Höfn
þennan dag, og skömmu fyrir há-
degi átti ég erindi á skrifstofu
Danska flugfélagsins. Ég hafði orð
á því við einn af starfsmönnum
félagsins, að nú væri mikill
merkisdagur í sögu íslenskra
flugmála runninn upp, því að
fyrsta „Skymaster“-millilanda-
flugvél íslendinga mundi í dag
hefja flug og koma til Kaup-
mannahafnar.
„Það er ómögulegt", ansaði
maðurinn: „í fyrsta lagi eigið þið
íslendingar enga fjögurra hreyfla
millilandaflugvél og í öðru lagi
mundi henni óheimilt að lenda á
Kastrup-flugvelli."
„Hún lendir nú samt í dag,“
svaraði ég drýgindalega.
Maðurinn hristi höfuðið og
kvaðst mundu hringja til flug-
málaráðuneytisins til frekari full-
vissu. Hann kom aftur að vörmu