Morgunblaðið - 09.02.1983, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 1983
Guðmundur Sigurðsson lítur yfir hrútastofninn.
Sauðfjársæðingastöð Vesturlands í Borgarnesi.
MorminblaAM/ HBj.
Aukin tiltrú bænda enda ótvíræður
árangur af starfsemi stöðvarinnar
Sauðf jársæðingastöð Vesturlands:
segir Guðmundur Sigurðsson ráðunautur
„GÁMUR er hvítur, hyrndur, föl-
gulur á haus og fótum, en ullin er
vel hvít. Bringan er mjög útlögu-
mikil, herðar ávalar, gott bak,
malir breiðar og óvenju kjötfyllt-
ar, lærvöðvinn þorskamikill, fætur
réttir og fóststaðan gleið.“ l>essa
umsögn fékk hrúturinn Gámur
(74-891) frá Oddgeirshólum í
Hraungerðishreppi þegar hann var
tekinn inn í sauðfjársæðingastöð-
ina í Laugardælum haustið 1976.
Gámur er nú í sauðfjársæð-
ingastöð Vesturlands í Borgar-
nesi og var sæðið úr honum svo
eftirsótt í vetur, að hann annaði
engan veginn eftirspurn. Gámur
er elsti hrúturinn í sæðingastöð-
inni, kom í haust frá sæðinga-
stöðinni á Akureyri, þar sem
hann var notaður í 2 ár og þar
áður var hann notaður í 4 ár í
sæðingastöðinni í Laugardæl-
um. I skýrslum fjárræktarfé-
laga hefur komið 1.721 lamb
undan Gámi og fær hann 105 í
einkunn fyrir þau og á skýrslum
eru 1.299 afurðaár dætra hans
og fær hann 111 í einkunn fyrir
þær og eru þær einnig langt yfir
meðallagi í frjósemi. Gámur er
talinn mjög sterkur hrútafaðir.
Sterkustu eiginleikar sona hans
eru mikill vænleiki, gott bak,
breiðar holdmiklar malir, ágæt-
ur lærvöðvi, sverir og réttir fæt-
ur og öflugur haus. Staðfestir
þessi skoðun það álit að Gámur
sé nú einn sterkasti kynbóta-
hrútur á sæðingastöðvum.
Ofanritaðar upplýsingar um
þennan vinsæla hrút eru teknar
upp úr kynningarriti um hrúta í
sauðfjársæðingastöð Vestur-
lands í Borgarnesi, sem sæð-
ingastöðin gefur út og sendir
sauðfjárbændum á Vesturlandi.
Guðmundur Sigurðsson, ráðu-
nautur hjá Búnaðarsambandi
Borgarfjarðar sem sæti á í
Lánaðar skrautfjaðrir
— eftir dr. Gunn-
laug Þ/)röarson
í Morgunblaðinu 11. júlí 1982
birtist viðtal við Hans G. Ander-
sen, þjóðréttarfræðing, ambassa-
dor Islands í Washington. undir
fyrirsögninni: „Við studdum við
bakið á þróuninni" og síðan annað
viðtal 23. janúar við sama mann
undir yfirskriftinni: „Landgrunns-
lögin mótuðu stjórnlist í landhelgis-
málinu.“
í viðtölum þessum gerir við-
mælandi blaðsins, þjóðréttarfræð-
ingurinn, lítið úr starfi allra ann-
arra að útfærslu fiskveiðiland-
helginnar. Reynt er að eigna hon-
um heiðurinn af útfærslum land-
helginnar í 12 sjómílur, 50 og loka
200 sjóm.
Óbirtingarhæf greinargerð
Þykir mér óhjákvæmilegt að
leiðrétta nokkur atriði og verð því
að rifja upp í stórum dráttum
staðreyndir málsins.
Á árinu 1946 að afloknu nærri 5
ára framhaldsnámi í þjóðarétti
fékk þjóðréttarfræðingurinn það
verkefni að semja greinargerð um
landhelgismálið og að leggja á
ráðin um meðferð þess máls.
Árangurinn af því starfi birtist
tæpum tveimur árum seinna í
janúar 1948: „Greinargerð um land-
helgismálið. Trúnaðarmál."
I greinargerðinni voru drög að
frumvarpi varðandi landgrunnið.
Greinilegt er, að þjóðréttar-
fræðingnum höfðu verið gefin
fyrirmæli um að sanna, að ísland
ætti líkt og frændþjóðir okkar á
Norðurlöndum rétt til 4ra sjó-
mílna landhelgi og meira ekki.
í greinargerð þessari var farið
óljósum orðum um landgrunnið og
takmörk þessi talin eðlileg við 100
faðma dýptarlínu þess, sem lá
sums staðar innan 3ja sjómílna
landhelginnar gömlu. í henni var
og gert lítið úr útfærslum nokk-
urra Suður-Ameríkuríkja í 200
sjómílur og yfirlýsingar Trumans
Bandaríkjaforseta í svipaða átt.
í fáum orðum sagt var greinar-
gerðin fremur rýr varðandi land-
helgi Íslands. Þar brást höfundur
algjörlega þeirri skyldu sinni að
sýna fram á, hver væri réttur fs-
lands við brottfall landhelgis-
samningsins við Breta frá 1901 um
3ja sjómílna landhelgi. Uppsögn
þess samnings var forsenda þess,
að unnt væri að færa landhelgina
út.
Þjóðréttarfræðingurinn benti
hvergi á nauðsyn þess að segja
samningnum við Breta uþp, held-
ur gekk nánast út frá því, að land-
helgin fengist ekki færð út nema
með samkomulagi við aðrar þjóð-
ir.
Þetta verk þjóðréttarfræðings-
ins var gefið út sem trúnaðarmál.
í téðu viðtali kom fram að enn
hvíli sama leynd yfir verkinu. Mér
hefur ekki verið ljóst hvers vegna
þessi greinargerð þurfti að vera
trúnaðarmál og er nú gjörsamlega
að nauðsynjalausu nema það væri
höfundi fyrir bestu til þess að
dylja fyrir almenningi hversu lít-
ilfjörlegt þetta verk væri.
Uppsögn landhelgissamn-
ingsins dregin á langinn
Raddir um uppsögn samnings-
ins gerðust æ háværari, t.d. meðan
þjóðréttarfræðingurinn vann að
greinargerð sinni og í janúar 1947
fluttu alþingismennirnir Her-
mann Jónasson og Skúli Guð-
mundsson tillögu á Alþingi um
uppsögn landhelgissamningsíns
frá 1901 og sennilega hefur þjóð-
réttarfræðingurinn, sem ráðu-
nautur ríkisstjórnarinnar um
landhelgismál, ráðið mestu um, að
uppsögn samningsins var dregin á
langinn.
Loks var landhelgin færð út í
fjórar sjómílur 19. mars 1952, eftir
að samningnum við Breta um 3ja
sjómílna landhelgi við ísland
hafði verið sagt upp.
Þá var enginn fyrirvari af hálfu
ríkisstjórnarinnar um að hér væri
aðeins um byrjunarráðstafanir að
ræða. Til þess að gera þjóðinni það
ljóst og leggja á það áherslu fékk
undirritaður ritstjóra annars
stjórnarblaðsins Tímans, Þórarin
Þórarinsson, til þess að taka fram
eftirfarandi í leiðara blaðsins 20.
mars 1952: „Það er ánæ&julegt spor
í rétta átt, en rangt væri að líta á það
sem lokaspor varðandi stækkun
landhelginnar, hún þarf að vera
miklu stærri.**
Undirritaður hóf þá þegar að
gagnrýna linkindina í þessum að-
gerðum. Svarið við því voru meiri
ofsóknir en nokkur menntamaður,
sem aflað hafði sér menntaframa,
hefur orðið fyrir á þessari öld og
skal sú Sága ekki endurtekin hér.
Nokkru áður en Genfarráð-
stefnan um réttarreglur á hafinu
hófst á fyrri hluta árs 1958, átti
undirritaður viðræður við Her-
mann Jónasson, forsætisráðherra,
um ráðstefnuna og stefnumótun
af íslands hálfu á ráðstefnunni.
Háskaleg barátta
Ástæðan til þessa var sú, að
með okkur Hermanni Jónassyni
var forn vinátta og í skjóli hennar
leyfði ég mér að vara hann við því,
að 12 sjómílna víðáttan væri það
sem stefnt yrði að í Genf.
Mér var kunnugt, að þeir þjóð-
réttarfræðingurinn og Guðmund-
ur í. Guðmundsson, utanríkis-
ráðherra, hygðust berjast fyrir
því, að 12 sjómílur yrðu sam-
þykktar sem alþjóðalög og að
þjóðir, sem hefðu stundað veiðar
við ísiandsstrendur, ættu að fá 10
ára umþóttunartíma. Þar með
hefði sérstaða okkar verið úr sög-
unni og engin von í næstu áratugi
um, að landhelgin yrði færð frekar
út hvað þá meira.
Hermann Jónasson sagði þá við
mig: „Hafðu engar áhyggjur. Ráð-
stefnan mun ekki komast að neinni
niðurstöðu. Hans og Guðmundur
leggja áherslu á, að haldið sé uppi
baráttu fyrir 12 sjómílna landhelgi
til þess að með því sé hægt að ganga
af 3ja sjómílna landhelginni
„dauðri", mér finnst sjálfsagt að
leyfa þeim að sprikla svolítið, en
auðvitað hljóta 50 sjómílurnar að
sigra, en 3ja sjómílna landhelgin
hefur aldrei verið alþjóðalög, raunar
sjálfdauð ef hún hefði verið til,“
bætti hann við.
Síðan tefldu þjóðréttarfræðing-
urinn og Guðmundur í. Guð-
mundsson málum íslands í þá
tvísýnu að leggja fram á ráðstefn-
unni breytingartillögu við tillögu
um 12 sjómílna fiskveiðilögsögu
sem alþjóðalög að áskildum 10 ára
umþóttunartíma. Sú tillaga var
sem betur fer felld.
Afdrifarík ákvöröun
Seinna kom tillagan án þessa
fyrirvara til atkvæða. Hún var
einnig felld með eins atkvæðis
mun og það var vegna fyrirmæla
Hermanns Jónassonar um að svo
skyldi gert.
Mér er minnisstætt, hve miklu
Dr. Gunnlaugur Þórðarson
„Með útfærslunni í
50 sjómflur voru er-
lendar þjóðir hraktar af
miðunum umhverfis
landið, það var því mik-
ilvægasti áfanginn í
landhelgismálinu.
Seinna hlaut að koma
að því, að landhelgin
yrði færð út í 200 sjómfl-
ur, sem var eðlileg þró-
un. En þjóðréttarfræð-
ingurinn og ambassa-
dorinn átti engan þátt í
því fremur en endra-
nær.“
fjaðrafoki þetta nei Hermanns
Jónassonar olli í herbúðum sumra
flokka, sem ekki skal farið út í
hér.
Til þess að fylgja samtali okkar