Morgunblaðið - 17.04.1983, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. APRÍL 1983
Viðhalda fornum
iðnum í skarkala
heimsborgarinnar
Vvið hinar virðulegu götu
Faubourg St. Honorée í
París má rétt á móti
Elyse-höll forsetans
finna naer 150 ára gam-
alt fyrirtæki, Hermés. Þegar
gengið er um götuna vekja
útstillingagluggarnir þar alltaf
athygli og hafa gert í áratugi. Iðu-
lega eru þeir eins og listsýning
með sérkennilegum gripum innan
um vandaðan leður- og sportvarn-
ing, og bera þeir merki gamalla
hefða. A Parísarárum undirritaðs
blaðamanns hafði hann ekki, þeg-
ar hann stansaði sér til augnaynd-
is við þessa útstillingaglugga, hug-
mynd um af hverju það stafaði og
hvað þetta hús hafði að geyma
fyrir utan glæsilegu verslunina á
götuhæð, sem greinilega var með
allt of fínan varningi til að maður
léti sér detta í hug að fara þar inn.
En eftir að hafa haft þar spurnir
af merkilegu einkasafni með öll-
um búnaði sem viðkemur hestum
og hestamennsku í aldir, fékk ég
nú gegnum gott fólk aðgang að
þessu húsi. Þá kom í ljós að í allri
háværu bílaumferðinni á þessari
miklu umferðargötu í miðri París,
er ekki eingöngu að finna dýrmætt
gamalt einkasafn, sem viðskipta-
vinir og aðrir sem óska sérstak-
lega geta fengið að líta á, heldur
sitja þar á öllum hinum hæðunum
handiðnaðarmenn og vinna af al-
úð og án asa í kyrrlátum vinnu-
stofum í höndunum hnakka og
annan leðurvarning, sem Hermés
selur bæði í París og í sérverslun-
um sínum í Bandaríkjunum og
Tókýó. Það var því ævintýri að
koma þarna inn af umferðargöt-
unni, þar sem bílstjórinn með ís-
lenska gestinn hafði næstum ekið
niður lífverði Kissingers á leið inn
í Hótel Bristol — þar sem íslenska
sendiráðið hóf sína starfsemi eftir
stríð — en þeir æddu fyrirvara-
laust á eftir sínum húsbónda úr
bíl í veg fyrir okkur. Þarna inni
var aftur á móti ljúft og rólegt
andrúmsloft, eins og maður væri
kominn upp í sveit.
„Ég veit hvaðan ég kem,“ sagði
hesturinn, „og ég veit hvert við
höldum," bætti ekillinn við. Þessi
litla saga á sérlega vel við um
fyrirtæki á borð við Hermés, sem
byggir í svo ríkum mæli á gömlum
merg, en sveigir og stýrir eftir
þróun og framvindu, varðveitir af
íhaldssemi rótgróna Evrópumenn-
ingu.
Þetta er fjölskyldufyrirtæki í
fimm ættliði. Stofnað 1837 af
aktygjagerðarmanninum Thierry
Hermés á þeim góðu gömlu dögum
er menn óku í kerrum með hestum
fyrir.
Hann framleiddi fallegasta ak-
tygjabúnaðinn í allri París og
seldi einstaklingum. Sonur hans
Emile flutti fyrirtækið í götuna
Faubourg St. Honorée númer 24 á
árinu 1878, þar sem það er enn, og
bætti við aktygjagerðina söðla-
smíði og framleiðslu á hvers konar
reiðtygjum. Sama gilti áfram,
höfðingjarnir komu og keyptu
sjálfir sín reiðtygi á vinnu-
stofunum. Um það leyti er þriðja
kynslóðin var taka við, birtist ný
hætta, bílaöldin, en Hermésar létu
samt ekki rugla sig í ríminu. Þetta
var um 1890 og Adolphe og Emile
Maurice Hermés, sonarsynir
stofnandans, framleiddu orðið ak-
tygi og reiðbúnað fyrir allar hirðir
í Évrópu, auk einkaaðila í Frakk-
landi. Tvítugur að aldri ákvað
Emile Maurice að ná viðskiptum
við tzarinn í Rússlandi og hélt til
St. Pétursborgar. Kom þaðan sigri
hrósandi með viðskiptin á hendi,
enda hafði Nikulás II látið liðsfor-
ingja sína taka á móti honum sem
heiðursgesti. En þessi velgengni
ruglaði þá bræður samt ekki svo,
að þeir heyrðu ekki vaxandi
hávaðann í bílvélinni sem hélt
fyrir þeim vöku.
Rcnnilásar
Emile Maurice, sem varð einka-
eigandi fyrirtækisins 1922, beindi
því hluta af iðnaðarmönnunum í
að framleiða hanska og töskur.
Hann varð fyrstur til þess að taka
upp „söðulsauma“tækni við gerð á
handtöskum fyrir konur og ferða-
töskum, og flaug sú tíska brátt um
heiminn. Ekki aðeins að þessi að-
ferð sé að vinna í höndum, heldur
eru f gangi tvær nálar í einu og
iðnaðarmaðurinn notar bæði
vinstri hendi og hægri samtímis
svo það tekur mann nokkurn tíma
að átta sig á rytmanum í hand-
verkinu. Jafnframt varð hann
fyrstur til að innleiða rennilása í
Frakklandi og fékk einkaleyfi á
notkun þeirra. Voru þeir því
nefndir þar „Hermés-læsin". Þá
notaði fyrirtækið á handtöskur, en
brátt fékk framkvæmdastjórinn
þá hugmynd að láta framleiða leð-
urjakka með rennilásum. Fyrsti
kaupandinn var prinsinn af Wal-
es, sem mætti sportklæddur í
þessri nýju tísku á golfvellinum í
Biarritz. Þar með var fatnaiðnar-
deild Hermés komin á laggirnar,
sem fyrir fáum árum jókst í hönd-
um fimmtu kynslóðar Hermés-
eigenda í deild með tilbúnum fatn-
aði í lúxusflokki sem fluttur er út.
Þannig hefur hvað þróast af öðru
þar á bæ, að því er virðist eðlilega.
Og allt meira og minna í sama
sportlega stílnum. Taumar og
ístöð fæddu af sér hanska og
stígvél, svipa ökumannsins varð
að pólósetti, silfurspennur reið-
tygjanna að skartgripum, leður-
lyktin leiddi til ilmvatna og
skjaldarmerkin gáfu af sér hina
sérkennilegu hálsklútaframleiðslu
Hermés, sem konur víða um heim
safna eins og drengir frímerkjum.
En þessir silkiklútar koma reglu-
lega með nýjum mynstrum, sem
byggð eru mest á myndum af
hnökkum, hestum, leðurtaumum,
veiðihundum o.s.frv. Þannig að
Hermés-vörurnar eru orðnar æði
fjölbreyttar en alltaf sérhannaðar
og með séreinkennum sínum.
Verður ekki farið hér lengra út í
þá sálma, enda beindist athyglin I
þessari heimsókn að öðru en búð
og varningi.
Þar sem fjórða kynslóð Herm-
ésa var eingöngu dætur, kom þar
inn tengdasonur að nafni Dumas
og nú rekur fyrirtækið sonur hans
Jean Luis Dumas Hermés, til kall-
aður við lát föður síns 1964.
Barnabörn afa hans voru 17 tals-
ins, svo ekki var það nú sjálfgefið
að hann tæki við. Fyrirtækið held-
ur áfram að vera fjölskyldu-
fyrirtæki og starfa þar margir
ættarmeðlimir, og sjötta kynslóð-
in farin að taka til hendi. Er
starfsfólkið orðið um 1000 manns.
Safn um hesta-
búnað í aldir
Á allri hæðinni I húsinu við
Faubourg St. Honorée er hið
merkilega safn. Er ævintýri að
koma þar upp. Uppruna þess er að
rekja til Emil Maurice Hermés,
sonarsonar upphafsmannsins, sem
var uppi 1871—1951. Hann byrjaði
ungur að safna munum af þessu
tagi í Frakklandi og erlendis í því
augnamiði fyrst að starfsfólkið
mætti hafa þá fyrir augum.
Monsieur Dumas segir að þetta sé
Úr safninu. Til hægri má t.d. sjá
ferðakistu með samanbrotnu striga-
rúmi tii nota í tjaldi. Einnig ferðuð-
ust menn með svona strigabaðker.
Ætli Evrópubúarnir sem fóru um ís-
land ríðandi á fyrri öldum hafi ekki
haft eitthvað slíkt meðferðis. Til
vinstri fremst er annað ferðasett í
tösku fyrir tvo með silfurborðbún-
aði, silfurvaskafati, tekönnu og hit-
unartæki, rakbursta, samsettum
steikarteini til að steikja brauð yfir
eldi o.s.frv.
HERMÉS
PARIS
í heilsubótargöngu í leðurdragt Og
ekki þarf að verða tvisvar feginn af að
setjast á stein. Sætið er meðferðis.
Hnakkurinn er iðulega smíðaður eftir
máli kaupandans og hvernig hann vill
sitja á hcstinum, framarlega eða aft-
arlega, og hvar þyngdin á að koma.
Grindin er smíðuð í samræmi við það
og hvert handtak unnið í höndunum.
Svona færi maður t.d. búinn á hest-
bak, ef maður gallaði sig upp hjá
Hermés í París.
Lagt upp í ferðalag í vor- og sumar-
tískuklæðnaði 1983.
ekki safn heldur heimild og hug-
myndauppspretta fyrir húsið.
Munirnir eru sögulegir og spanna
hvers kyns hluti sem notaðir hafa
verið til ferðalaga, veiða og í
hestamennsku um aldir. Þar eru
kerrur og grafíkmyndir af vögn-
um. Á heiðursvegg yfir arninum
hangir svartlistarmynd eftir Al-
fred Dedreu frá 19. öld af fínlegu
eyki með tveimur hestum og hefur
hún orðið merki hússins. Þessi
glæsivagn á að tákna það sem
Hermés býður, en enginn ökumað-
ur heldur um taumana. Sæti hans
bíður notendanna.
Elsti hluturinn í safninu mun
vera bronsstytta af hesti frá 7. öld
fyrir Krist, sem fannst í gröf, þar
sem eigandinn hafði verið grafinn
með hausnum af reiðhesti sínum.
Rétt undir honum er lítill hnakk-
ur, eign litla prinsins, sonar Napó-
leons II og Éugeníu, sem datt af
baki og lést ungur. Líka litla leik-
fangahesturinn hans á hjólum. Og
þar eru gamlir hnakkar af öllum
gerðum, enskum, frönskum,
persneskum og frá samurajum
Kína.
Sjálfri þótti mér einna merki-
legast að skoða ferðaútbúnað
hefðarfólks frá þeim tíma, sem
ferðast varð annað hvort í höstum
vögnum eða ríðandi. Við þær að-
stæður hefur verið mikilvægt að
hafa allt með sér til að gera lífið
þægilegt á áningarstað. Þarna má
t.d. sjá fyrirferðarlitla leðurtösku
með öllu sem þurfti til að snyrta
sig úr silfri eða fílabeini. Litlar
þvottaskálar úr silfri, silfurstjaka
fyrir kertið, spegil, örlítla tekönnu
úr postulíni, smáia bolla, hár-
greiður og bursta, ótrúlega nett og
hugvitssamlega fyrirkomið. En
þótt fínustu ferðatöskur væru
gerðar fyrir hefðarmeyjar, þá eru
hugvitssamlegustu kisturnar
kannski fyrir enska liðsforingja,
sem fara þurftu ríðandi um land
sitt og nýlendur eins og Burma og
Afríkulönd. Þá var m.a. í kistum á
trússahestum útbúin, samansett
tjaldrúm, sem felld voru inn í kist-
una, eða strigabaðker og slíkt, eins
og maður hefur heyrt að sumir
ensku ferðamennirnir frá fyrri
öldum hafi haft meðferðis í Is-
landsferðum. í ferðakofforti er til
dæmis pakkað öllu hugsanlegu til
þæginda fyrir tvo, silfurstjökum,
tekatlinum og hitunartækinu fyrir
morgunteið, tannbursta, kompási,
upptakara, stígvélaþræl, hagan-
lega fyrirkominni þvottaskál,