Morgunblaðið - 28.09.1983, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. SEPTEMBER 1983
47
Finnlandsbréf frá Trausta Einarssyni
Margur mæðist í „metro“
ið á útsjónarsemi og spar-
semi þeirra sem nízku, en
þetta tvennt, sparsemi og
nizka, eru ólíkir hlutir. Ég er
þess fullviss, að ef þessi eig-
inleiki einkenndi ekki þjóð-
ina, hefði þeim ekki tekizt svo
vel að koma undir sig fótun-
um eftir stríðið, þegar þeir
stóðu frammi fyrir rústum
einum saman — ekki ein-
göngu í eiginlegri merkingu,
heldur varð að byggja efna-
hagslífið upp frá grunni —
eins og raun varð á. Það tók
mig þó nokkurn tíma að venj-
ast þessum hugsunarhætti,
en með árunum hef ég lært
að meta hann. — Auðvitað
finnast hinir mestu nirflar
inn á milli, en þeir eru litnir
hornauga eins og víðast ann-
ars staðar.
Eitt einkenni Þjóðverja kann ég
ekki vel við: Mér finnst þeir
ekki taka nógu mikið tillit til
barna. Auðvitað elska þýzkir
foreldrar börnin sín jafnmik-
ið og foreldrar um allan
heim, en börn fara oft í taug-
arnar á fólki, einkum eldra
fólki. Það er ætlazt til, að
börn séu fullorðnir í vasaút-
gáfu, og að þau hegði sér
samkvæmt því. Ærslagangur
og barnaleikir þykja bara
óþarfa hávaði. Sem betur fer
er þetta að breytast líka; for-
eldrar yngstu kynslóðarinnar
eru nú miklu frjálslyndari í
uppeldinu en þeirra foreldrar
voru, og unglingarnir eru
frjálslegir og hispurslausir í
framkomu.
í sambandi við vinnumarkaðinn,
þá tel ég mig nokkuð dóm-
bæra á vinnustaði, þótt þeir
séu að sjálfsögðu mismun-
andi. í lok 7. áratugarins var
ekkert vandamál að fá vinnu,
svo að ég prófaði mig svolítið
áfram, þar til ég fann starf
fullkomlega við mitt hæfi, en
ég hef nú unnið á sama stað í
11 ár. Þetta væri ekki mögu-
legt núna, þar sem svo mikill
hörgull er á atvinnu, að fólk
þakkar sínum sæla, ef það er
í fastri vinnu — sem er oft á
tíðum mjög óöruggt, á tímum
gjaldþrota og uppsagna. —
Það er afar mismunandi,
hvernig fyrirtæki eru rekin
og hversu ströngum reglum
starfsfólkið verður að lúta, en
eitt eiga þó langflest fyrir-
tæki sameiginlegt: Það er
mikil áherzla lögð á ná-
kvæmni og samvizkusemi, og
að staðið sé við gefin loforð.
Það er líka svo til óþekkt
fyrirbrigði, að fólk sé að
„skreppa frá“ í tíma og
ótíma. Annars verð ég að
segja, að ég hef aldrei mætt
öðru en velvilja af hálfu yfir-
manna minna, þótt and-
rúmsloftið hafi sums staðar
verið illþolanlegt. Stjórnend-
ur fyrirtækisins, sem ég vinn
hjá núna, eru lítið fyrir að
setja starfsfólkinu strangar
reglur. Samt hef ég aldrei
orðið vör við, að neinn not-
færði sér það frelsi, sem
við njótum. Þar sem hver ber
fulla ábyrgð á starfi sínu, er
unnið mjög samvizkusam-
lega, og ef eitthvað fer úr-
skeiðis, er unnið sameigin-
lega að leiðréttingu. Þrátt
fyrir allt, gefast tækifæri til
að rabba svolítið saman, án
þess að nokkur amist við því.
Þegar á allt er litið, get ég ekki
sagt annað en að það er mjög
gott að búa í Þýzkalandi.
Auðvitað verður maður að
leggja sitt af mörkum til að
samlagast lífsháttum, en
verður maður ekki alltaf að
gera það, ef maður ætlar að
búa í ókunnu landi?
Elín J. Jónsdóttir Richter skrifar
reglulega í Morgunblaðið frá
l’ýzkalandi. Hún starfar sem aó-
stoðarsölustjóri hjá vcfnaðarvöru-
rerksmiðju í horginni Iserlohn.
Segja má að draumur hverrar
borgar, sem telst ekki lengur til
þorps eða bæjar, sé neðanjarðar-
járnbraut, metrókerfi. En til þess
að sjá drauminn rætast, þarf um-
ferðarþunginn um götur og stræti
að verða þvílíkur, að samgönguleið
undir borginni (og yfir stræti) er
það eina sem kemur til greina.
Borgin þarf fyrst að breytast úr
borg í stórborg.
Það er franskur siður að nefna
slíka braut metró (stytting úr
chemin de fer métropolitain), en
orðsifjafræðin segir það merkja
járnbraut móðurborgar. Hvað um
það. Stórborgin (metropolis) —
móðurborg lands, þjóðar, eða hér-
aðs — hefur ávallt sín einkenni,
sjarm og óumflýjanleg takmörk.
Og það hefur neðanjarðarjárn-
brautin ekki síður, hvort heldur
hún heitir U-Bahn, subway,
underground, tunnelbana, metró.
í New York-borg hendist lestin
milli stöðva líkt og framvörður
veggjakrots, en er margslungið
leiktæki tölvutækni í Washington.
Elstu stöðvar Parísar eru stefnu-
markandi tákn um stílinn art
nouveau — og þar á göngum
lestarstöðva velur útlendingaeft-
irlitið sér víða skot til að birtast
mönnum óvænt. í Lundúnum eru
gangarnir líkari olnbogabarni
hreinsunardeildarinnar; lestin er
skröltormur stórborgarinnar
Madrid og líkust Jarðýtu á leik-
velli í tunnelbana Stokkhólms. Og
sem jarðsett tryggðartröll bylt-
ingarinnar í Moskvu. En allt er
það önnur saga en sú, sem hér stóð
til að segja, en hún er af metró-
framkvæmdum í Helsinki.
Metró í Helsinki
Álitið var um tíma að Helsinki
gæti tekið þá stefnu, að sam-
göngumál innan borgarinnar
myndu innan fárra ára enda i
óleysanlegum hnút. En ólíkt
mörgum borgum jarðarinnar, þá
var Helsinki ekki gripin því stór-
mennskubrjálæði — megalómaníu
— sem hrjáð hefur margan byggð-
arkjarnann síðustu áratugi, stór-
an og smáan, heldur stóð hún af
sér allar spár og vonir um vöxt —
hún náði ekki að breytast úr
metrópólis í megalópólis.
Þrátt fyrir allan kostnað og erf-
iðleika, sem því voru fylgjandi,
var hafist handa fyrir einum og
hálfum áratug við að koma á sam-
göngum neðanjarðar. E.t.v. til
samræmis við aðrar móðurborgir.
Og verkið gekk hægt. Jarðvegur-
inn var aur, svo hann þurfti að
frysta til að grafa fyrir göngum og
stöðvum. Grafnir voru að meðal-
tali tveir sentimetrar dag hvern.
Ein lína —
stórir vagnar
Á meðan á verkinu stóð, kom í
ljós að borgin þarf ekki á metró-
kerfi að halda, og er því aðeins um
eina línu að ræða. Upp á móti veg-
ur kannski, að vagnarnir eru þeir
allra breiðustu sem um getur í
sögunni. Sú eina og sanna metró-
lína var tekin í notkun í ágúst á sl.
ári.
En ekki eru allir jafn hressir
með hana. Ævintýrið hefur kostað
stjarnfræðilegar upphæðir á
hvern íbúa borgarinnar, og eðli-
lega eru þeir reiðir. íbúar í nán-
asta umhverfi línunnar neyðast til
að nota hana, því strætisvagnar
sem áður óku þar um voru teknir
úr umferð. Tæknigallar komu í
ljós, og þurftu lestirnar að minnka
hraða sinn um meir en helming
frá því sem upprunalega stóð til.
Og afleiðingin er sú, að það tekur
lengri tíma en áður að komast
leiðar sinnar.
Mannerheimgata er Aðalstrætið þeirra f Helsinki.
Erlendssyni á Æsustöðum og í
Mjóadal. Verzlaði hreppstjórinn,
hinn konunglegi embættismaður
Guðmundur í Mjóadal, sýknt og
heilagt við faktor Kristján úti á
Króki og fór vel með þeim frænd-
um. Páll fasteignasali í Kjöben er
grand signor og er glæsilegri
ásýndum en Errol heitinn Flynn,
og var hann löngum talinn lang-
glæsilegasti maður, sem uppi var
á íslandi. Það snarleið yfir margar
konur, sem sáu hann í Vetrargarð-
inum í gamla daga. Páll veit hins
vegar ekki af því, hve vel hann
lítur út, og er þó maður að norðan.
„Af hverju ferðu ekki til Holly-
wood, frændi sæll,“ sagði undir-
skráður eitt sinn við hann, þá þeir
voru báðir yngri. Sir Páll gekk í
public school (lærðan skóla) að
hætti yfirstéttargaura en státar
sig ekki af. Hann er prúðmenni,
viðkvæmur í lund, bókmennta-
maður og skáld, yrkir sonettur
eins og Byron, en fer dult með.
Hann er mágur Agnars heitins
Kofoeds flugmálastjóra og sagði
greinarhöfundur stundum frá því,
hvernig Agnar fór að því að kenna
honum harðar lífsreglur. Þetta
sagði Páll í góðum hug, svo að
frændi hans undirskráður gæti
sjálfur dregið nokkurn lærdóm af.
Ennfremur var sigtað á það að
finna Herr Friðrik Thoranesen-
Havsteen-Söebeck af AK, sem er
grand signor eins og Páll Axelsson
og aristokratískur og konserva-
tívur úr hófi fram eins og „noble
Dixieboy frá Alabama", enda hef-
ur gamla Akureyri verið stundum
nefnd „Dixie of the North". Fried-
rich Thorarensen-Havsteen-Söe-
beck býr í auðmannahverfinu
Gentofte og glæsilega að sjálf-
sögðu.
I sendiráðinu mætti gott við-
mót. Sendiráðið íslenzka í Kjöben
hefur verið til húsa á sama stað
síðan í sendiherratíð Sveins
Björnssonar heitins sem seinna
varð ríkisstjóri og síðar forseti
vorrar þjóðar. Það náðist í Pál per
telefonem, en Páll er varmur mað-
ur og frændrækinn eins og flestir
frændur vorir húnvetnskir, svo að
ekki var hægt að spila inngöngu-
versið í innreið inn í „borgina við
Sundið“ heppilegar en með því að
slá á þráðinn til hans Páls. Sögð
almælt tíðindi, og ákveðið að hitt-
ast seinna, því að Páll var upptek-
inn vegna dóttur sinnar (einnar af
fjórum) sem var að fara í ferðalag.
Síra Ágúst á Mælifelli er prest-
ur íslenzkra bæði í Kaupinhöfn og
víðar á Norðurlöndum. Bjallað var
til hans og fastmælum bundið að
hitta hann klukkustund síðar. Nú
var fengin sér hressing á Copen-
hagen Corner — danskt hakkað
buff, aðeins í rannsóknarskyni.
Lífvörðurinn fékk sér fadöl, og
honum fannst það gott, en undir-
skráður fékk sér klaka með tveim
sítrónusneiðum og kókdrukk eins
og hann hafði lært í París í fyrra.
Að nota sítrónur með kókakóla er
eins og að yngja upp konu til ásta
Sjálfsafneitunarmenn á alkóhól
leita iðulega í blæbrigði í munaði
sér til gleði. „Variatio delectat" —
Tilbreytnin gleður, segir latneskui
orðskviður. Þetta var rándýi
máltíð og nú var tekinn taxi í Öst-
er Voldagde 12 að húsi Jóns Sig-
urðssonar — Islands kultur hus,
þar sem nú er safnhús og félags-
heimili íslendinga í Kjöben og þar
að auki aðsetur þjónandi íslenzks
prests, sem starfar á vegum sendi-
ráðsins íslenzka. Prestur býr efst
uppi. Það var góð tilfinning að
ganga öll þessi þrep upp brattan
stiga til heimkynna presthjóna.
Frúin, Guðrún Lára, systurdóttir
Gísla í Ási, hússtjórnarlærð
donna, afar germönsk í útliti,
glæsileg með magnaðan persónu-
leik, tók á móti Bonanza-feðgum
og í fjarska heyrðist ritvélarglam-
ur. Frúin leiddi á hljóðið. Þarna
sat síra Ágúst, sem kenndur er við
Mælifell í Skagafirði (hann þjón-
aði þar æði lengi við orðstír) —
þar sat klerkurinn eins og gömul
ljósmynd af prófasti á 19. öld —
við appelsínugula rafmagnsritvél,
fagurskeggjaður, fríður maður
sýnum eins og hans fólk þykir og
heilsaði hlýlega gömlum kunn-
ingja að norðan. Hann var nem-
andi í gamla MA, en því miður féll
það ekki í hlut greinarhöfundar að
kenna honum. Það hefði verið
fróðlegt. Þau hjón settust að í húsi
Jóns Sigurðssonar fyrir nokkrum
mánuðum og það var eins og þau
hefðu verið þar lengi. Það fylgir
þessu fólki kraftur og reisn og
myndarskapur. Ágúst er sérkenni-
legur gáfumaður með gamaldags
stíl, sem klæðir hann, og kemur
fram í þvi, sem hann skrifar.
Hann er andans maður og örnæm-
ur á menn og málefni. Hins vegar
var ekki rætt um trúmál vegna
ágreinings í því efni, og þó er ekki
að vita nema hægt hefði verið að
mætast stundum á miðri leið.
Heilsað var ennfremur upp á
forstöðumann félagsheimilisins,
hann Gulla af austfirzka Gutt-
ormsklaninu, MA pródúkt, sem
stundaði félagsfræðinám við Há-
skólann í Aix í Suður-Frakklandi
(reit meðal annars prófritgerð um
elztu starfsgrein mannkynsins —
vændi og vændiskonur). Gulli var
samtíða karakternum honum
Reyni, leikrýni og aðstoðarrit-
stjóra kratablaðsins Alþýðu-
mannsins á Akureyri. Reynir gekk
undir nafninu Jean Paul Sartre
norður á Ak. veturinn 1979, þegar
Dyonysos var enn iðkaður með
harla misjöfnum árangri og legið
við lón hjá gestgjafa Bjarna Sig-
tryggssyni, fyrrum tíðindamanni
gamla Vísis og útvarpsmanns,
bróður Sigtryggs fréttastjóra á
Morning Post. Einnig var þarna
Sverrir Hólmarsson, heyrari og
lærifaðir við Menntaskólann við
Sund, maðurinn hennar Guðrúnar
Helga, þeirrar víkingskonu úr
gaflarafirði, sem studdi heldur
betur við bakið á greinarhöfundi,
þegar allir aðrir í heiminum virt-
ust bregðast gjörsamlega. Stund-
um er eins og ævin endist ekki til
að launa greiða. Síðan þetta gerð-
ist, hefur jafnt og þétt verið beðið
fyrir velgjörðarkonunni og von-
andi með árangri. Svo má ekki
gleyma skógræktarstjóra Sigurði
Blöndal á Hallormsstað, gömlum
skólabróður, manni með geðuga
nærveru eins og sagt er á aust-
firzku. Hann var á ferðalagi í
Skandinavíu sennilega vegna
skógræktar og í vísindalegum er-
indagjörðum. Hann var ekki að
koma frá Moskvu. Boðið í snæð-
ing, náttverð. Á borðum danskar
og islenzkar fiskibollur. Þær ís-
lenzku báru af. Kátt yfir borðum.
Svo var Jóns Sigurðssonar minja-
safnið skoðað, sem er kapftuli út
af fyrir sig og verður greint frá
síðar í öðrum pistli.
Síðan var félagsheimilið skoðað.
Nokkrir íslenzkir stúdentar sátu
þar. Þeir voru þöglir, en ekki
óglaðir. Síra Ágúst er áreiðanlega
tilvalinn sálusorgari fyrir þessa
manngerð, leitandi unga íslenzka
sál í framandlegu umhverfi.
Svo var setið um hríð í stáss-
stofu presthjónanna og skipzt á
græskulausum gamanyrðum. Frú-
in er ein þessara máttarstólpa ís-
lenzkrar kvenþjóðar, sem gæti
kynnt fósturlandsins freyju hve-
nær sem er og hvar sem er án
undirbúnings. Heimasæta, fimm-
tán vetra, var þar og tánungur
með kímnikennd. Hún er orgel-
leikari hjá föður sínum á stund-
um.
Hálf klukkustund til miðnættis,
en eftir þrjá stundarfjórðunga eða
korter yfir miðnætti átti lyntovet
til Flensborgar í Vestur-Þýzka-
landi að leggja af stað frá Hoved-
banegárden. Það átti að skipta um
lest í Fredericia og bíða þar þrjár
fjórar klukkustundir og gott betur
eftir annarri lest til áningarstað-
arins, þar sem dvalizt verður
fjórar-sex vikur við alvarlega iðju
og allt lagt í sölurnar.
Komið var til Flensborgar hátt
á ellefta tímanum að morgni þess
fimmtánda. Þýzkur dugnaður,
„Kraft und diciplin", blöstu alls
staðar við, hvert sem augum litið
var. Þaðan munu berast fleiri
bréf.