Morgunblaðið - 15.11.1983, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 15.11.1983, Blaðsíða 2
50 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1983 verið i miklu vinfengi við Kastró á Kúbu og Sovétmenn en það var orðið augljóst, að efnahagsað- stoðin frá þeim var alls ónóg ef takast átti að koma í veg fyrir ókyrrð í landinu. Af þessum sök- um m.a. vildi Bishop friðmælast við Bandaríkjamenn og var far- inn að tala um þá í annarri tón- tegund en marxistum er títt. Langlíklegast er, að þetta hafi verið ástæðan fyrir því að Bish- op var ýtt til hliðar af þeim sem stóðu enn lengra til vinstri en hann, og margt bendir til, að það hafi verið gert að undirlagi eða með samþykki Kúbustjórnar. Til dæmis það, að sá, sem fyrstur varð til að úthrópa Bishop, var Liam Cornwall, majór í hernum, aðaltalsmaður og tengiliður Kúbustjórnar á Grenada. Engin ástæða er hins vegar til að efast um, að morðið á Bishop og nokkrum meðráðherrum hans var ekki gert með vitund og vilja Kastrós. Alþjóðlegt samstarf kommúnistaflokka Þeim, sem kynntust Bishop, kemur saman um, að hann hafi verið mjög vel gefinn, frábær lögfræðingur og töfrandi per- sónuleiki. Lloyd Noel, Gren- adabúi, sem lagði stund á laga- nám í London á sama tíma og Bishop og var ásamt honum einn af stofnendum New Jewel- hreyfingarinnar, lýsir þessum fornvini sínum á sama hátt og segir, að hann hafi haft einlæg- an áhuga á hagsmunamálum þjóðar sinnar — „eða þar til fyrir nokkrum árum“ —. „Af biturri reynslu verð ég að segja, að dómur minn um hann breyttist mjög eftir 13. mars ár- ið 1979 (þegar Bishop tók völd- in). Þegar ég horfi til baka veit ég hvað olli því. Áhugi hans á velferð Grenadabúa sjálfra var horfinn í skuggann fyrir áhug- anum á alþjóðlegu samstarfi kommúnistaflokka," segir Noel. Bishop gerði Noel vin sinn að ríkissaksóknara eftir að hann tók völdin í sínar hendur, en árið 1980 sagði Noel af sér vegna óánægju með þróun mála á Grenada og sívaxandi áhrif Kúbumanna. í júlí 1981 var hann handtekinn fyrir að hafa reynt að gefa út frjálst og óháð dag- blað, „Rödd Grenada", og sat í fangelsi þar til bandarískt lið og lið frá Karíbahafsríkjunum gekk á land. AstæÖur fyrir innrásinni Þegar Ronald Reagan, Banda- ríkjaforseti, með Eugeniu Carl- es, forsætisráðherra Dominicu, sér við hlið, skýrði frá því, að herlið frá Bandaríkjunum og Karíbahafsríkjunum hefði geng- ið á land á Grenada, nefndi hann nokkrar ástæður fyrir innrás- inni. Voru þær helstar, að stjórnin hefði viljað koma í veg fyrir, að Grenada yrði „annað fr- an“ þar sem bandarísku sendi- ráðsfólki var haldið í gíslingu í 444 daga, eða þá „önnur Beirút" þar sem 269 Bandaríkjamenn höfðu látið lífið fyrir hendi hryðjuverkamanna nokkrum dögum áður. Reagan nefndi hins vegar ekki þá ástæðuna, sem raunverulega réð mestu um innrásina að flestra dómi. Ótta Bandaríkja- manna við að Grenada væri á góðri leið með að verða önnur Kúba, ein af hjáleigum Sovét- manna, sem þeir nota til að kynda undir ólgu í þessum heimshluta og sem bækistöð fyrir undirróðursöfl og vopna- flutninga. Reagan hefur margoft nefnt þessi þrjú ríki í sömu and- ránni, Kúbu, Nicaragua og Grenada, kallaði þau útvörð hins alþjóðlega kommúnisma og að ef Bandaríkjamenn settu ekki skorður við áhrifum þeirra stæðu þeir loksins andspænis kommúnistaríki við suðurlanda- mærin. í þessu sambandi bentu Hefði Grenada orðið ný Kúba? Bandaríkjamenn á fjölda Kúbu- manna á Grenada og augljós ítök þeirra í stjórn eyjarinnar, á lagningu flugbrautarinnar, sem þeir sögðu ætlaða fyrir milli- lendingar líbýskra vopnaflutn- ingaflugvéla, og síðast en ekki síst höfðu þeir áhyggjur af hern- aðarlegri legu Grenada, sem er við Trinidad-sund, á milli eyjar- innar og meginlands Suður- Ameríku. Um það fara fram miklir flutningar til Bandaríkj- anna, bæði olía og aðrar vörur. Kúbumenn héldu því jafnan fram, að á Grenada hefðu þeir aðeins verkamenn, kennara og lækna en við innrásina kom hins vegar í ljós, að um var að ræða þrautþjálfað herlið og vel vopn- um búið. Kúbumenn sögðu, að tilgangurinn með lagningu flug- brautarinnar, sem er rúmlega 3.000 metra löng, væri að ýta undir ferðamannastraum ti! eyjarinnar en fyrrum yfirmaður ferðamála í stjórn Bishops hefur vakið athygli á því, að ferða- mannastraumurinn til eyjarinn- ar hafi verið að engu orðinn, ekki vegna flugvallarleysis, held- ur vegna þess, að Grenada var að verða að marxistaríki í líkingu við Kúbu og greinilega ekki ætl- unin að gera það að einhverri paradís fyrir vestræna ferða- menn. Líbýumenn, Búlgarar og N-Kóreumenn Það voru ekki aðeins Kúbu- menn, sem voru íjölmennir á Grenada, heldur einnig Sovét- menn, nokkir tugir hernaðarráð- gjafa og menn geta velt því fyrir sér hvort þeir hafi eingöngu haft það hlutverk að kenna hernum að halda uppi lögum og reglu á þessari litlu eyju. Meiri athygli vekur þó, að eftir innrásina kom í ljós, að í sovéska sendiráðinu voru einnig menn frá Austur- Þýskalandi, Búlgaríu, Norður- Kóreu og Líbýu. Sir Paul Scoon, landstjóri Breta á Grenada, seg- ist ekki hafa haft hugmynd um veru sumra þessara manna, sem þó hefði átt að vera, þar sem þeir voru með diplómatísk réttindi. Það hefur ekki farið framhjá neinum, sem fylgst hefur með al- þjóðaviðburðum á síðustu árum, að leyniþjónustur ákveðinna leppríkja Sovétmanna hafa tekið að sér allsérkennilegt hlutverk. Þar er búlgarska leyniþjónustan fremst í flokki. Vitað er, að hún hefur stundað eða greitt fyrir umfangsmikilli eiturlyfjasölu á Vesturlöndum, hún hefur haft samstarf við hryðjuverkamenn Rauðu herdeildarinnar á Ítalíu og enn er verið að kanna hlut- deild hennar í morðtilræðinu við Jóhannes Pál páfa. Norður- Kóreumenn hafa líka getið sér orð fyrir eiturlyfjasölu á Vestur- löndum, sent hryðjuverkamenn til Suður-Kóreu og nú síðast sleit Burmastjórn stjórnmála- sambandi við stjórnina í Norð- ur-Kóreu þar sem hún taldi sannað, að n-kóreskir flugumenn hefðu myrt nokkra ráðherra í ríkisstjórn Suður-Kóreu þegar þeir voru í opinberri heimsókn í Burma. Um útsendara Khadafys erlendis þarf ekki að hafa mörg orð. Þeir hafa ekki fengið það orð á sig að vera neinir friðflytj- endur. Fróðlegt væri að vita hvaða erindi menn frá þessum ríkjum áttu á Grenada. Við þeirri spurningu hafa engin svör feng- ist. Vel vopnuð smáþjóð Þær miklu vopnabirgðir, sem fundust á Grenada eftir innrás- ina, virðast styðja þá fullyrðingu Bandaríkjamanna, að þaðan hafi átt að dreifa vopnum til marx- ískra skæruliða í Suður- og Mið-Ameríku. í Grenadaher voru ekki nema um 1.000 manns, að undanskildu varaliði, en þrátt fyrir það voru á eynni fimm stór vöruhús yfirfull af vopnum. í ræðu, sem Jeane Kirk Patrick, sendiherra Bandaríkjanna hjá SÞ, flutti, sagði hún frá skjölum, sem komið hefðu í leitirnar eftir innrásina i Grenada frá Sovét- ríkjunum og Kúbu. Samningarn- ir hljóðuðu upp á vopn fyrir alls 38 milljónir dollara og augljóst öllum, að Grenadabúar voru ekki neinir borgunarmenn fyrir því. Svo virðist sem vígbúnaðurinn á Grenada, þessu smáríki í Kar- íbahafi, hafi verið meiri en um getur annars staðar i heiminum ef miðað er við mannfjölda. Brot á alþjóða- lögum og 8. greinin f þeirri mótmælaöldu, sem reis víða um lönd eftir innrás Bandaríkjamanna og herliðs frá Karíbahafseyjunum, var það að- alásteytingarsteinninn, að al- þjóðalög hefðu verið brotin og fullveldi sjálfstæðrar þjóðar virt að vettugi. Margt styður það líka, að aðgerðirnar standist ekki fyrir alþjóðarétti, en Bandaríkjamenn benda hins vegar á, að hvorki hafi verið um að ræða fullvalda eða sjálfstæða þjóð á Grenada einsog málum var komið. Búið hefði verið að myrða marga ráðherra fyrrver- andi stjórnar ásamt öðru fólki og almenningi hótað tafarlaus- um dauða ef hann dirfðist að mótmæla valdaræningjunum. Út af fyrir sig réttlætir þetta ekki innrás en í stofnskrá sam- taka Karíbahafsríkjanna, sem Grenada var aðili að, er kveðið á um það í áttundu grein, að ef ríkin telja öryggi sínu ógnað geti þau gripið í taumana og kvatt til utanaðkomandi hjálp. í þessa grein vitnuðu Karíbahafsríkin og sögðu, að þeim stafaði hætta af vaxandi áhrifum Kúbumanna á Grenada, sem í raun væru með hernámslið á eyjunni en ekki bara óbreytta „byggingar- verkamenn". Hafi eitthvað skort á sannanir fyrir þeirri fullyrð- ingu í upphafi fengu menn þær upp í hendurnar við innrásina. Lítill áhugi á vilja fólksins Það hefur vakið sérstaka at- hygli víða, að þeir, sem mest hafa gagnrýnt Bandaríkjamenn fyrir íhlutunina á Grenada, virð- ast ekki hafa neinn áhuga á því að vita hvað Grenadabúum finnst sjálfum, fólkinu, sem allt ætti þó að snúast um. Þegar átökum var lokið á eynni komu til landsins rúmlega 200 erlendir fréttamenn, víðs vegar að úr heiminum, og hófust strax handa við að spyrja fólk spjör- unum úr. Að vísu verður að slá þann varnagla, að fólki hættir jafnan til að haga svörum sínum í samræmi við ríkjandi ástand og Grenadabúar enda orðnir því vanir, en samt sem áður ber öll- um saman um, að mikill meiri- hluti Grenadabúa hafi fagnað innrásinni og verið því allshugar feginn að losna við yfirdrottnun Kúbumanna. Vesturlönd hafa alltaf rangt fyrir sér! { bresku blöðunum hafa farið fram mjög líflegar umræður um atburðina á Grenada og sýnist að sjálfsögðu sitt hverjum. Gagnrýnendur Bandaríkjanna segja, að innrásin sýni, að þeim sé aldrei treystandi og að þess vegna geti þeir hafið kjarnorku- styrjöld án þess að ráðfæra sig einu sinni við bandamenn sína, en aðrir segja, að Bandarikja- menn hafi unnið nauðsynlegt verk. Hvort sem mönnum líkar betur eða verr, segja þeir, takast á í heiminum tvö öfl, heims- kommúnisminn og lýðræðisrík- in, og með því að grípa í taum- ana á Grenada hafi Banda- ríkjamenn ekki aðeins verið að Maurice Bishop, fyrrum torsæt■ iarádherra á Grenada. þjóna eigin hagsmunum heldur allra vestrænna þjóða og ann- arra lýðræðisríkja. I þessu sambandi hefur verið bent á Venezuela. Stjórnin mót- mælti innrásinni en í helstu blöðum í landinu er fullyrt, að í raun hafi hún varpað öndinni léttara. Stjórnvöld í Venezuela eiga nefnilega í höggi við marx- íska skæruliða í landinu og þau þykjast ekki í neinum vafa um hvaðan þeim hafi og hafi átt að berast vopn. Frá Grenada hinum megin við Trinidad-sund. Þessir menn benda líka á það, að þeir, sem hæst láta núna í Bretlandi vegna innrásarinnar í Grenada, séu þeir sömu og fóru hamförum yfir því að breska stjórnin ákvað að hrinda innrás Argentínumanna í Falklands- eyjar. Það er sem sagt sama hvort þeim finnst alþjóðalög vera brotin eða hvort þeim er framfylgt eins og í Falklands- eyjastríðinu, í augum þessara manna hafa Vesturlönd ávallt rangt fyrir sér. Áhrifanna farið aö gæta Afleiðingarnar af atburðunum á Grenada eiga eftir að verða miklar og margvíslegar og eru raunar þegar farnar að koma í Ijós. Á Grenada hefur verið skip- uð bráðabirgðastjórn og stefnt að kosningum þar innan árs og áhrifanna er líka tekið að gæta á meginlandinu. Gott dæmi um það er Surinam, fyrrum hollensk nýlenda á norðausturhorni Suður-Ameríku. Árið 1980 komst til valda þar Daysi Bout- erse, ofursti, og síðan hefur ríkt þar einhver mesta ógnarstjórn, sem um getur í Rómönsku Am- eríku. Andstæðingar stjórnar- innar hafa verið teknir af lífi unnvörpum og allt bannfært, sem minnir á frjálsa hugsun, blöð og aðrir fjölmiðlar nema þeir, sem stjórnin ræður. Sovétmenn og Kúbumenn hafa haft mjög fjölmenn sendiráð í Surinam. Starfsmenn frá Prensa Latina, hinni opinberu frétta- stofu á Kúbu, hafa stjórnað upp- lýsingamálum í landinu og allir foringjar í hernum hafa verið þjálfaðir á Kúbu. Á öðrum degi eftir innrásina í Grenada brá hins vegar svo við, að Bouterse rak alla Kúbumennina úr landi, að undanskildum þremur mönnum, og gaf þeim hálfan mánuð til að hafa sig á brott. Ástæðan fyrir brottrekstrin- um var ekki eingöngu ótti Bout- erse við Bandaríkjamenn. Haft er eftir heimildum innan stjórn- ar hans, að hann hafi taiið sig hafa vitneskju fyrir því, að Bish- op hefði verið steypt á Grenada að undirlagi Kúbumanna og hann óttaðist, að Kastró væri að brugga honum sams konar launráð. Minnkandi áhrif Kúbumanna? Vegna atburðanna á Grenada er viðbúið, að áhrif Kúbumanna muni fara minnkandi á næst- unni í Rómönsku Ameríku, a.m.k. í bráð, þótt þvi fari raun- ar fjarri, að Vesturlandabúar fagni þeirri þróun allir sem einn. í lýðræðisrikjum Vesturlanda eru ýmsir, sem telja, að á Kúbu ríki hið mesta fyrirmyndarþjóð- félag, fara þangað reglulega í pílagrímsferðir og vinna á stundum kauplaust fyrir Kastró. Þetta fólk kennir sig jöfnum höndum við vinstrimennsku og verkalýð og hefði þess vegna átt að taka við sér í sumar þegar fréttir bárust um að fimm kúb- anskir verkamann hefðu verið dæmdir til dauða fyrir að reyna að stofna óháð verkalýðsfélög. Þá varð hins vegar enginn hvell- ur. Dauðdómarnir yfir verka- mönnum sýna í hnotskurn það stjórnarfar, sem ríkir á Kúbu, og það sama er upp á teningnum í Surinam. Sandinistar í Nicar- agua virðast líka staðráðnir í að taka sér þessi tvö ríki til fyrir- myndar. í Rómönsku Ameríku má lík- lega telja raunveruleg lýðræðis- ríki á fingrum annarrar handar og þess vegna ekki óeðliegt að vopnaðrar andspyrnu gæti víða. Ef vestræn lýðræðisríki vilja hins vegar vera sjálfum sér sam- kvæm verða þau að gera hvort tveggja í senn, að stemma stigu við uppgangi kommúnismans og stuðla að raunverulegum fram- förum í þessum heimshluta. SS (HeimiWir: AP, NYT, Observer, The Eeo- nomÍNt, International Herald Tribune.) Ronald Reagan, Bandaríkjaforseti, skyrir fri innrásinni ásamt Eug- enia Charles, forsætisrádherra Dominicu, einu Karíbahafsríkjanna.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.