Morgunblaðið - 20.01.1984, Side 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1984
„Hvaö er þetta gras aö
gera á diskinum mínum,“
spyr maöurinn á næsta
boröi gramur, og horfir
ásakandi á konu sína er
hún réttir honum diskinn
meö hrásalatinu. „En
elskan mín, þetta eru
þessar spírur, sem eiga
aö vera svo hollar,“ svar-
ar konan undurblíö á
svip. Maðurinn er greini-
lega ekki alltaf í sunnu-
dagsskapi á sunnudög-
um, því hann hrifsar til
sín diskinn, tekur allar
baunaspírurnar og hvolf-
ir þeim í öskubakkann á
boröinu, meö viöeigandi
tuldri ofaní bringuna.
„Spírur, o[ bara.“ Bélu-
grafni unglingurinn viö
hliðina á manninum í
mánudagsskapinu grettir
sig líka og spírurnar hans
fara sömu leið og hinar.
HVAÐ ER ÞETTA
»gras“
AÐ GERA HÉR
Baunaspírurnar eru búnar að sprengja sér leið gegnum menningarmúrinn og eru nú m.a.
notaðar í marga rétti á veitingahúsunum
Austurlenska Ævintýrið heitir fyrirtæki í Kópavoginum sem framleiðir
baunaspírur og hór má sjá framleiðsluna ásamt baunaspírunarvélinni.
(Ljósm.: Friðþjófur)
Eftirfarandi upplýsingar um næringarinnihald baunaspíranna
og nokkurra grænmetistegunda fengum viö í skýrslum hjá Öldu
Möller matvælafræðíngi, tölurnar sýna efnainnihald af hverjum
100 grömmum.
Mung bauna- spírur Alfa Alfa- fræ Salat blöó Gúrka Rauóir tómatar Hvítkál Gul- rætur
orka 35 kkai 13 15 22 24 42
vatn 88,8g 95,5 95,5 95,1 93,5 92,4 88,2
prótein 3,8g 2,8 0,9 0,9 1,1 1,3 1,1
fita 0,2g 0,4 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2
kolvetni 6,6g 1,1 2,9 3,4 4,7 5,4 9,7
steinefni 0,6g 0,2* 0,6 0,5 0,5 0,7 0,8
járn 1,3mg 0,5 1,1 0,5 0,4 0,7
vítamín A 0,006mg 0,1 0,08 0,3 0,04 3,3
vítamín Bí 0,13mg 0,06 0,03 0,06 0,05 0,06
vítamín B2 0,13mg 0,06 0,04 0,04 0,05 0,05
vítamín C 19mg 6 11 23 47 8
* Upplýsingar vantar um vítamín og járninnihald alfa alfa- frœjanna.
Eins og sjá má af þessari töflu er próteininnihaid mungbaunanna
og alfa alfa-fræjanna talsvert hærra en í grænmetistegundunum.
Matur
Valgerður Jónsdóttir
Já, baunaspírurnar eru búnar
að sprengja sér leiö gegnum
menningarmúrinn og hafa
komist á borðið hjá hinum al-
mennu veitingahúsum. Það eru
þó ekki allir jafnneikvæöir og
ofannefndir feðgar, því flestir
hafa tekiö þessari nýjung vel.
En hvað eru spírur? Eins og
nafnið gefur til kynna eru það
baunir og fræ sem látin eru spíra.
Algengast er að nota alfalfa-fræ
og mung-baunir í þessum til-
gangi. Og þó feðgarnir sem viö
sáum á veitingahúsinu hafi látið
sér fátt um finnast og lagt sitt af
mörkum til aö koma spírunum á
haugana, eru baunaspírur góöur
valkostur á fæöumarkaöinum í
dag, ferskar eru þær lifandi
fæða, reyndar það lifandi, aö
þær eru enn aö vaxa meöan
þeirra er neytt. Aö auki er auð-
velt að rækta þær heima í eld-
húsinu, því til aö láta baunir og
fræ spíra þarf aöeins vatn og
gott ílát.
En hver er saga
baunaspíranna?
Alfalfa-fræin, sem mikið eru
notuö til spírunar, eru af einni
elstu grænmetistegund náttúr-
unnar, og hefur hún veriö í rækt-
un í yfir 2000 ár. Fyrir mörgum
öldum notuðu arabar jurtina sem
fóður handa hestum sínum og
þar sem þetta fóður geröi hest-
ana bæöi þróttmikla og fráa á
fæti, ákváöu húsbændur þeirra
aö reyna notkun þess sjálfir. Og
árangurinn lét ekki á sór standa,
þeir gáfu því jurtinni nafnið sem
hún ber enn þann dag í dag, al-
fal-fa, en þaö orð þýöir „faðir alls
fóöurs". Alfalfa inniheldur öll
þekkt vítamín sem nauösynleg
eru mannlegum líkama.
Mung-baunasþírur eru hinar
góökunnu kínversku baunaspírur
sem ræktaðar eru á ýmsum
stööum jarðarinnar. Þær hafa
veriö notaðar í austurlenskri
matargerö um aldir og eru enn í
dag einn nauðsynlegasti vítamín-
gjafinn í fæðukeöju austurlanda-
búa. Lækningamáttur baunaspír-
anna var talinn mikill, fyrir rúm-
um 5000 árum var gefin út bók í
Kína um lækningajurtir, en þar
mælir sjálfur keisarinn sérstak-
lega meö baunaspirum til lækn-
inga á meltingartruflunum,
vöövakrampa og ýmsum vanda-
málum í sambandi viö hár og
hörund. Á seinni hluta 16. aldar
kom fram í Kína mjög ítarleg bók
Pen Tsaó Kang sem fjallaði um
lyfjafræöi, en þar er enn frekar
útskýrö hæfni baunaspírunnar til
aö minnka bólgur, lækna vatns-
sýki og gigt, draga úr hitasótt og
yfirleitt til aö hressa upp á líkam-
ann.
Þótt baunaspírurnar hafi
þannig veriö viöurkenndar um
a'dir í Austurlöndum vöktu þær
fyrst athygli á Vesturlöndum þeg-
ar Cook landkönnuöur sigldi um
heimshöfin í yfir 10 ár, án þess
aö missa einn einasta mann úr
skyrbjúgi, sem þá var með verstu
sjúkdómum. Leyndarmál land-
könnuöarins var daglegur
skammtur af hituöu malti, sem
búiö var til úr baunasþírum. Árið
1775 sæmdi konunglega lækna-
félagiö hann Copley-gulloröunni
vegna framlags hans til eflingar
heilbrigðis um borö í skipum.
Baunaspírur eru ódýrar og
eins og áður sagöi er auövelt er
aö rækta þær í eldhúsinu. Ódýr-
asta aöferöin er áhrifarík og
sáraeinföld. Sléttfull matskeiö af
fræjum er sett í hreina gler-
krukku eöa ílát. Þá er tekinn
smábútur af grisju eða svipuöu
efni sem hleypir vatni í gegnum
sig, sett yfir opiö og fest niður
meö teygju. Krukkan er fyllt með
volgu vatni og hrist vel til aö
skola fræin. Þá er vatninu hellt af
og þetta endurtekið 2—3 sinn-
um. Þá er krukkan látin liggja á
hliðinni til aö tæma hana betur af
vatninu. Fræunum er dreift um
allar hliöar krukkunnar, og síöan
þarf aö fylla krukkuna meö volgu
vatni tvisvar á dag, t.d. á morgn-
ana og á kvöldin, hrista hana og
hella síöan vatninu af og þá fara
fræin að Sþíra von bráöar. Best
er aö geyma krukkuna á hliöinni
í eldhúsinu, í birtu eöa myrkri, viö