Morgunblaðið - 21.01.1984, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JANÚAR 1984
33
Lára Kristín Guð-
jónsdóttir - Minning
peningshús jarðarinnar áður en
nútíma byggingartækni kom til
sögunnar. Jóni lék ungum hugur á
að nýta ylinn frá Deildartungu-
hver, sem lá 570 m frá íbúðarhúsi
og miklu lægra. Þetta var áður en
hitaveitur komu til sögunnar í
þéttbýli, en einn sveitungi Jóns,
Erlendur á Sturlu-Reykjum, hafði
þó leitt heim gufu frá hver
skammt frá húsi jarðarinnar, sem
lá þó lægra. Sá sigur hvatti Jón.
Tókst honum með ærnum kostnaði
að beisla gufuna frá hvernum til
upphitunar og suðu. Þessi umbót
var hin mikilvægasta bæði hvað
hagkvæmni varðaði og til þess að
létta húsmóðurstörfin.
Umsvifin heimafyrir nægðu
ekki Jóni í Deildartungu. Hann
var frá unga aldri sannur félags-
hyggjumaður. Hann þráði alhliða
framfarir, hugsaði ekki aðeins um
eigin hag, heldur vildi leiða alla á
veg framfara og aukinnar hag-
sældar. Hann stóð ungur að stofn-
un Ungmennafélags Reykdæla og
var formaður þess frá stofnun og
aðalheimili þess var í Deildar-
tungu.
Jón var hvatamaður að stofnun
og starfrækslu allra félagssam-
taka í héraðinu, sem áttu að vinna
að hag héraðsbúa og sat í stjórn
flestra þeirra langtímum saman
og oft formaður þeirra. Má í því
sambandi nefna Kaupfélag Borg-
firðinga, Mýra- og Borgarfjarðar-
deild Sláturfélags Suðurlands og
síðar Sláturfélags Borgfirðinga,
sem sameinaðist Kaupfélaginu
síðar. Hann var í fararbroddi um
samgöngubætur í héraðinu og við
aðra landshluta t.d. um stofnun
Skallagríms hf. til að annast
skipasamgöngur milli Borgarness
og Reykjavíkur.
Jón var ungur einn af braut-
ryðjendum búnaðarfélagsskapar-
ins í Borgarfirði og einn af stofn-
endum Búnaðarsambands Borg-
arfjarðar 1910 og í stjórn þess frá
stofnun þar til heilsu hans þraut
um 40 árum síðar. Hann var for-
maður Ræktunarsambands Borg-
arfjarðar- og Mýrasýslu frá stofn-
un meðan heilsa hans leyfði.
Jón átti sæti á Búnaðarþingi frá
1929—1952 og var kjörinn í stjórn
Búnaðarfélags íslands frá 1939 til
1952. Hann átti sæti í mörgum
milliþinganefndum Búnaðarþings.
Afurðasölumálin lét Jón sig miklu
varða og átti lengi sæti í stjórn
Mjólkursamsölunnar. Að sjálf-
sögðu var Jón einn af ráðamestu
bændum sinnar sveitar, lengi
oddviti og sýslunefndarmaður.
Hér hefur aðeins verið drepið á
hluta af þeim félagsmálum, sem
Jón í Deildartungu vann að í þágu
héraðs síns og bændastéttarinnar,
sýnir það þó að fjarvistir hans frá
búi og heimili hafa verið miklar
auk þess sem oft hafa fundir verið
haldnir þar heima og fjöldi gesta
átt erindi við húsbóndann vegna
hinna fjölþættu starfa hans. Allt
þetta hlaut að auka álag á hús-
móðurina og reyna á ráðdeild
hennar.
Deildartunguheimilið hafði
lengi verið hjúasælt og ekki
minnkaði hjúasældin við komu
Sigurbjargar í húsfreyjusætið.
Hún hafði frábæra skapgerð að
mildi og drenglund svo að hún öðl-
aðist vináttu og virðingu allra sem
henni kynntust. Öll störf innan-
húss gengu fyrir sig af öryggi og
festu án hávaða eða óróleika, jafnt
barnauppeldið sem búskaparsýslið
og gestamóttakan, en auðvitað
komu börnin foreldrum sínum til
aðstoðar jafn ört og þau náðu
þroska til þess. Þau Sigurbjörg og
Jón nutu barnaláns. Þau eignuð-
ust 8 börn á 17 árum frá 1914 til
1931. Þau voru í aldursröð: Hann-
es, Björn, Vigdís, Andrés Magnús,
Sveinn Magnús, Soffía Guðbjörg,
Ragnheiður og Guðrún. Öll voru
börnin hraust og miklum gáfum
og mannkostum búin. Börnin
vöndust öll vinnu við bústörf í for-
eldragarði og voru öll hvött til að
undirbúa sig vel til að takast á við
nytjastörf í lífsbaráttunni, þótt
eigi veldi nokkurt þeirra
langskólagöngu. Eitt barnanna,
Sveinn Magnús, dó aðeins 17 ára
hinn 1. október 1939. Varð hann
fjölskyldunni allri harmdauði
enda við hann bundnar miklar
vonir. Hin systkinin öll luku námi
við Reykholtsskóla og öfluðu sér
síðar ýmissar sérmenntunar.
Hannes lærði rafvirkjun, Björn
varð búfræðingur frá Hvanneyri
1935, Vigdís lauk prófi frá
Garðyrkjuskólanum á Reykjum
1940 og húsmæðrakennaraprófi
1944, Andrés Magnús varð garð-
yrkjufræðingur frá sama skóla og
Vigdís sama ár, Soffía Guðbjörg
lauk húsmæðraprófi frá Varma-
landi 1947 og handavinnukennara-
prófi frá Handíðaskólanum 1951,
Ragnheiður tók fóstrupróf frá
Fóstruskóla íslands 1958 og Guð-
rún lauk prófi frá Samvinnuskól-
anum 1950. Öll hafa börnin stund-
að störfin, sem þau bjuggu sig
undir.
Þess hefur enn ekki verið getið,
að þau Deildartunguhjón, Sigur-
björg og Jón, beittu sér mjög í
skólamálum héraðsins. Jón var
einn þeirra sem stuðluðu að því að
Hvítárbakkaskólinn var keyptur
og starfræktur eftir að brautryðj-
andinn, Sigurður Þórólfsson,
hætti þar störfum, og þegar Reyk-
holtsskóli var stofnaður sem arf-
taki Hvítárbakkaskóla vann Jón
mjög að því máli og var fjárhalds-
maður skólans í mörg ár. Sigur-
björg og Jón unnu mjög að því að
húsmæðraskólinn á Varmalandi
var stofnaður.. Sigurbjörg var í
undirbúningsnefnd þessarar
skólabyggingar og í skólanefnd
frá stofnun skólans til 1971. Sigur-
björg var í skólanefnd Reyk-
holtsdalsumdæmis í um 20 ára
skeið og formaður Kvenfélags
Reykdæla frá stofnun þess.
Eg og síðar við hjónin þekktum
Deildartunguheimilið vel enda
þau hjón í hópi bestu vina okkar.
Það var dæmigert menningar-
heimili þar sem samhugur, hlýja,
myndarbragur og andleg sem
verkleg menning réðu ríkjum. Sig-
urbjörg var myndarkona að lík-
amlegu og andlegu atgervi, engin
tilhaldskona og laus við allt tildur,
en látleysi og virðuleiki einkenndu
allan heimilisbrag. Þótt Jón ætti
til með að vera hrjúfur í svörum
bjó hann yfir óvenju heitum til-
finningum og traustum persónu-
leika. Sambúð þeirra hjóna var
svo samstillt og hlý að unun var
að kynnast henni, gáfurnar,
bókmenntaþekkingin, raunsæ
mannþekking og vilji til að veita
öllum fyrirgreiðslu og hjálpar-
hönd var einstætt. Viðhorf þeirra
hjóna til manna og málefna var
svo jákvætt að eindæmum sætti,
og aldrei var hallað máli á nokk-
urn mann, þótt auðfundið væri að
húsbóndinn bar gott skyn á hæfni
manna og til hvaða starfa mætti
trúa hverjum.
Jón Hannesson lést 12. júlí 1953
eftir nokkra hrörnun síðustu árin,
aðeins 67 ára að aldri. Við fráfall
hans urðu eðlilega breytingar á
högum fjölskyldunnar. Björn og
kona hans höfðu nokkru áður
byggt myndarlegt íbúðarhús og
flutt í það. Á honum og móður
hans hafði kúabúið hvílt á annan
áratug en fjárbúið á Andrési. Nú
var bújörðinni skipt og bræðurnir
tóku við búsforráðum hvor á sín-
um hluta, en Sigurbjörg tók að sér
ráðskonustarf hjá Andrési og
gegndi hún eða yngri systur hans
því starfi til skiptis uns Andrés
hóf sambúð með Kolbrúnu Árna-
dóttur og börnum hennar.
En Sigurbjörg var ekki hætt
búskap. Jón hafði ásamt tveim
öðrum Borgfirðingum og undirrit-
uðum tekið á leigu eyðijörð í Mið-
firði 1948, og sett þar saman fjár-
bú, sem starfrækt var i 19 ár.
Fjárskipti höfðu þá farið fram í
Miðfirði en óvíst hve mörg ár
Borgfirðingar þyrftu að bíða eftir
fjárskiptum. Þá bið þoldi hinn
brennandi áhugi Jóns ekki. Hann
kom til mín á skrifstofu mina
snemma sumars 1948, bað mig að
benda sér á hentuga eyðijörð á
svæði þar sem fé væri heilbrigt og
spurði, hvort ég vildi vera með að
koma upp fjárbúi utan Borgar-
fjarðar. Eg sló til. Jón fékk jörð-
ina þegar á leigu. Á henni var eitt
mannvirki nokkurs virði, heyhlaða
við fallin hús. Á 3—4 vikum um
sumarið byggði Jón þar fjárhús
fyrir 300 fjár og heyjaði túnið með
orfi, ljá og hrífu. Hafði hann með
sér vinnuflokk 4 eða 5 manna.
Búið blómgaðist skjótt, sem
þakka má ráðsnilld og dugnaði
Jóns í upphafi og auðsæld og
trúmennsku eins meðeigandans,
Eggerts Eggertssonar, sem annað-
ist búið frá 1950—’67. Eignarhluta
Jóns í búi þessu kaus Sigurbjörg
sér til handa og gafst hann henni
vel. Sigurbjörg átti lögheimili í
Deildartungu til dauðadags, en
eftir 85 ára aldurinn dvaldi hún
lengst af í Reykjavík, lengi í sér-
íbúð á Ránargötu 6, þar sem dæt-
ur hennar bjuggu í annarri íbúð,
en síðustu árin bjó hún með Soffíu
dóttur sinni og Sigurbjörgu dóttur
hennar á Kaplaskjólsvegi 65.
Sigurbjörg naut ánægjulegrar
elli umvafin ást barna sinna og
tengdabarna. Hún var aldrei
kvellisjúk á langri ævi, en síðustu
mánuðina þurfti hún þó sjúkra-
húsvist.
Sigurbjörg Björnsdóttir lést af
ellihrörnun 12. janúar 1984 sátt
við allt og alla. Af henni geislaði
gáfur og góðvild alla ævi. Blessuð
sé minning hennar.
Halldór Pálsson
Þegar ystu útverðir þeirrar
kynslóðar, sem í heiminn var bor-
in fyrir síðustu aldamót, hníga til
foldar, er ástæða til að staldra við
og hugleiða hvað íslenzka þjóðin á
þessum kjörviðum mikið að þakka.
Þetta háaldraða fólk hefir lifað
það tímabil í sögu þjóðarinnar
sem einstæðast mun talið verða
frá upphafi Islandsbyggðar. Það
elst upp við svo kröpp kjör og sára
fátækt eins og saga þjóðarinnar
sýnir best. Fólkið sem ólst upp við
þessi óblíðu kjör varð eigi að síður
sterkir stofnar sem skilað hafa
nútímanum dýrmætum arfi til
ávöxtunar. Hún er fyrsta kynslóð-
in sem leggur efnislegan arf í
hendur sona og dætra, arf sem
hún fékk ekki, en skapaði hins
vegar með lífi sínu og starfi.
Eitt af höfuðskáldum Rómverja
lagði mönnum það ráð til að varð-
veita hugarró á tímum mótlætis
að þeir skyldu sömuleiðis hafa
taumhald á fögnuði á gleðistund-
um. Þessi orð hefðu getað verið
einkunnarorð Láru. Lára á
Kirkjulandi var einlæg trúkona og
mikið kirkjurækin eins og maður
hennar, Björn Finnbogason.
Trúmálin voru honum helgidómur
og starfaði hann allmikið við
Landakirkju og var m.a. í sóknar-
nefnd í 40 ár. Sýnir það vel hug
hans til kirkjulegra mála. Ég, sem
þessar línur færi á blað, var með
honum í sóknarnefnd síðustu tutt-
ugu árin svo mér var vel kunnugt
um hlýhug hans til kirkjulegra
mála.
Lára giftist frænda sínum,
Birni Þórarni Finnbogasyni, 2.
sept. 1910. Sama árið og þau giftu
sig byggðu þau húsið Kirkjuland
og ræktuðu þar upp stærðar tún
og matjurtagarð. Hús þeirra var
um árabil eitt af reisulegustu hús-
um í Eyjum og stendur enn.
Það var ánægjulegt að heim-
sækja Láru á Kirkjulandi. Hún
var kona sem hægara verður að
muna en gleyma. Hún var fríð
kona, einörð og sköruleg og það
var ætíð mikil reisn yfir henni og
hreinleiki. Viðmót hannar og
klæðaburður vitnaði um smekk og
háttvísi og heimili hennar var
þekkt fyrir rausn og myndarskap.
Blómagarður hennar var talandi
vottur um nákvæmni hennar og
natni þar sem blómin voru annars
vegar.
Lára var greind kona, enda lærð
í skóla lífsins á langri ævi. Hún
var taumlaus vinur vina sinna og
naut þess að tala við þá um dæg-
urmál og liðna tíma. Er þróttur
hennar minnkaði og hún vissi að
hverju dró var eins og birti yfir
ásjónu hennar þegar hún talaði
um eilífðarmálin. Hún dró ekki
dul á það að bjartur dagur væri
framundan. Hún sagði eitt sinn
við mig: „Við skulum ætíð hafa
það hugfast að jarðneskt sólarlag
er himnesk afturelding, stefnan er
ekki til grafar heldur til himins og
gott á sá sem sækir til fegurra lífs
og meira ljóss."
Við, sem komin erum á háan
aldur, munum vel liðinn tíma og
samtöl við þetta háaldraða fólk
sem er ímynd sögunnar. Eins og
jafnan skeður á langri ævi skipt-
ast á skin og skúrir og frú Lára fór
ekki varhluta af því. Mann sinn
missti hún 4. apríl 1964, eftir 54
ára sambúð. Björn Finnbogason
var formaður um 50 ár og jafnan
með bestu fiskimönnum Eyjanna.
Hann stundaði einnig fuglaveiðar
og fjallgöngu og var jafnvígur á
þetta allt. Þau hjón eignuðust 6
börn og dó eitt þeirra í æsku, en
þrjá syni sína hefur Lára misst
síðan maður hennar dó. Hún var
samt alltaf sama hetjan, hún sá
eilíft ljós þegar myrkrið helltist
yfir. Tvær dætur, Alda og Birna,
eru á lífi og hafa reynst henni eins
og best má verða.
Lára var hlý og tilfinningarík
og næm og hún tók innilegan þátt
í gleði og sorg vina sinna og með
henni áttum við margar góðar
stundir. Hún hafði stórt hjarta
sem rúmaði mikla samúð og elsku.
Til hennar var ætíð gott að koma
og hún hafði tíma til að hlusta,
ástúð til að miðla og hlýju til að
hugga, frá henni kom maður létt-
ari í lund.
Við hjónin erum mjög ánægð yf-
ir að hafa átt vinfengi við þessa
góðu konu og hennar góða fólk.
Segja má að Lára gengi úr
kvöldvöku ellinnar til hins nýja
dags, elskuð af ástvinum sínum og
virt af samferðamönnum.
Lára andaðist í Sjúkrahúsi
Vestmannaeyja 13. janúar 1984 á
98. aldursári. Að síðustu kveð ég
kæra vinkonu um margra ára
skeið og óska henni Guðs blessun-
ar og ástvinum hennar sem eftir
lifa í Jesú nafni.
Friðfinnur Finnsson
frá Oddgeirshólum
Minning:
_ ^
Erlingur Olafsson
frá Neskaupstað
Aðfaranótt 13. janúar lést í
Reykjavík Erlingur Ólafsson
húsasmíðameistari frá Neskaup-
stað á sjötugasta og fyrsta aldurs-
ári. Andlátsfregn hans kom okkur
vinum hans á óvart. Kvöldið áður
hafði hann hringt til okkar glaður
og hress í bragði og áttu þau kona
mín og hann gott og ánægjulegt
samtal. Hafði hann orð á því
hversu vel sér liði, hefði heilsan
ekki verið jafngóð lengi. En um
margra ára skeið hafði hann ekki
gengið heill til skógar og hafði
hann af þeim sökum þurft að
breyta um starf.
Erlingur Ólafsson fæddist á
Ormsstöðum í Norðfirði 11. febrú-
ar 1913. Voru foreldrar hans hjón-
in Ólafur Jónsson, sem ættaður
var úr Skagafirði, og Guðfinna
Sigurðardóttir, ættuð héðan að
austan. Æsku- og uppvaxtarár
Erlings eru mér ekki það vel kunn
að um þau geti ég rætt. En það
veit ég að þar skiptust á skin og
skúrir. Og erfiðleikar kreppuár-
anna urðu þess valdandi að ekki
rættust draumar hans um bóklegt
nám og ýmislegt annað.
Erlingur lærði húsasmíði hjá
Jóni Þórðarsyni trésmíðameistara
á Akri hér í bæ á árunum fyrir
1950. í því sambandi minnist ég
þess að það kom í minn hlut að
leiðbeina honum og öðrum í teikn-
ingu í húsasmíði í nýstofnuðum
iðnskóla hér. Síðast öðlaðist hann
svo meistararéttindi í iðn sinni og
starfaði að henni af miklum dugn-
aði og útsjónarsemi fram um 1970.
Hjá honum lærðu sex ungir menn
smíðar og eru flestir þeirra starf-
andi hér í bæ. Hafði Erlingur við
þá gott samband. Eftir að Erling-
ur hætti smíðum gerðist hann
byggingarfulltrúi hér í Neskaup-
stað og iðnfulltrúi Austurlands.
Þessum störfum gegndi hann til
haustsins 1982.
Nú að leiðarlokum er mér ljúft
að minnast með þakklæti sam-
starfs okkar sem hófst skömmu
eftir að ég fluttist hingað á Norð-
fjörð haustið 1945. En síðla vetrar
1946 byrðjuðum við að vinna sam-
an við byggingu fyrstihúss hér og
síðar að ýmsum fleiri verkefnum.
Við störfuðum lengi saman i iðn-
aðarmannafélagi Norðfjarðar og
að ýmsum málefnum varðandi
iðnaðarmál, í prófanefndum,
húsavirðingum og fleiru.
Erlingur kvæntist Guðlaugu
Sigurðardóttur frá Djúpavogi,
mikilli ágætiskonu. Hún var lærð-
ur kjólameistari frá Kaupmanna-
höfn og þótti hún einstaklega fær
í fínum kjólasaumi. Heimili þeirra
bar þess vott í hvívetna að þar
bjuggu samhent hjón og minn-
umst við nágrannarnir þeirrar
miklu snyrtimennsku og þess
myndarskapar sem við blasti, m.a.
í fallegum garði sem mikil alúð
var lögð í að hlúa að. Guðlaug lést
á miðju sumri 1982. Síðla það
sumar flutti Erlingur til dóttur
sinnar, Ingunnar, og manns henn-
ar, Alans Mitchison verkfræðings
en þau eru búsett í Reykjavík. En
átthagaböndin voru sterk og höfðu
mál skipast svo að hann hafði
ákveðið að flytja austur aftur í
apríl nk. Hafði hann fest sér litla
íbúð í dvalarheimili aldraðra sem
hér er í byggingu.
Ég kveð Erling Ólafsson með
þökk og virðingu og við hjónin
sendum Ingunni og fjölskyldu
hennar samúðarkveðjur.
Jón S. Einarsson,
Neskaupstað.