Morgunblaðið - 04.03.1984, Blaðsíða 2

50
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MARS 1984
ballettdansara að ferðast um
heiminn og vera stöðugt í formi í
stærstu danshlutverk. Belindu
Wright verður að orði: — Þegar ég
lít til baka skil ég ekki hvernig ég
hafði' taugar til þess og aga, sem
ég lærði raunar snemma. En eftir
að hafa fengið þjálfun hjá svo góð-
um meisturum sem ég var svo
heppin að fá, svo sem Volinine,
Prebrajenska, Dolin, Goré,
Tchernichocu og Rambert, þá fer
ekki hjá því að eitthvað loði við
mann frá þeim, þótt maður geri
sér kannski ekki grein fyrir því
meðan það er að nuddast á mann.
Þetta er sú hefð, sem byggð hefur
verið upp í margar aldir. Allir
þeir, sem farnir eru, lifa áfram í
hefðinni sem þeir hafa myndað og
flutt áfram til þeirra sem við taka.
Á mínum ferli var allur ballett
kenndur, fluttur frá kennara til
nemanda, en nú er allt skrifað
niður. Dansarinn þarf að kunna að
lesa úr því, en síðan fer hann að
læra af öðrum. Þá er eftir að gefa
verkefninu líf og anda. Og mögu-
leikarnir til þess spretta einmitt
af allri þessari þjálfun og aga.
Þessa klassísku undirstöðu, sem
gengur mann fram af manni, frá
landi til lands, verður íslenski
dansflokkurinn að ganga í gegn
um til að geta haft grunn að
byggja á.
Belinda hefur verið undir ball-
ettaga allt sitt líf. Beint úr skóla
fór hún 16 ára gömul á sviðið í
ballettflokki Ramberts, og varð
brátt yngsta Gisella í þeim fræga
flokki. Þá hafði hún dansað frá því
hún var fjögurra ára gömul. — Ég
held að ég hafi næstum fæðst
dansandi, segir hún. Og mér hefur
ávallt fundist það mikil forrétt-
indi að fá að stíga fæti á sviðið og
dansa. Þá er að baki undirbúning-
ur eins og við helgiathöfn. Og það
hlutverk er ekki hægt að fara
léttilega með. Að vísu var meiri
agi á mínum námsárum, við mátt-
um ekki tala í tíma og stafurinn
var til taks, en ómældan sjálfsaga
verður maður að hafa til að verða
góður ballettdansari.
Frá sextán ára aldri hófst hinn
glæsti ferill Belindu Wright á al-
þjóðavettvangi með sýningum
víða um heim, aðeins rofinn með-
an hún gekk með og fæddi tvö
börn. — Og þó, ég dansaði Júlíu
þar til ég var komin 4 mánuði á
leið og lét aldrei falla niður æf-
ingar heima. Mánuði eftir að
barnið fæddist var ég farin að
dansa í sjónvarpssýningu. Það má
aldrei fara úr þjálfun í þessu
starfi.
Frá Rambert-ballettinum skipti
Belinda Wright yfir til Parísar-
ballettsins til að dansa í „Les
Demoiselles de Paris", sem Roland
Petit samdi handa Margot Fonta-
yn og oft var Belinda sett í flokk
með Fontayn meðal bestu dansara
Breta. Þetta hlutverk í París og
New York aflaði henni þess orðs-
tírs á alþjóðavettvangi. Eftir það
var hún ávallt númer eitt í þeim
flokkum sem hún dansaði með. Til
dæmis dansaði hún oft stærstu
klassísku hlutverkin á móti John
Gilpin. Hún ferðaðist um við mik-
ið lof sem prímaballerína með
London Festival-ballettinum og á
árunum 1954 til ’55 dansaði hún
Glovinu rfteð Marquis de Quevas-
ballettinum í París í Leikhúsi
Söru Bernhard og á ferðum í Afr-
íku og Asíulöndum. Eftir að hún
sneri aftur til London Festival-
ballettsins dansaði hún m.a. við
brúðkaup Grace og Rainiers í
Monte Carlo í Monaco og mörgum
Evrópulöndum. Á heimssýning-
unni í London skapaði Belinda tit-
ilhlutverkið í Snjódrottningunni,
fyrstu sýningu sem Rússar hafa
sett upp utan Rússlands og hún
dansaði sem gestur með Royal-
Úr ýmsum ballettsýningum.
ballettinum hlutverk Gisellu, feg-
urðardísarinnar sofandi og svana-
stúlkunnar í Svanavatninu, en þar
heillaði hún Lundúnabúa með
dramatískri túlkun sinni sem
Phetra í ballettinum sem Janine
Charrat samdi sérstaklega fyrr
hana. Hvarvetna kom hún fram
við mikið lof fyrir frábæra tækni
og hæfni til túlkunar, svo sem sjá
má af dómum blaða víðs vegar úr
heiminum.
Dönsuðu saman
um heiminn
Belinda Wright og Júgóslavinn
Jelko Yurésha komu fyrst fram
sem par 1959 í Royal ballettinum í
London, að viðstöddum drottning-
unni og drottningarmóðurinni og
vakti samvinna þessara tveggja
ballettdansara athygli er þau
héldu áfram að dansa saman víða
um heim, m.a. dönsuðu þau mest
saman sem par á ferð um Suður-
Ameríku með London Festival-
ballettinum. Eftir 1967 byrjuðu
þau að ferðast um víðar en fyrr,
ekki aðeins til stórborganna held-
ur engu síður til staða þar sem
ballett er næstum óþekktur og
hlutu þá nafnbótina sendiherrar
breska ballettins. Þegar þau komu
til Kúbu á ferðalagi sem hafði
byrjað í Bombay á Indlandi og
sýndu Gisellu, þá voru þau fyrstu
ballettdansararnir sem þar höfðu
sýnt síðan Makova dansaði þar
áratug fyrr. Síðan voru Belinda
Wright og Jelko Yurésha ball-
ettstjörnur sem ferðuðust um,
dönsuðu stundum sem gestir með
ballettflokkum þeirra landa sem
þau komu í eða höfðu eigin „ball-
ettkvöld". Dönsuðu síðast saman í
Kína 1976, sem fyrr er sagt.
Jelko Yurésha byrjaði líka ung-
ur að dansa, dansaði fyrst hlut-
verk Franz í Copelíu þegar hann
var 18 ára gamall. Hann kemur
frá Júgóslavíu og nam við alþjóð-
lega ballettskólann í Split. Hann
ætlaði alltaf að verða listamaður,
óperusöngvari, málari eða leikari,
en varð alsæll þegar hann hafði
komist að raun um að ballettinn
náði í raun yfir þetta allt. Úr skól-
anum hélt hann til Englands til að
halda áfram námi hjá Madame
Legat og Crofton. Sama árið og
hann dansaði fyrst með Belindu
Wright 1959 var hann valinn í
Keramiknámskeið
veröur haldiö aö Ingólfsstræti 18. Upplýsingar á vinnu-
stofu í síma 21981 eöa heimasímum 29734 og
79156, Aðalheiði Helgadóttur, sími 78082 og Kristjönu
Þau Belinda Wríght og Yurésha ferðuðust eftir 1967 um heiminn og
dönsuðu ýmist sem gestir með ballettflokknum eða höfðu eigin
„ballettkvöld“.
sjónvarpsþátt hjá BBC, þar sem
hann m.a. dansaði á móti Margot
Fontayn í útsendingu í Eurovisi-
on, við svo góðar undirtektir að
hann var ráðinn til London Festi-
val-ballettsins. Og fram til 1965
dansaði hann með Royal-ballett-
inum. Þótt ballettinn hafi orðið
ofan á, þá stundar hann til hliðar
aðrar listgreinar, málar, teiknar
búninga fyrir balletta og hefur
verið beðinn um að skrifa gagn-
rýni í eitt af stórblöðunum um
Nijinsky. Hér á íslandi kemur
fjölhæfni hans sér vel, því hann
hefur ekki aðeins mótað ballettinn
Öskubusku og sett hann á svið,
heldur líka séð um búninga og
teiknað leiktjöld.
Frumsýning Ösku-
busku á öskudag
Jelko er staddur í búningsher-
berginu þegar við komum. Og við
biðjum hann um að segja okkur
frá uppsetningunni á Öskubusku
hér og að hvaða leyti hann hefur
hana frábrugðna því sem venjan
er. — Uppsetningin á þessum
þriggja þátta ballett við tónlist
Prokofieffs er að ytra yfirbragði
að ýmsu Ieyti nýstárleg. Ég gerði
nýja sögu, t.d. er venjan að syst-
urnar séu ljótar og leiðinlegar, hér
eru þær bara kjánalegar stjúp-
systur. En kjarni málsins er sá að
ég vildi vera nálægt þeim anda
sem tónlist Prokofieffs speglar.
Ég las allt sem ég náði í um Prok-
ofieff. Hann vildi að mínum dómi
hafa þetta ævintýri, sem sýndi ást
og fegurð. Hann var undir áhrif-
um klassískra höfunda og vildi að
ballettinn við tónlistina væri
hefðbundinn. Það er hann, en
samt í anda 20. aldar. Þetta verður
frumsýning á þessari gerð í
Reykjavík, og ég held að mér hafi
tekist að hafa hana í anda Prok-
ofieffs. Hvort sem það slær í gegn
eða ekki, þá er ég mjög ánægður
sjálfur. Það skrýtna er að okkur
hefur aldrei geðjast að Öskubusku
og aldrei haft áhuga á tónlistinni.
En þetta gerðist með nokkuð
óvenjulegum hætti.
Þegar spurt er nánar út í það,
segir Yurésha að venjulega þegar
hann er beðinn um að setja upp
ballett, þá sé byrjað á því að sitja
á fundum með fjölda manns, bún-
ingateiknara, sviðsmönnum
o.s.frv., en nú varð hann sitja á
fundi með sjálfum sér. Þegar hann
tók að sér að setja upp Öskubusku
á íslandi hafði hann af einhverj-
um undarlegum ástæðum heildar-
myndina í höfðinu, vissi hvernig
hann vildi gera þetta. Sir Anton
Dolin, sem var orðinn heilsuveill
79 ára gamall, bað þau hjónin
fyrst um að hjálpa sér við þetta
verkefni. En þeim fannst það of
stórt. Heil tveggja tíma sýning í 3
þáttum með ókunnum ballett-
flokki. Þótt enginn gerði sér í
rauninni fulla grein fyrir því þá
hve risafengið verkefnið var. —
Það tók 40 ár að þróa ballett við
þessa tónlist snillingsins, segir
Yurésa. Fáum dögum áður en Sir
Anton dó, lofaði ég að athuga mál-
ið, og 2 dögum eftir lát hans
fannst mér við ekki geta annað.
Ekki það að við hikuðum við að
koma hingað, heldur einfaldlega
óttuðumst við að þarna væri verið
að færast of stórt verkefni í fang.
Þó er ég vanur að laga mig að
aðstæðum og veit að maður getur
ekki alltaf haft Bolshoi-ballett-
flokkinn. En það sem reið bagga-
muninn var að vera trúað fyrir
þessu stóra verkefni. Þetta var í
nóvember og tíminn orðinn enn
naumari en áætlað hafði verið. Og
allt í einu höfðum við fengið ást á
þessari tónlist, sem okkur hafði
aldrei líkað. Það gerðist í flugvél-
inni á leið til íslands. Ég var að
hlusta á tónlistina þar þegar það
gerðist. Svo að þegar ég kom
hingað var einn þátturinn þegar
skír í minum huga, hvernig ætti
að taka verkefnið. Þetta hefur
aldrei komið fyrir mig áður. Sag-
an og tónlistin hafði runnið saman
í vitundinni og myndað heild. Al-
veg merkilegt.
Síðan hefur verið haldið áfram
að æfa, gera búninga og á ösku-
daginn verður ballettinn Ösku-
buska frumsýndur í Þjóðleikhús-
inu. Ásdís Magnúsdóttir dansar
Öskubusku. — Ballettinn er sam-
inn sérstaklega fyrir hana, segir
Yurésha, og mér finnst ég vera
heppinn að fá að semja þannig
sérstaklega fyrir hana. Seinna
mun svo Auður Bjarnadóttir taka
við hlutverkinu, en hún er líka
með í ballettinum. En eitt þurfa
menn að muna, að svona stór ball-
ett þarf áframhaldandi pússun,
þótt búið sé að frumsýna. Svona
ballett þarf að hreinsa í langan
tíma.
Belinda Wright tekur undir það.
— Við sáum sýningu á Gisellu,
sem Sir Anton setti hér upp. Hún
er með þeim bestu sem við höfum
séð og höfum við séð þær margar.
Og ef þið ekki haldið henni við og
látið hana drabbast niður, þá
verðum við gröm við ykkur. Því
hann er látinn og þið megið ekki
láta þessa sýningu tapast. Ballett
þróast frá manni til manns og
ykkur ber skylda til að láta þenn-
an hlekk ekki slitna. Frumsýning-
in á Öskubusku verður reyndar til
heiðurs Sir Anton Dolin. Af þeirri
ástæðu einni ber dansflokkinum,
sem raunar er rangt nafn á ball-
ettflokki, að leggja sig fram, gera í
raun betur en hann getur. En það
er það sama með Öskubusku eins
og Gisellu, það væri alveg synd ef
hún dytti niður og hyrfi eftir
nokkrar sýningar hér, og yrði ekki
haldið við. Það væri synd að
byggja svo mikið upp og láta það
svo fara forgörðum.
Eftir frumsýninguna þegar þau
Belinda Wright og Jelko Yurésha
halda héðan úr erfiðum snjóa-
vetri, ætla þau að hvíla sig ræki-
lega heima. En síðla sumars halda
þau til Kína til að setja á svið
ballett þar. Ekki er Belinda
Wright þó í fríi þangað til. Hún
ætlar að segja einhverjum dönsur-
um til í einkatímum og kenna í
sumarskóla. En hún á líka sæti í
stjórn West End-leikhúsanna og
ber því skylda til að sjá allar ball-
ettsýningar, sem koma fram í
London. Fimm aðilar eru í ballett-
nefndinni og þeim er ætlað að
velja í árslok bestu ballettsýning-
una á árinu, sem komið hefur í
leikhúsin í West End. Hún segir
mjög erfitt að skera úr því. Því má
engin sýning fara fram hjá henni.
En svo heppin var hún að engin ný
ballettsýning hefur komið á fjal-
irnar meðan hún var á íslandi.
Hún átti því frí frá þessu verkefni
í 2 mánuði. En verður að drífa sig
út nú strax og hún getur. Belinda
Wright er ákaflega hiédræg kona
og tíundar ekki afrek sín. En í
bæklingi sem maður hennar hefur
stungið að mér til hjálpar má sjá
margar blaðsíður af lofsamlegri
gagnrýni um frammistöðu hennar
í borgum uin allan heim og á
mörgum tungumálum. í dómi um
sýningu þeirra á Barbados er vitn-
að í ljóðlínur úr Vatnaliljunni:
Beauty is its own reward,
Being a form of Peace.