Morgunblaðið - 12.07.1985, Blaðsíða 4

MjORGUNBLAXHÐ, EÖSTUDAGLLR I£ JtíLÍ 1985

U.
UPPI í SKÝJUNUM
Unnt er aö vinna bug á flughræðslu
#
Eg hætti aö starfa sem flug-
maöur hjá Pan Am fyrir um
fjórum árum, þá sextugur aö aldri,
en þegar þeim aldri er náö eru
flugstjórar skyldugir aö láta af
störfum. Tveimur árum áður en óg
lét af störfum haföi ég byrjaö aö
skiþuieggja og stjórna námskeiö-
um fyrir þá sem voru hræddir við
aö fljúga. Flest námskeiöa okkar
hafa veriö haldin á vegum Pan Am.
Viö vinnum í hópum meö allt aö
100 þátttakervdum. Ég segi viö, af
því aö meö fáum undantekningum
hef ég alltaf fengiö sálfræðinga
mér til aöstoöar á námskeiöunum
og í svokölluöu brautskráningar-
flugi.
Áhugi minn á sálfræöi á rætur
aö rekja til háskólaáranna fyrir
meira en 40 árum. Snemma á átt-
unda áratugnum tók þessi áhugi
minn aö beinast aö vanda þeirra
sem eru hræddir viö aö fljúga. Ég
haföi lesið allt sem ég gat fundiö
um sjúklegan ótta, phobiu. Atferl-
isbreytingar eöa skipulögö ónæm-
ing virtust hafa bætandi áhrif á
flest afbrigöi sjúklegs ótta, en al-
gengasta afbrigöiö er flughræösla,
aö því er viröist, og á því sviöi hef-
ur framboöiö á læknisaöstoö verið
minnst. Niöurstööur endurtekinna
rannsókna benda til þess aö um
25 milljónir fulloröinna Bandaríkja-
manna þjáist af flughræöslu.
Vandamál flughræddra virtist
vera samansöfnuö taugaspenna,
kviöi, og ef til vill skelfing. Þetta
gat veriö svo ógnvekjandi aö viö-
komandi feröuöust ekki flugleiöis,
eöa ef þeir geröu þaö, fóru þeir
drukknir, undir áhrifum eiturlyfja
eöa hvort tveggja. Sumir ríghéldu
sér og sátu stífir, litu hvorki til
hægri né vinstri, fannst allra augu
vera á sér, aleinir, og biöu þess aö
sjá hvort félli fyrr saman — þeir
eöa flugvélin.
Þeir flughræddu foröuöust flug,
eöa tóku þaö út meö þjáningum,
vegna þess aö þeir óttuöust, þeir
voru innilokaöir, uppi í háloftum,
tilhugsunin um dauöann — þetta
sótti aö þeim.
w
Afjóröa áratugnum benti dr.
Edmond Jacobsen, sem er
frumherji í rannsóknum á spennu
og afslöppun, á aö vöövaspenna
fylgi jafnan kvíöa og ótta. i mörg-
um ritgeröum sínum og bókum
bendir hann á aö meö afslöppun
hverfi óttinn, og aö auövelt sé aö
læra afslöppun. í bók sinni Relax-
ation Response segir dr. Herbert
Benson viö læknadeild Harvard-
háskóla aö viö séum öll búin þeim
meöfædda hæfileika aö geta
slappaö af. Hann segir aö meö af-
slöppun aukum viö ekki aöeins lík-
amlega vellíöan okkar, heldur sé
hún einnig leiö til aö vinna bug á
spennu og geöshræringu.
Mér datt nokkuö í hug. i and-
legri hugleiöingu (Transcendental
Meditation), jóga og svonefndu
Silva Mind Control er ákveöinni
öndunaraöferö beitt til aö slaka á
og leiöir þaö til ástands sem ein-
kennist af því aö alfa-bylgjur heil-
ans veröa ráöandi. Ég ákvaö aö
sameina öndunaræfingar og
endurteknar ábendingar um vööva-
afslöppun. Áleit ég aö þetta gæti
stuölaö aö því aö vinna bug á þeim
stigvaxandi kvíöa, sem virtist
venjulega fylla flughrædda þeirri
kennd aö þeir séu algjörlega hjálp-
arvana.
Þaö gafst fljótlega tækifæri til
aö reyna þessa aöferö. Kvöld eitt
var ég aö bíöa eftir fari sem far-
þegi meö þotu frá Miami til New
York þegar maöur mikill vexti og í
þykkum t akka kom skyndilega út
úr flugvélinni. Hann virtist mjög ör-
vinglaöur. Hann rétti fulltrúa flug-
félagsins farseöil sinn og kvaöst of
hræddur til aö fara. Hann sagöi:
„Ég veit aö ef ég fer aftur um borö
fer ég aö æpa.“ Fulltrúinn kom þá
meö sína barnalegu athugasemd:
„Svona nú, þaö er ekkert aö
óttast " Maöurinn varö auövitaö
enn örvinglaöri.
Þegar hér var komiö hefur full-
trúinn sennilega viljaö koma sér út
úr erfiöri aöstööu, svo hann benti
mér aö koma og sagöi: „Þetta er
Cummings flugstjóri hjá Pan Am,
ef til vill getur hann hjálpaö.“ Um
leiö og orðiö „flugstjóri" var nefnt,
sneri maöurinn sér aö mér.
Já, hugsaöi ég, ef til vill gæti ég
hjálpaö. Þarna var tækifæriö, en
ég haföi reyndar ekki ætlað mér
aö láta hugmyndir mínar ganga
strax undir svona strangt próf.
Ég komst fijótlega aö því aö
maöurinn ætti á hættu aö missa
vinnu sína ef hann yröi aö lengja
fríiö um tvo daga meö því aö fara
heim meö áætlunarbifreiö. Full-
trúinn kom til baka og sagöi aö tvö
sæti væru laus i þotunni og viö
gætum fengiö þau. Ég lét til skarar
skrtöa. Ég sagöi honum aö ég
kynni aöferö til aö gera honum
flugiö bærilegt, en hann yröi aö
heita því aö fara aö ráöum mínum.
Hann hikaöi, en þegar ég tók var-
lega um handlegg hans, fylgdi
hann mér og viö gengum um borö.
Þegar viö vorum komnir um
borö í þotuna hótaöi hann enn aö
fara aö æpa um leiö og huröinni
var skellt á eftir okkur. Hjartaö
hamaðist í brjósti mér. Viö tróöum
okkur í sætin okkar í miöju far-
þegarýminu. Maöurinn, Larry hét
hann, settist fyrst á bríkina í sæti
sínu, ekkert viss um aö hann ætl-
aöi meö. Ég reyndi strax aö halda
Larry viö efniö. Sagöi honum aö
setjast alveg aftur í sætiö og slaka
á. Þótt hann gæfi enn til kynna aö
hann þyrfti aö æpa, fór hann eftir
fyrirmælum mínum, og Itkurnar á
því aö hann væri aö springa fóru
minnkandi. Meðan flugvélinni var
ekiö aö flugbrautinni spuröi ég
hvort hann heföi nokkuö tóm-
stundastarf. Hann kvaö svo vera.
Hann léki á gítar og heföi samiö
nokkur lög. Mór til undrunar
bauöst hann til aö syngja eitt
þeirra. Há og skerandi rödd hans
keppti viö hávaðann í hreyflunum
meöan við brunuöum eftir flug-
brautinni í flugtaki.
Ef undarleg hegðun okkar
haföi ekki vakiö athygli á
okkur, geröi söngur hans þaö. Það
var sannarlega sjón aö sjá okkur
þar sem viö hnipruöum okkur
saman og héldumst í hendur. Hann
bull-svitnaöi í þykkum frakkanum
og söng hástöfum til aö bæla niður
óttann. Mörgum mínútum eftir
flugtak spuröi hann hvort viö vær-
um enn á jöröinni. Ég minntist
þess aö tímaskyniö ruglaöist þeg-
ar einbeitnin er algjör og dáleiöslu
líkust. Smám saman slakaöi hann
á. Ekkert varö úr því aö hann færi
aö æpa. Hann fór úr frakkanum. I
aöflugi aö La Guardia gat hann
meir aö segja litiö út um gluggann.
Þetta atvik allt var okkur báöum
mjög áhrifamikil reynsla.
Sálfræöingar frá Houston-
háskólanum unnu meö mér á nám-
skeiöi, sem viö hóldum áriö 1975
þar í borg. I könnun sem gerö var
meðal þátttakendanna aö loknu
brautskráningarfluginu kom fram
aö afslöppunaræfingarnar voru
bezta hjálpin sem þeir höföu feng-
iö. Seinna lét ég taka þær æfingar
ásamt öörum upp á segulbands-
snældu.
Til aö færa frekari sönnur fyrir
áhrifum æfinganna, vil ég svara
spurningunni: Hvaöa samband er
milli öndunarinnar og tilfinninga-
ástandsins?
Aöalstarf hjartans er aö dæla
Tilhugsunin um ung börn heima
veldur því að margir vilja síður fljúga
— Halldóra Filippusdóttir,
flugfreyja hjá Flugleiðum
Halldóra Filippusdóttir hefur
langa reynslu aó baki sem
flugfreyja. Við spurðum hana
hvort flughræðsla væri almenn
og áberandi.
„Nei, ekki finnst mér þaö. Þó
veit ég um ýmis dæmi þess aö
hjón feröast ekki með sömu flug-
vél, sérstaklega ef þau eiga ung
börn. Reyndar finnst mér aö til-
hugsunin um ung börn heima geri
það að verkum aö sumir vilja síöur
fljúga. Ýmsar starfssystur mínar
hafa t.d. hætt störfum meöan
börnin voru lítil. En fólk feröast nú
almennt mun meira en áöur og viö
þaö hefur stórdregiö úr flug-
hræöslu. Flestir fylgjast vel með
þegar öryggisútbúnaöurinn er
sýndur og þeir sem finna til innilok-
unarkenndar reyna yfirleitt aö fá
sæti við neyöarútgang eöa gang-
veginn. Fyrir hefur komiö aö aöilar
hafa haldið sig lokaða inni á sal-
ernum og hafa þá ráöist á huröina
og jafnvel brotiö hana niöur. Slíkur
ótti er alveg ástæöulaus þvi hægt
er aö opna dyrnar utan frá.
Hór áöur fyrr var nokkuö al-
gengt aö fólk lýsti því yfir í byrjun
flugferöar aö þaö væri flughrætt og
baö þá gjarnan um drykk ef um
utanlandsflug var aö ræöa. Þaö
drakk oft nokkuö stíft og áttaöi sig
ekki á því aö loftiö um borö i flug-
vélunum er þynnra en á jöröu niöri
og því snarfinnur fólk á sér þegar
út er komiö. Nú kemur ótti helst í
Ijós ef veöur er slæmt, ef seinkun
veröur og ef ókennileg hljóö heyr-
ast. Viö reynum þá aö spjalla viö
fólkiö og róa þaö. Einnig reynum
viö aö gæta þess aö dreifa ekki
blöðum með frásögnum af flug-
slysum.
Stöku sinnum kemur þaö fyrir
að farþegar fara af vólunum ef bil-
unar veröur vart. Langur biötími
getur líka verið erfiður. Eitt sinn
þurfti vél aö bíöa í 2 klukkutíma á
brautarenda á Kennedyvelli í New
York. Ung kona sem var um borö,
fann til svo mikillar vanliöunar
vegna flughræöslu aö hún baö um
að fá aö yfirgefa vélina. Hún kom
svo heim meö annari vél en farang-
ur hennar fór vitaskuld meö okkur.
Flugleiöir hafa gott orö á sér
hvaö öryggi varðar og mór finnst
ég veröa vör viö þaö aö fólk sem
feröast mikiö, veltir slíku fyrir sér
þegar þaö velur sér félag til aö
feröast meö. Á hverju ári eru t.d.
námskeiö um öryggisútbúnaö og
lýkur þeim meö prófum. Viö hljót-
um þjálfun í hjálp í viölögum og á
hverju ári eru æfingar í notkun ör-
yggisútbúnaöar um borö í vélun-
um. Strangar öryggisreglur gilda
og hin minnstu atriöi eru athuguö
áður en lagt er af staö, enda er
okkur flugliöunum jafnmikiö
kappsmál aö komast heilu og
höldnu á leiöarenda og farþegun-
um“. O
— HJR