Morgunblaðið - 02.08.1985, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 1985
B 11
SÁLARFRÆÐI
Eitt hið þungbærasta sem komið getur fyrir foreldra er að missa barnið
sitt. Það varð okkur Ijóst, manninum mínum og mér, þegar við fluttum
búferlum og komumst aö raun um þaö aö allir næstu nágrannar okkar
höföu oröiö fyrir því aö missa börn skömmu áöur en viö komum í
hverfiö. í húsinu hægra megin viö okkur haföi bam látizt af völdum
arfgengs sjúkdóms í lungum og meltingarfærum. Vinstra megin bjó fólk
sem haföi misst barn meö hjartagalla og í húsinu á móti hafði barn dáió
úr hvítblæöi. Fæst okkar hafa þurft aó ganga í gegnum þaö, sem harmi
lostin móöir hefur kallað „mesta reiöarslagiö“, og því erum viö illa undir
þaö búin aö horfast í augu viö þá sem oröiö hafa fyrir þessu. Foreldrar
ná sér aldrei aö fullu eftir slíkt áfali enda þótt flestir lífi þaö af. Sumir
finna styrk í því aö hjálpa öörum sem veröa fyrir því sama.
Dauöi barns er allt ann-
ars eðlis en önnur
dauösföll. Hann er ekki
sambærilegur viö and-
lát foreldra eöa jafnvel
maka. Ástæðan er sú aö dauöi
barns er í andstööu viö eölilegan
gang lífsins. „Foreldrar leggja mik-
iö af mörkum vegna barna sinna
og binda viö þau vonir. Þaö er
skuldbinding aö eignast barn og
ala þaö upp, nokkuð sem foreldrar
búast viö aö skili árangri," segir
John E. Freyer, prófessor í geö-
lækningum viö Temple-háskóla í
Fíladelfíu. „Öll væntum viö þess aö
börnin muní lifa okkur, foreldra
sína. Þegar þau eru tekin frá okkur
áöur en efni standa til erum viö
slegin sorg, sem er mjög sérstæö.“
Því má bæta viö aö á foreldrunum
hvílir ábyrgö auk þess sem þeir eru
þjakaöir af sektarkennd þegar þeir
eru þess ekki umkomnir aö koma í
veg fyrir barniö deyi.
Þaö skiptir ekki máli þótt for-
eldrarnir séu „undir þaö búnir“ er
koma skal. Þeir trúa því aldrei fyrr
en yfir lýkur aö barniö muni deyja.
Minna Nathanson átti son sem
I kallaöur var Jed. Viku áöur en
hann varö fimm ára kom í Ijós aö
hann var meö hvítblæöi. „Strax og
sjúkdómsgreining lá fyrir,“ segir
hún, „fórum viö aö hugsa um aö
hann kynni aö deyja áöur en langt
um liöi. Viö höföum nægan tíma til
aö búa okkur undir þaö aö veröa
fyrir þessari sorg og aö búa okkur
I undir andlátiö sjálft. Þegar aö því
kom 15 mánuöum siöar var þaö
ekkert sem kom okkur í opna
skjöldu, en þaö skiptir ekki máli aö
maður hefur horfzt í augu viö staö-
. reyndina. Maöur er aldrei reiöubú-
inn aö taka þessu. Maöur missir
aldrei vonina. Rétt aður en Jed dó
boröaöi hann smávegis. Þrátt fyrir
þaö aö meöferöinni heföi verið
hætt og viö vissum aö þetta væri
aö veröa búiö gátum viö ekki ann-
aö en veriö bjartsýn, nánast him-
inlifandi. Hann dó daginn eftir.“
Án fyrirvara
Þegar barn deyr skyndilega hafa
foreldrarnir ekki haft ráörúm til aö
búa sig undir áfalliö. Viöbrögöin
veröa þá oft meö þeim hætti aö
þeir fá lost og neita því jafnvel aö
barniö sé látiö. Hafi einhver oröiö
valdur aö dauöa barnsins kann
svo aö fara aö fátt annaö komist
aö í huga foreldranna. Slys vekja
foreldrum oft óbærilega sektar-
kennd og ásakanir leita á hugann:
„Bara aö ég heföi ekki látiö hann
fara út á götuna“ eöa „ef ég heföi
bara skipaö henni aö vera komin
heim fyrir miönætti". Svo viröist
sem fólk flest telji áfall þeirra for-
eldra sem missa hvítvoöunga ekkl
eins mikiö og þegar um eldri börn
er aö ræöa, en þetta viöhorf verö-
ur einungis til aö auka á sorgina.
„Viö vorum aö syrgja látiö barn,“
segja Martha og Charles Clark,
sem misstu barn eftir 34ra vikna
meögöngu.
Sá sem missir barn, hvort sem
þaö er af völdum sjúkdóms, slyss
eöa af því aö þaö hefur veriö myrt,
lætur í Ijós ákveöin viöbrögö, bæöi
líkamleg og andleg. Viöbrögðin
eru ekki hin sömu í öllum tilvikum
og fólk er líka mismunandi lengi aö
ná sér eftir slík áföll. Flestum sér-
fræðingum ber saman um aö flest-
ir foreldrar eigi þaö þó sameigin-
legt aö þeir veröa fyrir losti, neita
aö viöurkenna staöreyndir, gráta
af minnsta tilefni, eiga bágt meö
svefn, missa matarlyst, eöa fara aö
eta of mikiö. Oft koma kynferöis-
leg vandamál í kjölfariö. Einnig má
nefna sektarkennd, ákafa reiöi og
fjandsamlega afstööu yfírleitt,
þróttleysi og sinnuleysi, sem m.a.
kemur fram í því aö fólk getur ekki
innt af hendi dagleg störf. Ekki er
unnt aö halda því fram aö hvert
stig taki einhvern ákveöinn tíma.
Þaö tekur suma foreldra sex mán-
uöi aö taka upp venjulega lifnaö-
arhætti á ný. Aörir þurfa miklu
lengri tíma.
Sár sem aldrei gróa
Vinir og vandamenn gera sér
sjaldnast grein fyrir því aö þegar
barn deyr syrgja foreldrarnir svo
lengi sem þeir eru sjálfir á lífi, segir
Fryer. Þeir kunna aö taka upp dag-
lega hætti á ný, þeir geta hlegiö á
ný, haldiö áfram störfum sínum,
veriö ánægöir meö önnur börn sín
og bundiö vonir viö þau, en þeir
veröa „miöur sín til æviloka”, segir
Roberta Temes, prófessor í geö-
lækningum viö Downstate Medical
Center í Brooklyn. Strax eftir aö
barniö deyr kann foreldrum aö
finnast sem engrar huggunar sé
von, en margir finna styrk í þVí aö
taka þegar til starfa i hópum sem
hafa þaö aö markmiöi aö koma
foreldrum í sömu aöstööu til hjálp-
ar.
Temes telur mikilvægt aö for-
eldrar eigi sér „fyrirmynd", þ.e.