Morgunblaðið - 02.08.1985, Blaðsíða 12

12 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 1985
séðar af karlmönnum
KARLMENN
séðir af karlmönnum
Sagt frá sýningum sem sænska konan Carin Hartmann setti saman
KONUR sédar af karlmönnun og svo KARLMENN sóöir af karlmönnum. Þaö er tvennt ólíkt og er þá
ekki einasta átt viö þann bersýnilega, líffræöilega mun sem er á þessum tveimur útgáfum Homo
sapiens. Heldur er hér átt viö hvernig ímynd karla er af konum annars vegar og kynbræörum sínum
hins vegar. ímynd sem endurspeglast í myndverkum þeirra, aöallega póstkortum. Sýning sem
væntanlega mun bera svipaöa yfirskrift og fyrsta setningin hljómar fram aö kommu, veröur sett upp
í Norræna húsinu á ListahátíÖ kvenna í haust.
Aödragandi sýningar-
innar eöa réttara sagt
sýninganna, sem í
raun eru tvær, er í
stuttu máli sá, aö sænsk kona,
Carin Hartmann, hefur safnaö í
gegnum tíöina myndum, sér í lagi
póstkortamyndum fyrir sjálfa sig.
Þegar hún svo hóf aö beita kröft-
um sínum í jafnróttisbaráttu
kvenna og m.a. velti fyrir sér of-
beldi gagnvart þeim sem endur-
speglast sjónrænt, í sjónvarpi,
kvikmyndum og víðar, „þaö var
ekki fyrr en þá aö póstkortasafn-
iö fór aö taka á sig aöra mynd og
merkingu," eins og hún segir sjálf
í formála að skrá sýningarinnar
„Konur séöar af karlmönnum“
eöa „Máns kvinnor" eins og Hart-
mann nefnir hana. „Þessi breytta
merking póstkortasafnsins fyrir
mér kom til vegna þess aö hugs-
unin á bak viö hönnun póstkorts
er ekki aö þaö skoðist af ein-
staklingi í einrúmi, eins og klám-
tímaritiö t.d. Póstkortiö fer
manna á meöal og þaö er sent í
kveöjuskyni. Eins konar skilaboö
sem berast áfram. Og mér varö
umhugað um skilaboö hönnuöa
kortanna til sjálfrar mín sem viö-
takanda þeirra. Þaö er útfrá þvi
sem ég sé í kortunum, aö ég vil
vekja spurningar, án þess aö
reyna aö sanna eða afsanna
neina teoríu um hegöunarmynst-
ur og viöhorf í félagsfræöum, sál-
arfræöum eöa listasögu," segir
hún enfremur.
Þegar Hartmann fór aö vinna
úr kortasafninu með „Konur séö-
ar af karlmönnum" í huga, sam-
anstóö þaö af um 4000 póstkort-
um sem byggöu á ótal mismun-
andi þemum. Konur og ímynd
þeirra séöar meö augum karl-
manna, ýmist i nærmynd, úr fjar-
lægö, aö framan, aftan, alklædd-
ar, fáklæddar, naktar. Úti undir
berum himni, innandyra, liggjandi
á rúmi. Djúpt hugsi, vinnandi,
einhvern sem hefur gengiö í gegn-
um þessa raun án þess aö láta
bugast. Vinir sem eru reiöubúnir
aö standa viö hliö foreldranna og
iofa þeim aö létta á hjarta sínu
skipta miklu máli. Margir foreldrar
hafa alit aö því „óviöráöanlega
þörf fyrir aö tala um andlátiö og
þaö hvernig þaö bar aö“, segir ein
móöirin sem starfar í hópi einum.
Flestir foreldrar sem missa barn
veröa fyrir þeirri reynslu aö
ákveönir vinir eöa kunningjar reyn-
ast þeim frábærlega vel á erfiö-
leikastundu, en aörir eru verri en
enginn. Carole Moore heitir kona
sem missti 19 ára dóttur sína úr
hvítblæöi, einungis þremur dögum
eftir aö sjúkdómurinn greindist.
Hún minnist vinar sem hjálpaöi
henni meö því einu aö halda í
hendina á henni án þess aö segja
eitt einasta orö. Marian Balster
missti 12 ára son sinn. Hann datt
af reiöhjóli og lézt af innvortis
meiöslum. Hún hefur ekki gleymt
því þegar læknir drengsins kom til
hennar og tók hana í fangiö. „Fólk
sem sjálft hefur ekki misst barn
• •
getur ekki skiliö hvaö maöur geng-
ur í gegnum,“ segir hún, „en þaö er
huggun í því fólgin þegar þaö vill
hlusta og hjálpa manni aö axla
þessa byröi.“ „Clark-hjónin, sem
misstu ungabarniö, segjast því
miöur hafa oröiö þess áskynja aö
sumir kunningja þeirra vildu ekki
heyra á þennan atburö minnzt.
„Fólk bara sniglaöist í kringum
okkar, foröaöist okkur og um-
gekkst okkur eins og hálfgerða
pestargemlinga," segja þau. „Viö
ætluöumst ekki til annars en aö
það segöist samhryggjast okkur
eöa léti í Ijós aö þaö tæki einhvern
þátt í þessu meö okkur.“
Orð sem ekki gleymast
Þaö er líklegt aö þau orö sem
sögö eru viö foreldra sem eru ný-
búnir aö missa barn sitt brenni sig
inn i vitund þeirra. Margir sem
greinarhöfundur ræddi viö mundu
nákvæmlega þau huggunarorö
sem jafnvel fólk sem þeir þekktu
aöeins lauslega létu falla. Allir
mundu nákvæmlega eftir fram-
komu þeirra vina sem ekki vissu
hvernig þeir áttu aö bregðast viö
atburöinum, voru ekki viö jaröar-
förina, létu hjá líöa aö koma í
heimsókn eöa senda bréf eöa
skeyti. Kona ein sem missti dóttur
sína eftir langvarandi veikindi
heyröi ekki orö frá þeim lækni sem
lengst af haföi stundaö stúlkuna.
Eitt og hálft ár er liöiö frá andlátinu
og enn þann dag í dag minnist hún
þessa tómlætis meö beizkju. Önn-
ur kona ól andvana barn fyrir 22
árum. Hún hefur ekki enn fyrirgefiö
fæöingalækninum sem kom ekki
aö vitja hennar og yrti ekki á hana
eftir aö hún haföi oröiö fyrir þessu
áfalli.
Ódæði
Þegar börn eru myrt eru þaö
ekki einungis vinir og fáeinir
//
Vinir og vandamenn
gera sér sjaldnast
grein fyrir því að þegar
barn deyr syrgja for-
eldrarnir svo lengi sem
þeir sjálfir eru á lífi.
//
opinberir aöilar sem þurfa aö fara
aö meö gát heldur gjörvallt lög-
gæzlu- og dómkerfiö. Dóttir Odile
Stern varö fyrir nauögun áöur en
hún var myrt á hryllilegan hátt.
Hún haföi gengiö í veg fyrir tvo
menn, þar sem hún var á ferö f
ókunnugu hverfi og ætlaöi aö
spyrja þá til vegar.
„Oröiö morð hefur á sér smán-
arstimpil," segir Odile Stern. „Fólk
foröast aö ræöa um þaö. Fjöl-
skyldan hefur þörf fyrir aö ræöa
um þaö og þaö er ömurlegt þegar
vinir manns og ættmenni geta ekki
einu sinni minnzt á þaö sem gerzt
hefur. Fólk segir. „Þú kemst yfir
þetta meö tímanum.“ En þaö er
ekki hægt aö sætta sig viö morö.
Þaö er f mótsögn viö allt sem eöli-
legt getur talizt. Á meðan ódæöis-
maöurinn fær fangelsisdóm en er
síöan látinn laus og getur byrjaö
nýtt líf fáum viö foreldrarnir Iffstíö-
ardóm sársauka og vonbrigða.”
í fyrra stofnaöi Odile Stern sam-
tök ásamt fleiri foreldrum barna
sem ráöin hafa veriö af dögum. Til-
gangur samtakanna er aö hafa
pólitísk áhrif og aö aöstoöa for-
eldra í þessum sporum, auk þess
sem þeim er ætlað aö beita sér á
sviöi löggjafar, löggæzlu og innan
dómkerfisins í þágu fjölskyldu
fórnarlambsins.
Sérfræöingur, sem hefur reynslu
af fjölskyldumeðferð, er þeirrar
skoðunar aö foreldrar sem hafa
misst börn sfn beri hitann og
þungann af því aö halda eölilegum
samskiptum viö vini sfna og
vandamenn. „Það þarf aö koma
fólki í skilning um á hvern hátt þaö
getur oröið aö liöi.“ En stundum er
til of mikils mælzt aö ætlast til aö
fólk sem orðið hefur fyrir áfalli sé
fært um slíkt. „Þeir sem spuröu
hvaö þeir gætu gert, sem biöu ekki
eftir því aö ég hringdi og léti vita
eöa færi fram á eitthvað, fólk sem
kom mér í skilning um aö þaö væri
allt í lagi aö ég hringdi á siöustu
stundu til aö segja aö ég treysti
mér ekki til aö koma í kvöldverð-
arboöiö og kom svo og færöi
okkur matinn í staöinn, þetta eru
raunverulegir vinir,“ segir Nath-
anson. „Viö áttum vini sem söfn-
uöu í sjóö handa okkur, svo viö
gætum staöiö straum af óvæntum