Morgunblaðið - 30.08.1985, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 1985

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, simi 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, simi 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Vandamál
þings og þjóðar
Sumarið er senn á enda og
þar með þinghlé, sem lands-
feður taka sér yfir hlýjasta tíma
ársins. Alþingi kemur saman til
starfa fyrir miðjan októbermán-
uð næstkomandi. Væntanlega
hafa bæði stjórn og stjórnar-
andstaða notað þinghléið vel til
að undirbyggja málefnalegar og
marktækar tillögur í helztu
vanda- og viðfangsefnum ríkis-
og þjóðarbúskapar næstu miss-
erin.
Ef að líkum lætur verður
frumvarp til fjárlaga 1986
fyrsta stjórnarfrumvarpið, sem
fram kemur í þinginu. Fastlega
má gera ráð fyrir að fjárfest-
ingar- og lánsfjáráætlun fyrir
komandi ár fylgi fjárlagafrum-
varpinu — og jafnvel efnahags-
áætlun til næstu framtíðar.
Gangi þetta eftir spanna þessi
tengdu þingmál stefnumörkun,
af hálfu stjórnarflokka og ríkis-
stjórnar, í höfuðþáttum þjóð-
málanna.
Líkur eru á verulegum fjár-
lagahalla 1985, þrátt fyrir um-
talsverðan niðurskurð víða í
ríkisbúskapnum, í kjölfar afla-
samdráttar og rýrða þjóðar-
tekna næstliðin ár. Orsök hall-
ans er margþætt. Nefna má:
• í fyrsta lagi hefur verið and-
æft gegn vaxandi viðskiptahalla
við útlönd, en viðskiptahallinn
var nýttur sem tekjustofn af
fyrri ríkisstjórnum. Innflutn-
ingur á liðnum árum, langt um-
fram útflutning, gaf ríkissjóði
drjúgar tekjur í tollum og
aðflutningsgjöldum.
• í annan staö hafa fjármunir,
sem áður sögðu til sín í eyðslu-
eftirspurn og viðskiptahalla,
komið fram í innlendum sparn-
aði, í ríkari mæli en áður. Þetta
er heilbrigð þróun. Þeim mun
meiri sem innlendur peninga-
sparnaður verður þeim mun
óháðara verður íslenzkt at-
vinnulíf erlendu fjármagni.
Fjármunir eru vinnutæki at-
vinnuvega. Greiðslubyrðin, þ.e.
leigan fyrir hið erlenda fjár-
magn, er óheyrilega mikil, m.a.
vegna ónógs innlends sparnaðar.
Hún rýrir almenn lífskjör. —
Þessi sparnaður hefur hinsvegar
rýrt eyðsluskatta ríkissjóðs.
Enginn vafi er á því að fleiri
ávöxtunarleiðir og betri ávöxt-
unarkjör sparenda eiga drýgsta
þáttinn í nýtilkominni innlendri
sparifjármyndun.
• I þriðja lagi kom fyrsti áfangi
niðurfellingar tekjuskatts á
venjulegar vinnutekjur til fram-
kvæmda í ár. Henni verður
væntanlega fram haldið, unz
ríkisstjórnin hefur staðið við
gefin heit.
Alþingi og ríkisstjórn standa
frammi fyrir miklum vanda,
varðandi fjárlagagerð. Þrír
kostir eru fyrir hendi: 1) frekari
niðurskurður í ríkisbúskapnum,
2) viðbótarskattheimta, 3) tíma-
bundinn halli á ríkisbúskapnum
meðan þjóðin vinnur sig út úr
mesta vandanum. Líklegt er að
allar þessar leiðir verði farnar,
samtímis, þó tvær hinar síðast-
nefndu séu neyðarbrauð og
gangi í raun á fyrri stefnumörk-
un stjórnarflokkanna.
Þeirrar stefnumörkunar
stjórnarinnar, sem birtizt í
frumvarpi að fjárlögum, láns-
fjáráætlun og efnahagsáætlun,
er beðið með óþreyju. Þessi
stefnumörkun hefur ekki aðeins
leiðandi áhrif á flest það, sem
varðar almenningshag í landinu,
heldur einnig á vegferð og vin-
sældir ríkisstjórnarinnar og
raunar á komandi þingkosn-
ingar, sem færast nær.
Það er fleira en staða ríkis-
sjóðs sem leitar á hug fólks síð-
ustu vikur þinghlés. Staða at-
vinnuveganna, ekki sízt fram-
leiðsluatvinnuveganna, er ofar-
lega í hugum fólks, sem og verð-
lags- og gengisþróun. Fólk spyr
gjarnan: Leiðir fallandi gengi
dollarans til gengislækkunar
krónunnar, umfram þau mörk
sem stjórnin setti sér? Verður
sá árangur, sem náðist í niður-
færslu verðbólgu úr 130% í
20—30%, fyrir frumkvæði ríkis-
stjórnarinnar en með ærnum
fórnum almennings, varanlegur
— eða vóru fórnirnar færðar til
lítils?
Vandamálin, sem við er að
glíma, eru ekki aðeins vandamál
komandi þings. Þau eru fyrst og
síðast vandamál þjóðarinnar.
Vonandi tekst sem víðtækust
þjóðarsamstaða um að leysa þau
farsællega.
Neikvætt
nöldur
jóðin bíður jafnt úrræða
stjórnarandstöðu sem ríkis-
stjórnar í helztu sameiginlegum
vandamálum. Það er fyrst og
fremst hlutverk stjórnarand-
stöðu að bjóða fram marktæk,
málefnaleg úrræði af þessu tagi
— sem annan valkost við hlið
þeirra úrræða, sem ríkisstjórn
setur fram.
Litlar sögur fara af því að
stjórnarandstaðan vinni að slík-
um úrræðum. Hún hyggst frem-
ur horfa um öxl en fram á veg-
inn; fremur tíunda neikvætt
nöldur en jákvæð viðhorf og úr-
ræði.
Fari sem horfir bregst stjórn-
arandstaðan þingræðishlutverki
sínu.
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 1985
25
Tom Lunn hefur veríð umboðsmaður Coldwater í 27 án
Sumir aka hundruð mflna
til að fá ahnennilegan físk
Fiskskortur getur opnað markaðinn fyrir samkeppni
ÍSLENSK fyrirtæki á erlendri
grund eru ekki ýkja mörg en þau
sem hafa haldið velli eru mikils
metin sakir vöruvöndunar og lip-
urrar þjónustu. Eitt þessara fyrir-
tækja er Coldwater Seafood Corp-
oration í Bandaríkjunum sem í
tæp fjörutíu ár hefur boðið þar-
lendum upp á íslenskt fiskmeti í
ýmsum myndum og á hverjum
degi snæða milljónir Bandaríkja
manna afurðir félagsins.
En það er Ijóst að gífurleg vinna
liggur í markaðssetningu á mark-
aði sem þessum þar sem árlega
koma á markað ótalinn fjöldi
nýrra rétta. Hlutverk umboðs-
manns fyrirtækisins eða „broker"
er því mikilvægt en þeir finna nýja
viðskiptavini og sinna pöntunum
þeirra eldri. Nú starfa fimmtíu
slíkir víðs vegar um Bandaríkin.
4,5 milljónir punda af físki
Tom Lunn hefur verið um-
boðsmaður Coldwater í 27 ár og
sinnir 43 sýslum í Tennesse og
tíu í Suður-Kentucky. Alls eru
íbúar þessa svæðis 900.000, sem
þykir fámennt á ameríska vísu
en þar seljast þó 4,5 milljónir
punda af hvers konar fiskrétt-
um árlega. „Ef við berum saman
íbúafjölda og sölu okkar við
stærri svæði, til að mynda
Chigaco-svæðið með 18 milljónir
íbúa eða í Georgíu- og Alabama-
fylki þar sem búa 16 milljónir,
þá höfum við vinninginn hvað
fisksölu varðar," sagði Tom
Lunn þegar blaðamaður hitti
hann að máli fyrir stuttu. Og
hann heldur áfram:
„Áður en ég fór að selja fyrir
Coldwater starfrækti ég mitt
eigið frystifyrirtæki og kynntist
þannig fjölda fólks sem starfar í
frystiiðnaði, meðal annars
Coldwater sem bá var að hefja
starfsemi sína. Arið 1958 tók ég
við af heldur slökum umboðs-
manni fyrirtækisins sem hafði
selt 10.000 pund af fiski á mán-
uði og ég man greinilega að
fyrsta sölukvittunin sem ég tók
við hljóðaði upp á 182 dollara."
Uppskriftir,
fískréttir,
bæklingar
og búðir
„Það var geysilegt átak að
koma íslenska fisknum á mark-
að í Bandaríkjunum á þessum
árum, þegar hamborgarar og
kók var aðalfæði þarlendra og
hjá Coldwater störfuðu eitil-
harðir framkvæmdastjórar.
Meðal þeirra var Jón Gunnars-
son, fyrsti forstjóri Coldwater.
Ég kynntist honum ekki náið
þar sem sölustarfið heima fyrir
tók allan minn tíma og Jón var
mikið á ferðinni milli fslands og
Bandaríkjanna. En það er ljóst
að hann var sérlega hagsýnn
forstjóri og naskur að koma
auga á góð viðskipti.
Til að auka söluna á því svæði,
sem ég sinnti, hófst geysileg
söluherferð og við kynntum
kaupmönnum, veitingastöðum,
mötuneytum og öðrum sem
höfðu með mat að gera það sem
var á boðstólum. Búnar voru til
uppskriftir, matseðlar, nýjar
tegundir af tilbúnum fiskréttum
og þannig tókst okkur að stækka
markaðinn svo um munaði.
Reyndar fer sölustarfið enn
fram á þennan hátt, þótt sölu-
mennirnir séu nú orðnir fleiri og
matseld hafi breyst frá því sem
áður var. Mikil áhersla er lögð á
að kynna framleiðslu Coldwater
á stórum vörusýningum þar sem
vörurnar eiga greiðan aðgang að
neytendunum. Sýningarbásnum
breytum við í litla búð þar sem
gestir og gangandi geta sma-
kkað á nær óteljandi tegundum
af fiskréttum og fengið hvers
konar uppskriftir.
Einnig leggjum við mikið upp
úr því að fá að annast matseld-
ina á ráðstefnum og leikum við
þá eins konar gestgjafa. Ég
eru í matargerð hvort sem þeir
eru kokkar í veitingahúsum eða
í mötuneytum. Þeir eru mjög
kröfuharðir viðskiptavinir enda
byggir afkoma þeirra á því að
varan sem þeir eru að kaupa sé
sú besta sem völ er á. Þeir með-
höndla vöruna í maga viðskipta-
vinarins og góð uppskrift og
hráefni í höndunum á listakokki
skilar sér margfalt betur en
auglýsingar eða bæklingar,
hversu ýtarlegir sem þeir reyn-
ast.“
Fiskur til
heilsubótar
Lunn rifjar upp fleiri minn-
ingar tengdar sölumennskunni
fyrir Coldwater og ber saman
ólíka afstöðu almennings til
fiskneyslu fyrr og nú. „Ég held
við í smásöluverslunum sem og
veitingastöðum eða mötuneyt-
um. En þessar eru ekki einustu
ástæðurnar fyrir vinsældum
fisksins."
Betri matsölustaðir í mörgum
fylkjum hafa sérhæft sig í fisk-
réttum og eru nokkrir þeirra
eingöngu með íslenska fiskrétti
á boðstólum. Þar getur að líta
margar mismunandi fiskteg-
undir sem ekki sáust á borðum
fyrir fáeinum árum svo sem
kola, skötusel, heilagfiski, karfa
og ufsa. Réttir dagsins eða
„catch of the day“ eru oftast
fiskur úr vötnunum í kring eða
sem hefur verið flogið með
ferskan frá íslandi eða annars
staðar og hefur þessi flutn-
ingsmáti aukið mjög hróður ís-
lenska fisksins."
Tom Lunn vnr f heimsókn á íslandi fyrir skömmu og var viótalið þá tekió.
minnist sérstaklega einnar
slíkrar ráðstefnu í Saint Louis.
Prentað var boðskort sem af-
hent var öllum þátttakendum og
var þar boðað til kvöldverðar
klukkan átta. Þegar leið á kvöld-
ið var enn ekkert fararsnið á
gestunum og kom þá í ljós að
gleymst hafði að prenta hvenær
hófinu lyki. Síðustu gestirnir
hurfu á braut þegar tók aö roða
af degi pakksaddir af íslenskum
fiski.“
Góð uppskrift
og listakokkur
„Að mínu mati er það mun
áhrifaríkari söluaðferð að
kynna vöruna fyrir þeim sem
að íslendingar geri sér litla
grein fyrir hvað íslenski fiskur-
inn er vinsæll meðal Banda-
rikjamanna og hversu markað-
urinn er opinn fyrir nýjungum á
þessu sviði. Skýrslur lækna um
leiðir til bættrar heilsu, rann-
sóknir á kólesteróli í blóði, auk-
inn áhugi almennings á heil-
brigðu líferni, allt ber þetta að
sama brunni, fólk á að borða
meira fiskmeti. En fyrrgreind
atriði myndu áorka litlu ef
Bandaríkjamenn kynnu ekki að
meta fiskbragðið. Það hefur
sýnt sig, þrátt fyrir að pundið af
íslenskum fiski sé nokkrum
sentum hærra en býðst annars
staðar, þá velja neytendur frek-
ar þann íslenska. Þetta á jafnt
Fiskskortur opn-
ar markaðinn
fyrir samkeppni
Út frá þessu beinist talið að
fiskútflutningi Islendinga, og
ýmsum vanda honum tengdum.
„Vinsælasta fisktegundin í
Tennessee og Kentucky er fimm
punda steinbítsflök og til þess
liggja ýmsar ástæður. Hér er
nokkuð veitt af steinbít í ám og
vötnunum þó sú tegund sé ólík
þeirri íslensku, en heimamenn
kannast því vel við gripinn. í
öðrum fylkjum seljast aðrar
tegundir betur sem þar eru bet-
ur þekktar. En svo við snúum
okkar aftur að minu sölusvæði
þá höfum við ekki haft nægan
fisk síðastliðin fimmtán ár, til
að sinna öllum pöntunum við-
skiptavina okkar.
Þessi skortur er mjög baga-
legur fyrir okkur og opnar
markaðinn fyrir samkeppni.
Helstu keppinautar okkar,
Norðmenn eða Kanadamenn
sem eiga nægar birgðir, taka við
viðskiptavinum okkar. Þeirra
verð er alltaf nokkrum sentum
undir okkar enda eru gæði fisks-
ins lakari þegar hann hefur leg-
ið í birgðageymslum um lengri
eða skemmmri tíma. Einnig hef-
ur það verið stefna bandarískra
kaupsýslumanna síðustu árin að
velta fjármunum sem hraðast
og því er birgðamyndun talin
mjög óæskileg. Þannig verða
pantanir frá viðskiptavinum
okkar sífellt minni sem gerir
þeim erfiðara fyrir þegar skort-
ir fisk.
Það er einnig auðvelt að
ímynda sér þann álitshnekki
sem matsölustaður verður fyrir
þegar aðalréttur hússins er ekki
til í fleiri mánuði. Ég þekki
dæmi þess að fastagestir sumra
þeirra aki fleiri hundruð mílur
til að fá almennilegan fisk að
borða og eigendur staðanna
leggja mikið á sig til að ná í
glænýtt hráefni. En þegar ekki
er um annað að velja grípa þeir
til þess ráðs að kaupa fisk ann-
ars staðar frá sem oftast er mun
lakari en sá íslenski og veldur
því að fyrrum ánægðir matar-
gestir fara vonsviknir út og láta
ekki sjá sig í bráð.
En við töpum ekki viðskipta-
vinum okkar svo glatt því það
sem hingað til hefur bjargað ís-
lenskum fiskréttum á markaðn-
um eru gæði hráefnisins. Þeir
sem hafa einu sinni keypt ís-
lenskan fisk halda sér við hann
og þeir sem kaupa fisk annars
staðar þegar við getum ekki
annast pantanirnar láta heyra i
sér fljótt aftur.“
Bandarískar
húsmæður elda
besta físk í heimi
Tom Lunn er ekki einasta um-
boðsmaður Coldwater á þessum
slóðum heldur sér hann um sölu
á ýmiss konar frystum réttum
fyrir stærstu matvælafyrirtæki
Bandaríkjanna. „Eins og ég
minntist á fyrr þá tók starfið
allan minn tíma þegar ég var að
byrja. En fyrir 11 árum endur-
skipulagði ég viðskiptin og nú
hefur sonur minn tekið við meg-
inhluta umboðsfyrirtækisins.
Hann hefur starfað með mér í
rúmlega níu ár og þekkir orðið
markaðinn mjög vel. í þessum
viðskiptum næst enginn árang-
ur nema fólk sé þrautþjálfað og
í þau ár sem ég hef starfað fyrir
Coldwater hef ég unnið 24 tíma
á sólarhring. Ég hugsa, dreymi,
et og vinn í þágu Coldwater. En
allt þetta starf er ekki unnið
fyrir gíg og velgengni fyrirtæk-
isins kemur best í ljós þegar
maður mætir hverri húsmóður-
inni á fætur annarri sem lýsa
því hátíðlega yfir að þær eldi
einungis besta fisk í heimi fyrir
fjölskyldu sína.“
Steinunn Þórarinsdóttir viö eitt verka sinna.
„Sjaldgæft að fá að
einbeita sér að listinni
svo lengi í senn“
— segir Steinunn Þórarinsdóttir, myndhöggvari, sem hlaut starfslaun Reykjavíkurborgar
STJÓRN Kjarvalsstaöa samþykkti á
fundi sínum í vikunni aó Steinunn
Þórarinsdóttir, myndhöggvari,
skyldi hljóta starfslaun Reykjavík-
urborgar næsta ár. Alls bárust 15
umsóknir um starfslaunin, sem sam-
svara launum menntaskólakennara
og koma til fyrstu greiöslu 1. des-
ember nk.
„Ég bjóst ekki við að fá þessi
laun, en þau eru mér mjög mikils
virði,“ sagði Steinunn Þórarins-
dóttir í stuttu spjalli við Morgun-
blaðið í gær. „Það er sjaldgæft að
maður geti leyft sér að vinna í
svona langan tima samfleytt og
einbeitt sér að listinni án þess að
verða að fara út á vinnumarkað-
inn til að afla sér lífsviðurværis."
Steinunn Þórarinsdóttir var við
listnám í Englandi árin 1974 til
1979, er hún lauk BA-prófi frá
Portsmouth Polytechnic og var ár-
ið eftir gestastúdent við listahá-
skólann í Bologna á Ítalíu. Stein-
unn hefur kennt tvö misseri við
myndmótunardeild Myndlista- og
handíðaskólans. Hún hefur tekið
þátt í mörgum samsýningum, á Is-
landi og erlendis, og haldið fjórar
einkasýningar, þá síðustu í List-
munahúsinu í fyrra.
„Ég ætla að nota starfslaunin til
þess að undirbúa einkasýningu,
sem ég held væntanlega á Kjar-
valsstöðum í lok næsta árs,“ sagði
Steinunn. En þessa dagana vinnur
hún að leikmynd fyrir leikgerð af
Reykjavíkursögum Ástu Sigurð-
ardóttur, sem Helga Bachmann er
að setja upp í kjallara kvenna^
hússins að Vesturgötu 3 og verður
frumsýnd í kringum 20. september
nk. „Þegar því er lokið ætla ég að
einbeita mér að því að vinna
sjálfstætt," sagði Steinunn að lok-
um.
Grænlenska sendinefndin, Josef Motzfeldt annar frá vinstri I fremri röö. MorgunbiaftiJ/Þorkell
Grænlandsflug færir ut kviarnar:
í
Áætlunarflug milli
Nuuk og Reykjavíkur
TIL GREINA kemur að Grænlands-
flug sjái um vikulegar áætlunarferö-
ir milli Nuuk og Reykjavíkur og ef
loftferðasamningar takast er gert
ráö fyrir að sú áætlun geti hafíst í
byrjun nóvember. Undanfariö hafa
viðræður átt sér stað milli Flugleiða,
Helga Jónssonar og grænlensku
sendinefndarinnar sem hefur veriö
hér á landi undanfarna daga til aö
ræöa samgöngu- og viöskiptamál
milli landanna.
Formaður sendinefndarinnar
Josef Motzfeldt sem fer með við-
skipta og samgöngumál I græn-
lensku heimastjórninni sagði i
samtali við blaðið að hann væri
ánægður með árangur ferðarinnar
hingað.
Hann sagðist vona að
Grænlendingar gætu notfært sér
reynslu íslendinga varðandi milli-
ríkjaverslun er þeir tækju alfarið
við stjórn þeirra mála úr höndum
Dana þann 1. janúar á næsta ári.
I sendinefndinni voru ásamt
Motzfeld fulltrúar viðskipta-,
mennta- og samgöngumála.
Grænlandsflug hefur hingað til
séð um innanlandsflug f Græn-
landi en auk þess flogið áætlunar-
flug til Kanada.
\
Motzfeld sagði að sendinefndin
hefði átt viðræður við viðskipta-
ráðuneytið um hugsanlega sam-
vinnu landanna varðandi vöru-
skipti við fjarlæg lönd, svo sem
Austurlönd. Auk þess hefði verið
rætt um vöruskipti milli land-
anna, möguleika á að flytja t.d.
inn landbúnaðarvörur frá Islandi
og selja hingað skinn í staðinn,
svo sem selskinn.