Morgunblaðið - 06.06.1986, Blaðsíða 5

■«<> : aitn.,3jarjQApurato ,Gig< jawmaoM 8, JL
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. JÚNÍ1986 B 5
Uum allan hinn vestræna
heim hefur dregið úr kjöt-
néyzlu á undanförnum árum og
hvarvetna sjást þess merki að
bændur reyni að koma til móts
við óskir neytenda og leggi aukna
áherzlu á að framleiða magurt
kjöt. Til eru þeir sem halda því
fram að kjötneyzla eigi ekki að
eiga sér stað. Kjöt sé óhollt enda
hafi náttúran ekki ætlazt til þess
að maöurinn væri kjötæta. Fæst-
ir aðhyllast þó svo afdráttarlausa
skoðun enda á hún ekki við vís-
indalegar staðreyndir að styðj-
ast. En þeim fer tvímælalaust
fjölgandi sem taka mark á nær-
ingarfræðingum er mæla með
því að kjöts af nautgripum, sauð-
fé og svínum sé neytt mjög í hófi
og því aðeins að það sé magurt.
Sömu fræðingar ráöleggja ein-
dregið að með kjötinu séu snædd
kynstur af kornmat og grænmeti
en á þann hátt geti kjötið veriö
mikilvæg uppspretta fjörefna,
steinefna og snefilefna í matar-
æði sem sé að öðru leyti þrungið
kolvetnum.
Mörgum þykir kjöt gott en æ
fleiri hallast að því að það eigi
ekki að vera uppistaða í daglegri
fæðu heldur fyrst og fremst til
bragðbætis. Eggjahvítuefnin
sem nauðsynleg eru vexti og
viðhaldi vöðva megi auðveldlega
fá úr öðrum mat, ekki sízt fiski
sem sé mun hollari en kjöt.
En það eru ekki einungis holl-
ustusjónarmið sem valda því að
kjötneyzlan minnkar. Við fram-
leiðslu á kjöti eru nefnilega notuð
ókjör af hormónum, sýklalyfjum
og öðrum efnum sem upplýst
fólk vill ekki láta mata sig á án
þess að vita nákvæmlega hvað
er á ferðinni. Þegar kvikfénaði
er gefið lítlsháttar af sýklalyfjum
örvast vöxturinn en á sama tíma
mynda sóttkveikjur, sem lifa
góðu lífi á kvikfé, mótstöðu gegn
lyfjunum. Ef þessar sóttkveikjur
sýkja síðan fólk, eða aðrar sótt-
kveikjur sem sýktar hafa verið
af þeim valda fólki sýkingu, eru
allar líkur á því að venjuleg sýkla-
lyf komi ekki að gagni.
Þaðer
hollt í
smáskömmtum
Þetta er Ijót saga en hún er
því miður sönn og á sér stað í
ýmsum löndum, þar á meöal í
Bandaríkjunum, þar sem 18
manns veiktust hastarlega fyrir
tveimur árum eftir að hafa etið
hamborgara með salmonellu-
sýklum sem höfðu myndað mót-
stöðu gegn tetrasýklíni. Einn af
þessum átján dó en heilbrigðis-
yfirvöld alríkisstjórnarinnar röktu
salmonelluna til nautgripahjarðar
sem að jafnaði var alin á tetra-
syklíni. Matvæla- og lyfjastofnun
Bandaríkjanna kann á næstunni
að banna það að alidýrum séu
gefin sýklalyf, en til bráðabirgöa
hafa samtök nautgripabænda í
Bandaríkjunum beint því til fé-
laga sinna aö þeir hætti notkun
þessara lyfja.
Ef bændur skella skollaeyrum
við slíku banni Matvæla- og lyfja-
stofnunarinnar er nær útilokað
fyrir stjórnvöld að sjá til þess að
banninu sé framfylgt og vert er
að benda á það að lyfjaeftirlitið
hefur verið gagnrýnt fyrir að
benda á lyf sem óhætt er að
nota í stað sýklalyfjanna. í byrjun
þessa árs var Matvæla- og lyfja-
stofnunin gagnrýnd af þingnefnd
fyrir að láta það viðgangast að
lyfjaframleiðendur seldu bænd-
um lyf sem ekki hafa hlotið
samþykki stofnunarinnar en geta
reynzt hættuleg og kunna að
komast í egg, mjólk og kjöt af
svínum og nautgripum.
Sem betur fer geta neytendur
rönd við reist að nokkru leyti.
Enda þótt ógerlegt sé fyrir neyt-
andann að mæla lyfjamagn í
kjötinu sem hann kaupir getur
hann gengið úr skugga um það
með nokkurri vissu að kjötiö sé
ekki morandi í sýklum.
— Kaupið því aðeins kjöt sem
virðist nýtt og er lyktarlaust.
Skolið kjötbita í köldu, rennandi
vatni og þvoið vandlega allt sem
blóð lekur á. Sýklar þrífast bezt
við stofuhita en drepast við
mikinn hita og í frosti stöðvast
starfsemi þeirra. Komið því kjöti
í kalda geymslu eða frost um
leið og það hefur verið keypt ef
ekki er hægt að matreiða það
strax. Látið kjöt þiðna í kæli-
skápnum en ekki á eldhúsborð-
inu. Viðhafið ýtrasta hreinlæti við
meðhöndlun matvælanna og
gætið þess að öll eldhúsáhöld
séu hrein þegar þau eru notuð.
„Algjör afneitun er auðveldari
en fullkomið hóf,“ sagði Ágústin-
us kirkjufaðir, og á sama hátt og
áfengi, tóbak, koffein og sætindi
er kjöt af spendýrum eitt af því
sem fólk hefur tilhneigingu til
hafna algjörlega þegar það tekur
neyzluvenjur sínar til endurskoö-
unar af heilbrigðisástæðum. En
kjöt er bara ekki sambærilegt við
t.d. tóbak, sem hefur nákvæm-
lega ekkert til síns ágætis, þann-
ig að hófleg kjötneyzla er senni-
lega ákjósanlegri en algjör afneit-
un.
Að vísu er hægur vandi að
setja saman næringarríkan og
mjög hollan matseðil með þvi að
neyta eingöngu fuglakjöts og
fiskmetis ásamt grænmeti og
ávöxtun, eða með því að neyta
eingöngu jarðargróðurs eins og
hreinræktaðar grænmetisætur
hafa gert um þúsundir ára og
orðið gott af.
Hins vegar getur gott, magurt
kjöt orðið til þess að bæta veru-
lega mataræði þar sem nóg er
af grænmeti og kornmat fyrir en
mælt er með því að kjöts sé ekki
neytt gftar en tvisvar eða þrisvar
í viku. í kjötinu eru eggjahvítuefni,
B-fjörefni, steinefni, s.s. járn,
zink og kopar en í mataræði
margra er alls ekki nóg af þess-
um efnum.
Og þá er það lokaröksemdin
sem ekki ætti áð vanmeta enda
þótt næringarfræðingar gefi
henni yfirleitt lítinn gaum. Gott
kjötereinfaldlega lostætt.
(Heimild: American Health)
Hve
mikið
af kjöti
Þegar meta skal hversu mikið
af kjöti er ráðlegt að eta er
vert að byrja að því að íhuga hve
mikið af fitu er í allri þeirri fæðu
sem við höfum til að nærast á.
Eins og aðrar þjóðir sem búa á
norölægum slóðum hafa íslend-
ingar frá fornu fari neytt mikils
feitmetis en hversu hátt hlutfall
þess er í fæðunni er erfitt að meta.
Hins vegar er talið að í Bandaríkj-
unum séu allt að 40% hitaeininga,
sem að meðaltali eru innbyrtar, á
hverjum degi úrfeitmeti. Heilbrigð-
isyfirvöld þar í landi mæla með
því að dregið sé úr f ituneyzlu
þannig að einungis 30% hitaein-
inganna komi úr þess háttar fæðu.
Margir næringarefnafræðingar
mæla með því að einungis 12%
daglegrar neyzlu séu eggjahvítu-
efni, en þetta þýðir það að karl-
maður sem daglega innbyrðir
2.400 hitaeiningar megi borða 80
g af fitu og 90 g af eggjahvítuefn-
um. Kona, sem þarf daglega 1.600
hitaeiningar, getur leyft sér að
borða 53 g af fitu og 60 g af
eggjahvítuefnum.
Til að auðvelda útreikninga má
benda á að í venjulegum hamborg-
ara er um þaö bil fjórðungur af
ráðlegum fituskammti karlmanns-
ins og um helmingur af fitu-
skammti konunnar. Ef konan fær
sér hamborgara til hádegisverðar
og með honum franskar kartöflur
er hún búin með 2h hluta hins
daglega fituskammts og þó er
dagurinn rétt að byrja.
Amerísku hjartaverndarsamtök-
in ráðleggja heilbrigðu, fullorðnu
fólki að takmarka neyzlu sína við
150—120 grömm af fiski, fuglakjöti
eða kjöti af spendýrum á dag.
Samtökin ráðleggja fólki að borða
sjaldnast kjöt af spendýrum þar
sem í því sé mikið af mettaðri fitu.
Þessar upplýsingar hníga allar
í þá átt að nægilegt sé að snæða
daglega eina ærlega máltíð þar
sem fiskur eða kjöt eru uppistað-
an, en að öllum jafnaði beri þá að
taka fisk eða fuglakjöt fram yfir
kjöt af spendýrum.
ERLEND
FERÐAMÁL
Markaðsrölt
í Lissabon
T
Hún sat þama frá morgni til kvölds. Söluvarningur hennar var töskur
og buxur.
Tvisvar í viku iðar allt af lífi
við Campo de Santa Clara
í Lissabon. Á þriðjudögum og
laugardögum flykkist þangað
sölufólk með ýmiss konar varning
og raðar sér meðfram götunni.
Þar eru reist sölutjöld, breiddir út
dúkar og munum stillt upp. Árla
morguns tekur fólk aö streyma
að með hressilegu yfirbragði, úr
svip margra má lesa bjartsýni.
Kannski afrakstur þessa dags
verði meiri en síðast. Það eru
ekki alltaf þeir sömu sem koma,
en marga má finna á sínum stað
tvisvar í viku hverri.
Það er fátt sem ekki er hægt
að krækja sér í á þessum flóa-
markaði sem ber nafnið Feira da
Ladro eða Þjófamarkaðurinn.
Nafnið á rætur að rekja til eldri
tíma er talið var að þarna væri
selt þýfi. Innan um gamla ryðgaða
nagla, lykla og straubolta er að
finna iþróttabúninga i tískulitum
sumarsins, gömul, notuð föt
klædd í plast frá franska tískufyr-
irtækinu Yves Saint Laurent og
aðrar þvíumlíkar andstæður.
Glaðlegt sölufólk beitir ýmsum
brögðum við að draga athygli
vegfarenda að varningi sínum.
Söngur og köll eru ekki óalgeng
sölubrögð. Aðrir fara sér hægar,
þeir breiða úr varningi sínum á
dúka við gangstéttarbrúnir og
bíða þess síðan rólegir að ein-
hverjir reki augun í varninginn og
taka þá til óspilltra málanna við
að kynna hinum forvitnu kosti
vörunnar.
Konur eru í áberandi meirihluta
þeirra sem koma með varning
sinn á markaðmn. Margar eru
nokkuð við aldur og bera þess
merki að hafa ekki ætíð átt sjö
dagana sæla eða lifað í vellysting-
um. Flestar þeirra eru svart-
klæddar.
Viðskiptin fara venjulega þann-
ig fram að sölumaðurinn slær
fram einhverri upphæð og vonast
til að viðskiptavinurinn kunni sig
nægilega vel til að snúa ekki
þegar í stað við honum baki, en
bjóði hins vegar eitthvað lægri
upphæð fyrir gripinn. Sem sagt,
prútt er í hávegum haft þarna um
slóðir. Ef komist er að samkomu-
lagi er oftast um ánægjuleg við-
skipti að ræða og gert er upp á
gangstéttarbrúnum eða undir
sölutjöldum. Ef viðskiptin eiga sér
stað á matmálstíma sölufólksins
er viðskiptavininum kannski boð-
ið að snæða með því. Og það er
þá ekki um að ræða neitt snarl.
Margir hafa með sér koppa og
kyrnur og sjóða sér snæðing.
Enda er vinnudagurinn langur hjá
mörgum sem koma snemma og
fara seint og eiga síðan kannski
langan veg fyrir höndum heim-
leiðis.
Texti og myndir/ Elisabet Jónasdóttir