Morgunblaðið - 26.10.1986, Síða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1986
Guðbrandur Gíslason, framkvæmdastjóri Kvikmyndasjóðs. Morgunbiaflia/Einar Faiur
Ekkí emvörðimgn hagur
fámeimrar stéttar, heldur
íslenskrar menningar
KvikmyndasjóÖur
fœr á nœsta ári 55,4
milljónir skv.
fjárlögum, rúmlega
helmingi hœrri
upphœÖ en í ár. Hér
er rœtt viÖ
framkvœmdastjóra
sjóÖsins, GuÖbrand
Gíslason um
hvernig stööu
sjóÖsins og
íslenskrar
kvikmyndagerÖar í
Ijósi breyttra
aÖstœÖna.
Ljóst er að vegur
kvikmyndagerðar í
landinu eflist á næsta
ári, þar sem nú hefur
verið ákveðið að
framfylgja lögum sem
sett voru um
Kvikmyndasjóð árið
1984, þess efnis að til
hans renni allur
söluskattur af
kvikmyndasýningum. Er
um að ræða talsverða
fjármuni, en gróflega
reiknað hefði
söluskatturinn orðið um
48 milljónir króna á
þessu ári. Fjárveiting til
sjóðsins nam hins vegar
26 milljónum króna, 16
milljónum í fyrstu
veitingu og 10 milljónum
í aukafjárveitingu tii
hans í ár. A fjárlögum
fyrir næsta ár er hlutur
kvikmyndasjóðs 55,4
milljónir króna.
Blaðamaður
Morgunblaðsins ræddi
við Guðbrand Gíslason,
framkæmdastjóra
Kvikmyndasjóðs um
hveiju aukin fjárráð
sjóðsins myndu breyta
varðandi
kvikmyndagerð á
Islandi, sem hann telur
mjög nauðsynlegt að
efla einmitt nú.
að er auðvitað fagnað-
arefni fyrir íslenska
kvikmyndagerðarmenn
að sjóðurinn fái fullt
framlag frá ríkinu á
næsta ári, en það hangir meira á
spítunni en einvörðungu hagur
þessarar fámennu stéttar. í heild-
ina litið er verið að tala um
framtíð íslenskrar menningar og
fslenskrar vitundar og það höfuð-
atriði að við höslum okkur völl í
kvikmyndagerð. Þess hefur aldrei
verið meiri þörf en nú, þegar inn
í landið kemur óhemju mikið af
erlendu myndefni sem við verðum
að eiga mótvægi við. Sumt af
erlenda efninu er mjög gott, en
um leið er gífurlega mikið af því
rusl og B-myndir,“ segir Guð-
brandur.
„Það kom nýlega fram hjá
menningarstofnun Sameinuðu
þjóðanna að hætta er á ákveðnu
menningarrofi í íslensku þjóðfé-
lagi, í ljósi þess að tengsl fjöl-
skyldnanna innbyrðis fara
minnkandi, foreldrar vinna mikið
utan heimilis og hafa ekki tíma
til að miðla bömum sínum nauð-
synlegri vitneskju um tilveruna.
Hvar fá þá unglingamir þessa
vitneskju. Jú, þeir fara í bíó og
leigja myndbönd í stórum stíl og
við vitum að á mörgum heimilum
þegar að foreldramir era að rejma
að sofa úr sér vikuskammt af
vinnuþrejrtu á laugardags- og
sunnudagsmorgnum, þá er mjmd-
bandstækið oft nærtækasta
bamapían.
Böm og unglingar era á mótun-
arskeiði og mjög móttækileg fyrir
utanaðkomandi áhrifum og þau
áhrif og viðhorf sem oft koma
fram í kvikmjmdum era snögg-
soðnar hugmyndir um réttlæti,
oft þannig að sá sem neytir afls-
muna sigrar og kúrekasiðferðið
er alsráðandi. Þetta era hins veg-
ar ekki íslensk viðhorf. “
-Hvernig má þá koma á því
mótvægi sem þér finnst skorta?
„Það sem þarf er að framleiða
myndir af öllu tagi þar sem ísland
og íslensk rejmsla er í brenni-
depli."
-ísland og fslenskt, vill fólk
sjá séríslenskt myndefni?
„Á það hefur rejmt og svarið
er eindregið já. Rejmslan sýnir
okkur að íslenskar myndir hafa
fengið yfir 100.000 áhorfendur,
eins og kvikmjmdin „Með allt á
hreinu“, sem er í sjálfu sér heims-
met og við eigum aðrar myndir
sem á milli 40.000-70.000 áhorf-
endur hafa séð. Ég hugsa að
kvikmjmdajöframir í Holfywood
þættust góðir ef þeir gætu fram-
leitt kvikmjmd sem íjórðungur
bandarísku þjóðarinnar færi að
sjá. En ég er ekki í vafa um áhuga
Islendinga fyrir íslenskum kvik-
myndum og með hliðsjón af
aðsókn á nýjustu myndina, Stellu
í orlofí nú fyrstu vikuna, er ég
viss um að íslendingar vilja frekar
sjá íslenskt en erlent."
•En nú höfum við dæmi og
það fleiri en eitt um íslenskar
kvikmyndir sem fengu ekki
nærri þá aðsókn sem til þurfti?
„Það er allveg rétt. Nú á allra
síðustu áram höfum við haft tvær
kvikmyndir sem fengu dræma
aðsókn, en þá verður líka að hafa
hugfast að það era ekki allar kvik-
myndir svokölluð kassastykki og
ég er ekki viss um að við yrðum
ánægð með þær allar eins. Það
verður líka að gefa fólki í þessari
listgrein sem öðram, tækifæri á
að þrejrfa sig áfram, öðlast
reynslu og innsæi. Við verðum að
hafa svigrúm til að gera kvik-
myndir sem höfða til smærri hóps
en nánast allra landsmanna."
-Er kannski núna fyrst kom-
inn grundvöllur fyrir gerð
kvikmynda sem ekki höfða til
alls fjöldans, þ.e. með aukinni
fjárveitingu til kvikmjmda-
sjóðs?
„Það verður tíminn trúlega að
leiða í ljós, en ég held nú að flest-
ir hugsi um að gera myndir sem
ganga, eins og það er sagt. Hins
vegar megum við ekki setja mönn-
um stólinn fyrir dymar með að
gera metnaðarfullar listrænar
kvikmyndir, við megum ekki
missa þann spón úr askinum. En
íslenskum kvikmyndagerðar-
mönnum er alltaf að Qölga og
með fleira fólki koma mismunandi
viðhorf og mismunandi reynsla,
sem verður til þess að fjölbreyti-
leikinn í íslenskri kvikmjmdagerð
eykst, sem er það sem við þurfum.
Aðstæður nú era, eins og einn
góður maður benti á, ekki ósvip-
aðar og á tímum Guðbrands
biskups, þegar Guðbrandsbiblía
var prentuð og því þannig bjargað
að við töpuðum ekki íslensku
tungunni. íslenska kvikmjmda-
gerðin gegnir sama hlutverki í
nútímaþjóðfélagi mjmdmálsins.
Það era 3000 til 4000 titlar á
myndbandamarkaðnum og þar af
held ég að íslenskar kvikmyndir
á myndböndum séu tólf talsins.
Þess vegna segi ég að það er
ekki verið að bjarga lítilli starfs-
stétt kvikmyndagerðamanna með
eflingu sjóðsins, heldur er þama
á ferðinni mikilsverð ákvörðun í
menningarpólitíkinni og það þarf
nú dálítinn kjark til að taka slíkar
ákvarðanir á sama tíma og reynt
er að halda í horfínu öllum út-
gjöldum ríkisins. Sem betur fer
eigum við hér menntamálaráð-
herra sem er kjarkmaður og svo
fjármálaráðherra sem er það ung-
ur að áram að hann hefur sjálfur
verið alinn upp á tímum mynd-
máls og skilur á sjálfum sér
áhrifamátt þess í lífí ungs fólks.
Nú, fyrst ég er að nefna vildar-
menn íslensku kvikmjmdagerðar-
innar, þá er þar að auki einn
maður sem gerði sér grein fyrir
nauðsjm hennar manna fyrst og
gerði ráðstafanir til að koma kvik-
myndasjóði á fót, en hann var
stofnaður 1978. Það er Knútur
Hallsson, ráðuneytisstjóri í
menntamálaráðunejrtinu og við
eigum honum ekki síst að þakka
að íslenska kvikmjmdaævintýrið
fór jrfírleitt af stað.“
-Nú er stutt síðan ljóst var
að fjárframlag til sjóðsins yrði
aukið. Hefur sú ákvörðun
breytt einhveiju nú þegar?
„Já, breytingamar era strax
famar að sýna sig. Þær sjást
m.a. á því að fjöldinn allur af
kvikmyndagerðarmönnum hefur
dustað rykið af handritum sem
þeir hafa skrifað, en svo ekki lagt
í að gera kvikmynd út frá á liðn-
um áram.“
-Þýðir þetta að fjöldi manns
geri kvikmyndir áriega héðan
í frá?
„Þetta þýðir ekki að allir fari
af stað hér og nú. Hins vegar
þýðir þetta að fréttin um skilning
stjómvalda á þessu máli örvi
menn stórkostlega til aukinnar
listssköpunar á sviði kvikmjmda.
Þar með verður úr fleira að velja
þegar úthlutunamefnd sjóðsins
fer að undirbúa úthlutun og það
hlýtur að vera af hinu góða.“
-Verður lialdið áfram á
sömu nótum og á þessu ári þeg-
ar styrkir voru veittir til gerðar
tveggja kvikmynda, Skyttanna
og Stellu í orlofi. Færri og
stærri styrkir?
„Það hefur verið stefna stjómar
sjóðsins og ég hygg að hún sé
að færast nær því að geta fylgt
henni með góðu móti. Stjómin
hefur reynt að gera þetta, enda
er engum greiði gerður með því
að íta honum á flot með einhveiju
lítilræði, til þess eins að sjá hann
sigla í kaf. Slíkt hefur því miður
gerst og það er auðvitað mjög
slæmt fyrir hlutaðeigandi ein-
staklinga, en það er ekki fyrst og
fremst þeirra vegna sem stjóm
sjóðsins vill koma þessum málum
í lag, heldur líka vegna þess að
haldi slíkir hluti áfram að gerast,
hæfíleikafólk geri kvikmjmd og
brenni sig mjög illa á þeim fram-
kvæmdum, verður það til þess að
þetta fólk einfaldlega hættir í fag-
inu, eða fer erlendis til að vinna
við það. Það er mjög dapurlegt
til þess að vita að fólk hafí lagt
peninga og vinnu í fimm, sex ára
nám erlendis, komið heim, gert
sína fyrstu kvikmynd, tapað á því
aleigunni og farið að vinna við
óskyld störf. Það nær náttúrulega
engri átt og ég veit að slíka hluti
vill sjóðsstjómin koma í veg fyrir
og á sama tíma standa vörð um
kvikmjmdagerðina þannig að við
töpum ekki hugvitinu og kunnátt-
unni sem er til staðar nú þegar
og eykst með hveiju árinu."
-Hefur þú eínhveijar hug-
myndir um hvemig úthlutun
sjóðsins verður háttað næst?
„Það er alfarið á valdi úthlutun-
amefndar, sem skipuð er af stjóm
sjóðsins, hversu margar mjmdir
verða styrktar og hve mikið. Sjálf-