Morgunblaðið - 26.10.1986, Blaðsíða 26

26 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1986
Walter Matthau
og Polanski
Þessi „svolitli leikur" fyrir Pol-
anski tók níu mánuði um borð í
átta milljón dollara seglskipi og
Matthau hafði aldrei áður þurft
að reyna eins mikið á sig líkam-
lega frá því hann varð leikari.
Myndin var tekin í Túnis og á
Möltu svo eitthvað sé nefnt og
Matthau lagði á sig mikla vinnu
fyrir hlutverkið. í upphafi átti
myndin að vera létt skop fyrir
þá Polanski og Jack Nicholson
fljótlega eftir aö þeir gerðu Kína-
hverfið (Chinatown) en síðan eru
liðin 12 ár. Michael Caine var
einn af mörgum sem nefndur var
í hlutverkiö áður en Matthau
sagðist mundu taka það aö sér.
Red sjóræningi er gamaldags,
einfættur sjóhundur og Matthau
sótti skylmingatíma, vann með
sjúkraþjálfa til að fræðast um
erfiðleika þess að vera einfættur
og þjálfaði sig í einkatímum í
cokneyframburði fyrir nú utan að
stunda stranga líkamsrækt og
kanna dyggilega ýmislegt er
varðar tímabilið sem myndin ge-
rist á.
Þegar Matthau var spurður aö
því hvernig honum líkaði að vinna
með Polanski sagði hann:
„Vegna þess að rök hans eru
L)R H IVil ■\Vn\MyNDANNA
Jennifer Jason Leigh og Rutger Hauer (hlutverkum sínum f mynd Paul Verhoeven, Flesh and Blood.
Hollensk miðaldasaga
með Rutger Hauer
Hollenski leikstjórinn, Paul Ver-
hoeven, fékk hugmyndina að
nýjustu mynd sinni, Flesh and
Blood (Hold og blóð), sem sýnd er
í Háskólabíói, fyrir 13 árum þegar
hann vann við ævintýraþætti fyrir
börn, sem gerðust á miööldum,
og voru sýndir í hollenska sjón-
varpinu. Hvers vegna ekki að gera
bíómynd fyrir fullorðna áhorfendur
úr sama efnivið? Verhoeven skrif-
aði handrit að bíómynd í samvinnu
við rithöfundinn og sagnfræðing-
inn, Gerard Soeteman, en það
varð fljótlega Ijóst að verkefni sem
þetta kostaði meiri peninga en
Verhoeven gat látið sig dreyma
um að afla að svo stöddu.
Á næstu tíu árum komu Ver-
hoeven og Gys Versluys, sam-
starfsmaður hans og kvikmynda-
framleiðandi, undir sig fótunum á
hinum alþjóðlega kvikmyndamark-
aði. Verhoeven gerði myndir eins
og Turkish Delight, sem útnefnd
var til Óskarsverðlauna sem besta
erlenda myndin, og Soldier og
Orange, sem hlaut Golden Globe-
verðlaun. Hollenski leikarinn,
Ruther Hauer, lék í báðum þessum
myndum.
í gegnum árin missti Verhoeven
aldrei takið á Flesh and Blood, sem
átti fyrst og fremst að vera raunsæ
og sannverðug miðaldasaga. Hann
og Versluys biðluðu til amerískra
fyrirtækja um fjármagn og eftir
nokkrar tilraunir gaf Orion Pictures
grænt Ijós á framleiðsluna. Á með-
an stóð yfir leit að tökustöðum um
Evrópu þ.m.t. í Júgóslavíu, Rúm-
eníu, Ungverjalandi og Tékkósló-
vakíu en loksins féllst Verhoeven
á þrjá staði á Spáni, Belmonte,
Aceras og Avila.
Og þá var bara að finna hentuga
leikara í hlutverkin. Aðalpersónuna
Martin, leikur Rutger Hauer en
Martin þessi er foringi útlagahóps,
sem fer um myrðandi, nauðgandi
og rænandi á ótilteknum stað í
Evrópu árið 1591. Jennifer Jason
Leight leikur Agnesi, sem útla-
gárnir ræna og hún fær Martin til
að vera verndara sinn. Ástralinn,
Tom Burlingson, sem lók í mynd-
inni Maðurinn frá Snæá (The Man
From Snowy River), leikur Steven,
sem ástfanginn er af Agnesi og
berst hatrammri baráttu við að
frelsa hana úr klóm ruslaralýðsins
og Jack Thompson (Breaker Mor-
ant) leikur stríðsmanninn Hawk-
wood, sem hjálpar Steven í
baráttunni, en auk þeirra kemur
fjöldi annarra leikara fram í mynd-
inni.
Einu sinni var Walter Matthau
lýst eins og hrapandi spurninga-
merki með andlit eins og
óumbúið rúm. Hann hefur ekki
verið upp á sitt besta núna í
nokkur ár, stjörnuglampinn var
aðeins farinn að dvína með held-
ur ómerkilegum hlutverkum í
gamanmyndum, sem almenning-
ur nennti ekki að sjá. En hlutverk-
ið í nýjustu myndinni hans er
öðruvísi. Hann er sjóræninginn
Red í mynd Polanskis, Pirates
(Sjóræningjar), og hann þáði
hlutverkið að beiðni sonar síns
Charlie, sem hressa vildi upp á
þreytta ímynd pabbans. Walter
Matthau hafði þegar afþakkað
hlutverkið einu sinni þegar
Charlie bað hann að hugsa málið
betur og loks féllst hann á það.
í nýlegu viðtali sagði Matthau:
„Sonur minn las handritið og
sagði: Pabbi, þú verður að leika
sjóræningjann. Þetta er mynd
eftir Polanski og leikarar eru til-
búnir að myrða til að fá hlutverk
í Polanski-mynd. Og þú verður
að reyna eitthvað sem er ööruví-
si; snúa baki við öllum þessum
borgarahlutverkum þínum . . . Ég
held að þú ættir að leika svolítið
fyrir Polanski."
„Disney“ á krossgötum
Walt Disney hafði ástæðu til að
brosa þvf honum gekk allt f hag-
inn.
hvers kyns myndir væru vinsælar
og gerði myndir eftir þeim nótum.
Það var að sögn þeirra manna,
sem stjórna fyrirtækinu um þessar
mundir, eina leiðin til að halda
þessu gamla fyrirtæki gangandi.
Þessi nýja stefna hefur reynst vel;
Touchstone-armurinn á tvær af
vinsælustu myndunum í Banda-
ríkjunum það sem af er þessu ári,
en þær eru „Down and Out in
Beverly Hills" og „Ruthless
People".
Nafn Walt Disneys hefur síðustu
fimmtíu árin verið sett í samband
við barnaieg ævintýri og teikni-
myndir og má fullyrða að enginn
einstaklingur né nokkurt fyrirtæki
hafi komist nálægt því sem Disney
og samstarfsmenn hans hafa gert.
En um þessar mundir eru blikur á
lofti. Veldi Walt Disneys eins og
það var í þá gömlu daga virðist
riða til falls.
Eða á ef til vill að orða það þann-
ig að gamla snilldin, sem einkenndi
allt handbragð meistarans, sé
horfin, þar sem arftakar hans
standi honum langt að baki. Má
vera. En Disney-veldið er ennþá
sterkt í Bandaríkjunum og sést það
best á því hversu „Disney-landið"
er vinsælt og ráðgert er að byggja
annað í Evrópu. En það eru kvik-
myndirnar, sér í lagi teiknimyndirn-
ar, sem ráðamenn Disney-fyrir-
tækisins hafa mestar áhyggjur af.
Walt Disney stökk fram í sviðs-
Ijósið árið 1928 þegar hann skóp
teiknimyndafígúruna Mikka mús.
En hann lét sér það ekki nægja.
Disney skóp einnig fyrstu teikni-
myndina með tali (hét „Stream-
boat Willie"). Næstu árin voru
einstaklega frjósöm og Walt Disn-
ey bjó til mörg sín bestu ævintýri.
Honum gekk vel og árið 1934 hófst
Disney handa við fyrstu talteikni-
myndina í fullri lengd. Það var
gífurlegt verk enda tók þrjú ár að
fullgera myndina. Mjallhvít og
dvergarnir sjö var svo frumsýnd
árið 1937 og markar sú mynd viss
tímamót í sögu kvikmyndarinnar.
Mjallhvít varð strax gifurlega vin-
sæl meðal barna á ölium aldri,
myndin hefur verið endursýnd ár
eftir ár og vekur alltaf jafn mikla
kátínu og hrifningu.
Margar myndir fylgdu í kjölfarið,
þeirra á meðal Bambi, Öskubuska
og Pétur Pan, og með þeim gull-
tryggði Disney sér vinsældir og
frægð víða um heim. Myndirnar
voru allar endursýndar á nokkurra
ára fresti. Walt tók sjaldan áhættu
i efnisvali, hann skkóp persónur
sjálfur eða tók upp úr sígildum
barnaævintýrum. En hann tók aft-
ur á móti mikla áhættu þegar hann
lét gera Fantasíu, sem er senni-
lega metnaðarfyllsta og frumleg-
asta teiknimyndin sem Disney-
fyrirtækið hefur staðið að. Myndin
var rándýr í vinnslu og hlaut ærið
misjafnar viðtökur við frumsýningu
1940, því hún þótti dálítið í burtu
frá því sem Disney-aðdáendur
voru vanir, en höfundurinn ávann
sér enn meiri virðingu fyrir vikið.
Fantasía hefur síðan farið sigurför
um heiminn og eru þeir margir,
sem telja hana almerkustu mynd
frá hendi Disneys.
En svo virðist sem dagar frum-
legheitanna séu liðnir. Til að
sannfærast þurfa menn ekki annað
en að bera saman stórbrotna
teiknikvikmynd eins og Gosa sam-
an við nýjustu teiknimyndina frá
Disney-fyrirtækinu, Svarta pott-
inn, sem nú er sýnd í einu reyk-
vísku bíóhúsi. Listrænn metnaður
á ekki lengur upp á pallborðið hjá
þeim sem stjórna Disney, enda
hefur verið stofnað sérstakt fyrir-
tæki innan Disney-veldisins, sem
nefnist Touchstone og framleiðir
myndir eins og „Splash" og „Ruth-
less People"; gamanmyndir fyrir
fullorðna.
Sumir halda því fram að aftur-
förin hafi byrjað strax eftir andlát
Walt Disneys sjálfs árið 1966. Það
er ekki ólíklegt, sérstakiega þegar
þess er gætt að helstu samstarfs-
menn Disneys annaðhvort létust
um svipað leyti eða settust í helg-
an stein. En það var óhjákvæmi-
legt fyrir fyrirtækið að reyna nýjar
leiðir þegar meistarinn var fallinn
frá. Disney-fyrirtækið hætti að ein-
blína á teiknimyndir, fór þess í stað
að fylgjast betur með tískunnni,
„Mjallhvft" var fysta teiknimyndin
f fullri lengd.