Morgunblaðið - 08.11.1986, Side 1

;twíT iftStSSdWflðCf.» íí&Ýhk&S&t&tli/Uf .mm&tUfs/jtsQiiSð'ftí
OS
JHntttntUnblk
jy
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 1986 BLAÐ J-J
30 ÁR FRÁ UPPREISNINNI í
UNGVERJALANDI
„Göturnarvoru
sundurtættar.
Hellurnar höfðu
verið rifnar upp og
göturnarvoru
þaktarflökum
sviðinna bifreiða.
Ég taldi 40 sovézk
skriðdrekahræ.
Þegarég stóðá
horni Stalínstrætis
brunuðu tveir risa-
stórir rússneskir
T-34-skriðdrekar
fram hjá mér. Þeir
drógu lík, sem áttu
að sýna Ungverj-
um að þannigfæri
fyrirfrelsishetj-
um.“
Frelsishetjur á götum Búdapest.
'
Þetta bar fyrir
augu vestræns
fréttamanns í
Búdapest föstu-
daginn 26.októb-
er 1956, þremur
dögum eftir að
uppreisn brauzt
út í Ungveijalandi. Hún hófst með
friðsamlegum mótmælaaðgerðum
þúsunda æskufólks, sem fylltu gö-
tumar, sungu frelsissöngva, kröfð-
ust þess að harðstjóm fram-
kvæmdastjóra kommúnistaflokks-
ins, Stalínistans Emö Gerös, slakaði
á klónni og hrópuðu “R u s z k i k h
a z a!“ (“Rússar, farið heim!“).
Sífellt fleira fólk bættist í hópinn
og söng frelsissöngva og mót-
mælti. Þetta var fólk af öllum aldri
og úr öllum stéttum, þúsundimar
urðu að tugþúsundum, tugþúsund-
imar að hundmðum þúsunda og
uppreisnin varð að þjóðarbyltingu.
I upphafí virtist málstaður lýð-
ræðis og frelsis ætla að fara með
sigur af hólmi, en síðan var upp-
reisnin bæld niður með sovézkum
skriðdrekum. Sorgleg endalok
vöktu beiskju, sem beindist m.a.
gegn vestrænum ríkjum, sem gátu
ekkert gert. Fjöldi fólks flýði land.
Kröfur uppreisnarinnar voru í
aðalatriðum þjóðlegar og ekki
beinlínis fjand- samlegar stjóm
kommúnista. Fólkið vildi fijálsar
og leynilegar kosningar, nýja stjóm
undir forsæti Imre Nagy, feitlagins
kommúnista sem þótti hófsamur
þegar hann var forsætisráðherra
1953-1955, samskipti á jafnréttis-
grundvelli við Sovét- ríkin, fijáls
verkalýðsfélög, fijálsan landbúnað-
an, þátttöku verkamanna í stjóm
fyrirtækja, endurskoðun áætlana
um vinnuafköst o.fl.
“VIÐ VILJUM FRELSI!“
Kröfumar voru fyrst bomar fram
á fjöldafundi 23.október 1956 við
minnis- merki pólska herforingjans
Josefs Bem, sem stjórnaði uppreisn
Ungvetja gegn stjóm Habsborgara
og Rússum 1848. Val fundarstaðar-
ins sýndi samúð Ungveija með
Pólveijum, sem stóðu líka upp í
hárinu á Rússum í október 1956.
Mannfjöldinn hrópaði “Við viljum
sjálfstæði og frelsi! Við emm engir
fasistar! Burt með ykkur!.“
“Við stöndum á sögulegum
krossgötum," sagði formaður ung-
verska rithöfunda- sambandsins,
Peter Veres. “Leiðtogar flokksins
og landsins hafa ekki getað mótað
framkvæmanlega stefnu. Abyrgð-