Morgunblaðið - 06.03.1987, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. MARZ 1987
C 13
Dísa ásamt þjálfara sínum f Lyngási Helgu Hiör- Dísa ásamt Margréti systur sinni t.h. og frænk
leifsdóttur um þeirra
Ásdis Inga og móðir hennar Inga Kristmundsdóttir
vildi hafa þetta eðlilegt, fæðingin
tók níu sólarhringa og legvatnið
var löngu farið. Læknirinn hélt að
þetta væri andvana fæðing. En svo
fæddist barnið loksins og þá
heyrði ég hrópað úr öllum áttum
„hún er lifandi, viljiði koma með
súrefniskassa, geriði eitthvað".
Barnið var haft á sjúkrahúsinu
í þrjár vikur eftir að ég fékk að
fara heim. Allir héldu til að byrja
með að Dísa væri eðlilegt barn,
nema ég. Hún var mjög skýr og
fylgdist vel með öllu en hún fékkst
ekki til að halda á neinu, hand-
leggirnir voru eitthvað svo mátt-
lausir og fæturnir voru líka öðruvísi
en þeir áttu að vera á litlu barni.
Svo fór hún að fá krampaköst og
ég var strax viss um að þetta
væru flog, ég hafði kynnst floga-
veiki þegar ég var krakki og þekkti
einkennin. Ég fékk þó ekki stað-
festingu á þessari skoðun minni
fyrr en hún fékk kast í fanginu á
lækni sem var að sprauta hana.
Þegar ég vissi vissu mína má segja
að mér hafi létt að vissu marki.
Ég vonaði þó alltaf að hún myndi
lagast fremur en hitt, en svo fékk
hún hræðilegt flogakast í höndun-
um á mér, ég hélt að hún væri
dáln, eftir pai hSttí ítÖH 9lve9 að
tala. Hún hafði þá verið farin að
kalla á öll systkini sín með nafni.
Nokkru seinna kom Sævar
Halldórsson barnalæknir til starfa
hér á landi og hann skoðaði Dísu
mjög vel. Hann gaf mér upplýsing-
ar um hvað væri að henni og skóf
ekki utan af því. Hann sagði mér
að hún væri spastískt lömuð og
heilaskert og sagði að þetta staf-
aði af súrefnisskorti í fæðingu.1'
Dísa var sem lítið barn heima
hjá móður sinni og ömmu og einn-
ig hjóp hin amman undir bagga
þegar með þurfti. Þjálfun fékk Dísa
tvisvar í viku hjá lömuðum og föt-
luðum á Háaleitisbrautinni og svo
var hún alltaf öll sumur í Reykja-
dal. Systkini Dísu gekk öllum vel í
skóla og fjögur þeirra fóru í lang-
skólanám. Oll systkinin eru nú í
sambúð og farin að heiman nema
Margrét.
AF Dísu er þá sögu að segja
að skólaganga hennar var æði
brösótt til að byrja með. Eftir að
hún komst á skólaskyldualdur var
hún að vísu í viku tíma í sérstarki
deild fyrir fatlaða í Heyrnleysingja-
skólanum. Síðan, eftir að foreldra-
félag fjölfatlaðra var stofnað komst
skriður á nám Dísu. Þá var Öskju'-
hlíðarskólinn kominn til sögunnar
og þar var stofnuð deild fyrir fjöl-
fatlaða. Þar var Dísa í fjóra vetur.
Til að byrja með lærði hún tals-
vert, t.d. að þekkja stafina og segja
til þegar hún þurfti á klósett, það
hafði gengið erfiðlega að fá hana
til að nota klósett. Svo urðu kenn-
araskipti. Dísa elskaði mjög sinn
fyrsta kennara en var mjög ósam-
vinnuþýð við þá sem á eftir komu.
Þegar hún var 13 ára fór hún í
Lyngás og var þá í deild í Safamýr-
arskóla. Henni leið að sögn móður
hennar vel í Lyngási. „Þar var hún
höfð í göngugrind sem hún gekk
og jafnvel dansaði í“ segir Inga og
sýnir mér um leið mynd af Dísu frá
þeim tíma.„Á hverjum degi lét ég
hana ganga upp stiga þó það
væri mikið álag á okkur báðar. Þá
var hún mun betur á sig komin en
hún er í dag. Mér finnst líkamlegu
ástandi hennar hafa hrakað mikið
á þessum fjórum árum sem hún
hefur verið á Kópavogshæli. Einnig
hefur orðaforði hennar minnkað.
hún er hætt að segja ýmislegt sem
hún áður sagði."
Inga tók það fram að hún væri
ekki að ásaka neinn þó hún léti
þessi orð falla, hins vegar sagði
hún það Ijóst að stofnun gæti ekki
komið í staðin fyrir heimili.
Þegar hér var komið sögu hætti
Inga að tala við mig um stund en
fór þess í stað að ráðslaga við
Margréti dóttur sína og unnusta
hennar um hvernig þau gætu kom-
ið Dísu til baka á hælið. Hjólastóll-
inn var þar erfiður Ijár í þúfu. Þau
reyndu að hringja til lögreglunnar
til að fá menn þar til að aka Dísu
í hjálstólnum í „Svörtu Maríu
stóru", en sá bíll var þá bilaður.
Loks ákváðu þau að reyna að koma
Dísu í venjulegum bíl og setja þá
stólinn i skottiu CQ ólok-
að. Að loknum þessum umræðum
kom Inga aftur í eldhúsið til að
spjalla við mig.
„Bæði mér, starfsfólki Kópa-
vogshælisins og fleirum finnst að
Dísa ætti betur heima í sambýli
en á hælinu." segir Inga. „Þegar
hún fór þangað fyrst var talað um
að hún yrði þar aðeins þartil fyrsta
sambýlið yrði reist á Reykjanes-
svæði. Það eru rúm þrjú ár síðan
það fyrsta var stofnsett og þrjú
önnur eru komin til viðbótar og enn
er Dísa á Kópavogshæli. Hitt er
annað mál að svæðisstjórnin er í
miklum vanda, því að það eru
margir sem þurfa að komast á
sambýli og það er ekki rúm fyrir
þá alla. En nú loks eygi ég von"
heldur Inga áfram. „Mér barst bréf
um daginn um að mál Ásdísar
væru komin í athugun og að til
stæði að hún kæmist á sambýli
seinni hluta þessa árs. Þá kemst
hún í allt aðra þjónustu. Þar er
færra fólk og á daginn verður hún
þá í dagvistun. Þá fer hún að heim-
an á morgnana og kemur aftur á
kvöldin. Þá er líka von til þess að
hún fái meiri þjálfun og verið er
að vinna að því að hún komist fyrst
upp að Reykjalundi í þjálfun og
endurhæfingu. Það er nauðsynlegt
svo hún geti komist á sambýlið.
Hún var á Reykjalundi í fyrra í hálf-
an mánuð. Þá varð stökkbreyting
til hins betra á ástandi hennar. Á
Kópavogshæli er vissulega gert
það sem unnt er en þar er starfs-
fólk fátt og skortur á þjálfurum og
því vill sækja í sama farið fljótlega."
Nú var komið að því að flytja
þurfti Dísu aftur á hælið og ég
bauð fram hjálp mína til að bera
hjólastólinn niður tröppur í fremri
gangi. Það er ekki ofsögum sagt
að það er víða erfitt fyrir fatlað
fólk að komast leiðar sinnar. Sé
fólk eins mikið fatlað og Dísa krefst
það mikils af aðstandendum. Þó
kveður Inga móðir hennar mig með
þessum orðum „Ég vildi óska að
við Dísa hefðum getað verið lengur
saman, en þó maður ákveði og
áætli þá ræður maður engu þegar
til kastanna kemur. Nú á ég þá
eina ósk að ég sjái Dísu komast í
örugga höfn."
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
þjálfun eftir herþjálfun og þá fór
ég að synda í KFUM-lauginni á
Manhattan og hlaupa i skemmti-
garðinum meðfram Hudson-fljóti.
A þeim tíma þótti þetta fremur
annarlegt atferli, — svona fólk var
þá kallað „sportidíótar". Ég fóðraði
þetta þannig við vini mína að
íþróttafréttaritarar kæmust ekki
hjá því að sprikla dálítið til að skilja
fólkið sem þeir væru að skrifa um.
Sannleikurinn var samt sá að ég
gerði þetta af því að ég hafði gam-
an af því. Ég var yfirleitt einn í
garöinum að frátöldum hnefaleika-
manni sem hljóp í hermannastíg-
vélum með öryggishjálm og nam
stöku sinnum staðar til að fnæsa
og láta hnefana dynja. Mér fannst
ég kaldur kall þar sem ég hljóp á
eftir honum.
Sundið var holdlegur munaður.
Mér fannst ég vera grannur og
langur og stæltur og vatnið sleikt-
ist eftir líkamanum eins og tunga.
Þegar ég var búinn að þurrka mér
leið skrokknum vel og hugurinn var
skýr. Það var ekki fyrr en undir
1970 að ég fór að finna til hroka.
Atvinnuhermenn höfðu alla tíð
gert líkamsæfingar, svo þeir væru
færir um að drepa, en það þurfti
hreyfingu meðal neytenda til þess
að einstaklingsframtakið hlyti
pólitiska blessun á þessu sviði.
Svo kallað náttúrufæði og skokk
voru framsækið svar við þeirri við-
teknu skoðun að við ættum að
taka það rólega, fá útrás við að
horfa á íþróttaþætti í sjónvarpi,
of södd og sæl af bjór og skyndi-
bitafæði til þess að koma í veg
fyrir að við yrðum rænd heilsunni
og landinu okkar.
Á árunum í kringum 1970 var
tennis sú almenningsíþrótt sem
helzt bar á en um miðjan áttunda
áratuginn tók skokkið við þessu
hlutverki og varð jafnframt eins-
konar tákn hinnar nýju líkamsrækt-
arhreyfingar. í kjölfarið komu aðrar
byltingar sem boðuðu nýjan tíma,
— kvenfreisishreyfingin, tízku-
hreyfing karlmanna, svokölluð
frelsishreyfing í kynferðismálum
o.s.frv.
Skokkið er aðgengilegasta al-
menningsíþróttin og hún kostar
ekki neitt, auk þess sem hún er
félagslega fullnægjandi ef hlaupið
er með einhverjum. Ég álít að allur
heimurinn ætti að skokka í stað
þess að snæða hádegisverð. Ef
allur heimurinn gerði það — mjög
hægt með mjúkt undir fæti — þá
mundi ég gera það líka.
Núverandi tákn er „eróbikkið"
eða þolæfingar í þeirri mynd sem
sjá má í sjónvarpi og myndbönd-
um, svo dæmi sé tekið. Dansarar
ráða ferðinni og slá taktinn eftir
gaddavírsrokki og þeir eru aldrei
til friðs og þagna aldrei: „Áfram
nú, þið getið þetta vel" og „upp
með botninn" — þannig gengur
það í síbylju. Útgangurinn á þeim
minnir á klæðaburðinn þeirra í
Miami Vice og umhverfið er í sama
dúr. Litirnir eru harðir, skærir og
óeðlilegir og eftir því sem ég fylg-
ist lengur með þessum „eróbikk"
kennurum þeim mun ógeðfelldara
finnst mér þetta.
Næsta tákn getur sem bezt orð-
ið líkamsræktarvél. Gifurlegum
fjármunum er þegar varið til kaupa
á slíkum tækjum og flest eru þau
ætluð til notkunar á heimilum. Það
er orðið hægt að móta einstakan
vöðva að vild sinni, að skapa lista-
verk úr holdi, manns eigin holdi.
Aldrei hefði ég þolinmæði í það.
Samt sem áður hef ég gaman
af að skoða úrvalið á því sem ég
kalla skrokkmarkað og er milljarða-
markaður fyrir sérhönnuð hárbönd
og heiðarlegar ráðleggingar, stynj-
andi hljóðbönd sem geta gengið
af manni dauðum á stofuteppinu
og þægilega skó sem gætu hugs-
anlega frelsað líkama og sál eftir
að þeir eru búnir að fara vel með
fæturna. Það er hjálpræði í því
fólgið að koma skrokknum á mér
í fínt form en það eru bara of
margir trúarleiðtogar sem halda
því fram að einungis þeir þekktu
einu leiðina.