Morgunblaðið - 23.06.1987, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚNÍ 1987
31
hagsmunum vestrænna þjóða.
Við munum halda áfram að ve-
fengja grandvallarkenningu sovéskra
samningamanna: „Mitt er mitt og
þitt er samningsatriði". Hemaðar-
máttur er fyrirbæri sem Kremlar-
bændur skilja og þeir viðurkenna að
við eigum öryggishagsmuna að gæta,
en einn óijúfanlegur þáttur þess er
að viðhalda trúverðugri fælingu.
Meðan Genfarviðræðumar halda
áfram þarf að huga að öðram málefn-
um, ekki síður mikilvægum. Sumir
hafa gagnrýnt stjómina fyrir að krefj-
ast jafnra takmarkana á skammdræg-
ar kjamorkuflaugar þar sem það
kunni að stefna í hættu viðræðum
um algera útrýmingu meðaldrægra
kjamorkuflauga. Þeir gagnrýnendur
skyldu ekki gleyma því að við og
bandamenn okkar megum aldrei vera
án nægilegrar fælingar. Aðrir kunna
að segja, eins og einn fyrrverandi
vamarmálaráðherra, að sannreyning
samninga sé „æskileg, en líklega ekki
ómissandi". Þessi gagmýni missir
marks.
Sovétríkin hafa færst nær Banda-
ríkjunum og bandamönnum þeirra í
mörgum málefnum að undanfömu.
Látum við hins vegar undan þeirri
freistingu að rýma einhliða til í vopna-
búram okkar í þeirri von að það flýti
fyrir samningum — hvaða samningum
sem er — munum við grafa undan
eigin öiyggi. Því miður ku slíkar frið-
þægingar vera það sem mestu máli
skiptir í samningaviðræðum, sé eitt-
hvað að marka gagniýnendur stjóm-
arinnar.
Sjái Sovétmenn þess einhver merki
að Bandaríkjastjóm hyggist taka upp
fyrri stefnu munu þeir bíða hægir
eftir frekari einhliða niðurskurði. Að-
alritari sovéska kommúnistaflokksins,
Mikhail S. Gorbachev, vill sennilega
koma heim með samning í farteskinu.
Það má þó vera hveijum manni aug-
ljóst að það gerir hann aðeins sé
samningurinn Sovétríkjuunum hag-
stæður. Reyndar væri það eina
samkomulagið sem hann fengi að
snúa aftur með. Hann, eða hvaða
arftaki hans sem er, mun sýna þolin-
mæði og jámvilja í samningum. Það
munu Bandaríkin einnig gera því slíkt
er eðli samninga — að báðir gefí jafnt
eftir.
Við stefnumótun Bandaríkjanna í
afvopnunarmálum til þessa hefur
þetta grandvallarsjónarmið um gagn-
kvæmni í samningum gleymst og
þess vegna hafa þau setið uppi með
ijölda afleitra samninga og falskra
vona. Þessi vítahringur óskhyggju og
sjálfsblekkinga hefur nú verið rofinn.
Aðeins með því að hvika ekki frá
kröfunni um gagnkvæma og sann-
reynanlega afvopnun og með því að
sýna vilja okkar til þess að þróa
ábyggilegt geimvamakerfí getum við
komið heim með afvopnunarsamning,
sem á stuðning almennings skilinn.
Höfundur er varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna.
Sveinn sagði að mikil gróska væri í
leikhúslífi í Skotlandi og að hugmynd
sem þessi væri ávöxtur þessarar
grósku.„Skoski leikhópurinn undir
stjóm Tom Flemming vann verðlaun
fyrir bestu sýninguna á leiklistarhátíð
í Póllandi og það hleypti miklu kappi
í allt leikhúslíf.
Skotar hafa þótt þeir vera einangr-
aðir. Annars vegar þykir þeim lítil
rækt lögð við sérkenni þeirra, en um
leið fínnst þeim að þeir séu ekki nógu
alþjóðlegir. Hugmyndir era því uppi
um að þjóðleikhús þeirra starfí ekki
aðeins á heimaslóðum, heldur leggi það
einnig áhersiu á að kynna skoska
menningu".
Ráðstefnan vakti þó nokkra athygli
í fjölmiðlum og vora til dæmis tekin
tvö viðtöl við Svein þar sem m.a. var
fjallað um efni ráðstefnunnar. Sveinn
sagði að þar hefði einnig gefist tæki-
færi til að kynna íslenskt leikhús í
leiðinni.
Aðspurður um það hvort hann teldi
ráðstefnuna hafa haft einhver áhrif
sagði Sveinn að mikill hugur hefði ver-
ið í mönnum að henni lokinni. „Ekki
veit ég hvert framhaldið verður, en ég
hef þegar fengið þakkarbréf frá Skot-
unum og þar notuðu þeir tækifærið og
buðu mér að vera viðstaddur opnun
Þjóðleikhúss Skota. Af því má dæma
að þeir virðast vera mjög bjartrsýnir".
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁSGEIR SVERRISSON
Suður-Kórea:
1979 eftir að Park Chung Hee,
þáverandi forseti, hafði verið myrt-
ur. Óttast margir að Chun hyggist
áfram halda í stjómartaumana í
gegpum Roh. Erfíðasta verkefni
hans kann því að reynast að skapa
sér sérstöðu og sannfæra almenn-
ing um að nýr leiðtogi sé í raun
tekinn við völdum. Samtímis þessu
þarf hann að tryggja sér stuðning
flokksins og hersins.
Skömmu eftir að Roh hafði ver-
ið útnefndur kvaðst hann vera
reiðubúinn til að hefja viðræður
Ná stj ómarandstæðing’-
ar fram umbótakröfum?
hlýtur tilskilinn meirihluta. Stjóm-
arandstæðingar vilja því að
framkvæmdavaldið verði áfram í
höndum forsetans og að hann verði
kosinn í almennum fijálsum kosn-
ingum. Þá krefjast þeir tafarlausra
viðræðna um breytingar á sljóm-
arskrá landsins. Þeir höfðu því
enga ástæðu til að gleðjast eftir
ræðu Rohs. „Ég fæ ekki séð að
breytinga sé að vænta eða að fram
hafí komið nýjar hugmyndir,"
sagði Kim Young Sam í viðtali við
tímaritið Time. Þar sem samninga-
viðræður hefðu í raun verið útilok-
aðar kvaðst hann ekki fyllilega
gera sér ljóst hvað stjómarand-
stæðingum bæri að gera. Aðspurð-
ur sagði hann að til greina kæmi
að hvetja til „allsheijar uppreisn-
ar“ ef stjómin neitaði að hefla
viðræður um breytt fyrirkomulag
forsetakosninga.
ÓEIRÐIR hafa brotist út víða í Suður-Kóreu undanfarinn hálfan
mánuð er alþýða manna hefur mótmælt einræðislegum stjórnar-
háttum Chuns Doo Hwan forseta. Hann hefur frestað viðræðum
við stjómarandstæðinga um endurbætur á stjómarskrá landsins
en á laugardag var tilkynnt að stjórnin myndi brátt kynna áætlan-
ir sem sagðar vom miða að lýðræðislegri stjóraarháttum. Skömmu
áður hafði Ronald Reagan Bandaríkjaforseti sent Chun orðsend-
ingu þar sem hann hvatti til viðræðna við stjórnarandstæðinga.
Lögreglumaður Iiggur f blóði sfnu á götu f Seoul.
ann 10. þessa mánaðar til-
kynnti forsetinn að hann hann
hefði útnefnt Roh Tae-Woo, fyrr-
um hershöfðingja, eftirmann sinn.
í desember mun sérstök nefnd,
sem er svo til eingöngu skipuð
stuðningsmönnum Chuns forseta,
staðfesta kjör Rohs Tae-Woo.
Stjómarliðar segja þetta þróun í
lýðræðisátt. Stjómarskráin tryggir
hins vegar forsetanum rétt til að
velja eftirmann sinn og þykir
mörgum Suður-Kóreubúum að ný
stjómarskrá sé skilyrði fyrir aukn-
um lýðréttindum.
Óeirðimar í Seoul, höfuðborg
Suður-Kóreu, að undanfömu era
hinar mestu frá árinu 1980. Þar í
borg og víðar um landið hafa tug-
þúsundir manna krafíst þess að
Chun Doo Hwan láti endurskoða
stjómarskrána og að boðað verði
til almennra kosninga um eftir-
manninn áður en lqortímabil
forsetans rennur út í febrúar á
næsta ári. Þann 10. þessa mánað-
ar tilkynnti Chun að Roh Tae Woo
myndi taka við stöðu hans en þá
höfðu 8.000 flokksmenn „Lýðraeð-
islega réttlætisflokksins" lagt
blessun sína yfir ákvörðun forset-
ans. Talið er að um 25.000 manns
hafi flykkst út á götur Seoul til
að lýsa andúð sinni á stjómar-
háttum Chuns. Fólkinu tókst víða
að bijótast í gegnum raðir lög-
reglumanna. Lögreglan rejmdi að
dreifa mannfjöldanum með tára-
gasi og lagði fnykinn yfír borgina
dögum saman. Margir slösuðust
og um 4.000 manns vora hand-
teknir. Roh Tae Woo gerði lítið
úr mótmælunum. „Stjómandstæð-
ingar keppast við að valda sem
mestri eyðileggingu með gijótkasti
og eldsprengjum," sagði hann.
„Mikill meirihluti almennings er
andsnúinn róttæklingunum".
Stjórnin hótar
aðgerðum
Þann 18. bratust enn á ný út
harðar óeirðir og götubardagar
víða um landið. Að sögn sjónar-
votta stóðu óbreyttir borgarar nú
við hlið námsmanna og kröfðust
endurbóta. Daginn eftir sagði Lee
Han-Key, forsætisráðherra Suð-
ur-Kóreu, að stjómin myndi grípa
til „róttækra úrræða" ef framhald
yrði á stjómmálaólgunni og ekki
tækist að setja niður deilumar á
friðsaman hátt. Orðrómur hefur
verið á kreiki um að stjómin hygg-
ist setja neyðarástandslög en
120.000 manna öryggislögreglulið
landsins hefur átt í vök að veijast
í götubardögunum þar sem íjoldi
þáttakenda í þeim hefur farið vax-
andi. Þá hafa þær raddir heyrst
að stjómin hyggist leysa upp helsta
stjómarandstöðuflokkinn, Lýð-
ræðislega sameiningarflokkinn,
sem lýtur forystu þekktustu stjóm-
arandstæðinga Suður-Kóreu
þeirra Kims Dae Jung og Kims
Young Sam.
Arftakinn
Chun forseti hefur aldrei verið
vinsæll meðal Suður-Kóreubúa en
almennt er talið að Roh sé öjáls-
lyndari maður. Hann lét af störfum
sem hershöfðingi árið 1981 og hóf
störf á vettvangi stjómmála. Er
talið að Bandaríkjastjóm bindi
vonir við að hann geti stuðlað að
auknu lýðræði í landinu og hafí
því afráðið að hafa takmörkuð af-
skipti af innanlandsmálum þar til
Chun lætur af embætti í febrúar.
Hins vegar er ljóst að Chun telur
sig geta treyst Roh. Þeir vora
bekkjarbræður í herskóla og Roh
studdi Chun dyggilega þegar hann
komst til valda í desember árið
við fulltrúa sljómarandstöðunnar
um breytingar á stjómarskrá
landsins. Hann tók hins vegar
skýrt fram að engra breytinga
væri að vænta fyrir Olympíuleik-
ana í Seoul á næsta ári. Lagði
hann áherslu á að feta yrði áfram
brautina í lýðræðisátt líkt og gert
hefði verið í tíð Chuns forseta.
Hingað til hafa viðræður stjómar
og stjómarandstöðu reynst með
öllu árangurslausar. Roh hefur
lagt til að framkvæmdavaldið verði
fært frá forseta til forsætisráð-
herra, sem kjörinn er af meirihluta
þingsins. Samkvæmt núverandi
kosningakerfi er öraggt að „Lýð-
ræðisleori réttlætisflokkurinn"
Afstaða Bandaríkja-
stjórnar
Bandaríkjastjóm fylgist grannt
með þróun mála en hefur enn ekki
haft önnur afskipti en þau að
hvetja menn til að gæta stillingar
og forðast ofbeldisverk. Þiýstingur
á stjómina hefur farið vaxandi og
var tilkynnt á sunnudag að stjóm-
in hygðist senda háttsettan
embættismann til Suður-Kóreu til
viðræðna við ráðamenn þar. Ed-
ward Kennedy öldungadeildar-
þingmaður og fleiri þingmenn hafa
lagt fram frumvarp þess efnis að
gripið verði til efnahagslegra refs-
iaðgerða gegn Suður-Kóreu þar til
Bandaríkjastjóm geti lagt fram
sannanir í þá vera að ástand mann-
réttindamála hafí batnað í landinu.
George Shultz, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hefur sagt að
stjómin vilji að lýðræði verði tekið
upp í Suður-Kóreu í stað herstjóm-
ar. Hefur hann látið í það skína
að Bandaríkjastjóm muni mót-
mæla setningu neyðarlaga ef sú
verður raunin. Mörgum þykir
Bandaríkjastjóm hafa farið sér
hægt og benda máli sínu til stuðn-
ings á afskipti Bandarikjamanna
af einræðisstjóm Ferdinands
Marcos á Filippseyjum. Þeir sem
harðast gagmýna afskiptaleysi
Bandarílqastjómar fullyrða að
embættismenn séu of uppteknir
við vopnasöluhneykslið og flota-
vemd á Persaflóa til að huga að
sívaxandi stjómmálaólgu í Suður-
Kóreu, sem er mikilvægt land fyrir
hagsmuni Bandaríkjamanna í her-
fræðilegu og efnahagslegu tilliti.
Verður þvi fróðlegt að fylgjast með
samskiptum Bandaríkjastjómar og
stjómar Chuns Doo Hwan á næst-
unni.
Reuter
Chun Doo Hwan, forseti Suður-Kóreu (til hægri), ásamt Roh Tae-Woo, sem forsetinn valdi sem
eftirmann sinn.
Heimildir: Newsweek, Time, Ec-
onomist, Reuter.