Morgunblaðið - 23.08.1987, Qupperneq 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 1987
veiddu voru steypireiður og lang-
reiður. Bláhvalurinn var stærri en
finhvalurinn, eins og þeir kölluðu
þá. Hann var minni og ljósari.“
Norðmennirnir voru þarna með 4
og upp í 8 báta og munu hafa veitt
frá 100 á sumri niður í 30, þegar
verst lét.
„Allir yfirmenn í stöðinni voru
útlendingar, en Islendingar fengu
þar líka vinnu. Og svo stúlkurnar
sem unnu við að vaska hvalskíðin,
sem voru útflutningsvara eins og
Iýsið og mjólið. Voru víst notuð í
lífsstykki o. fl. Heima voru þau
notuð í kiplurnar á tréfötunum.
Hvað það er? Það voru festingamar
á höldunum, og hvalskíðin notuð til
að festa þær. Eg get ekki sýnt þér
þetta, því ég lét frá mér síðustu
fötuna sem ég átti með svona út-
búnaði."
Þegar Sigrún var að alast upp
voru komin um 12-14 timburhús á
Hesteyri. Menn fengu húsavið, oft
tilsniðinn og höggvinn, með bátun-
um frá Noregi á vorin. Einnig komið
verslunarhús og læknisbústaður.,,
Fyrsti læknirinn var Jón heitinn
Þorvaldsson og Högni Björnsson
fóstursonur hans var aðstoðarlækn-
ir hjá honum síðasta árið. Þetta var
stórt læknishérað, náði allt norður
að Geirólfsgnúpi á Ströndum. Jón
var ákaflega duglegur læknir. Hann
flutti svo til Reykjavíkur og aðrir
komu í staðinn, m.a. Axel Dahl-
man, sem datt niður úr stiganum
í læknishúsinu og dó. Læknishúsið
stendur þama enn. Svo áttum við
Hvítahúsið eins og í Bandaríkjun-
um“, bætir Sigrún við.„ Jakob
Odland, sem stjórnaði stöðinni í 10
ár, lét byggja það. Það var hús
framkvæmdastjóranna, þá og síðar
eftir að Kveldúlfur keypti. Þetta
þótti ákaflega fallegt hús, hvítmál-
að með grænum gluggum og þaki.
Sölvi seldi það síðast fyrir Kveldúlf
Óla Ólsen á ísafirði, sem flutti við-
ina vestur. Strax 1899 var líka
byggð kirkja. Markús Bull lét
byggja hana á eigin kostnað. Kom
með kirkjuviðina frá Noregi. Norð-
u mennimir sóttu alltaf kirkju á
u sunnudögum."
Við Sigrún rifjum upp að kirkja
fyrirfannst engin 1969. Biskup
hafði látið flytja hana inn í Súðavík
| og til að sefa reiði hinna brottfluttu
Hesteyringa, var verið að steypa
gríðarmikið hlið með koparklukk-
unni úr kirkjunni, sem Sigrún segist
hafa heyrt að væri frá 1671. En
Sölvi maður hennar var einn þeirra
sem gekkst fyrir þessu. Klukkunni
má hringja ef grafið er í gamla
kirkjugarðinum á Hesteyri. Og ein-
mitt helgina áður en þetta viðtal
fór fram hafði Guðmundur Alberts-
son, kaupmaður á Hesteyri og síðar
í Reykjavík, verið jarðsettur þar.
„Hann var fæddur á Hesteyri, 3
ámm eldri en ég og við ólumst þar
upp saman", segir Sigrún, sem
kveðst sjálf ætla að hvíla við hlið
Sölva manns síns í Bolungarvíkur-
garði þegar þar að kemur.
Engin starfsemi var á Hesteyri
í fímm ár, en 1920 komu Norðmenn
aftur og nú til að veiða síld og
bræða. „Þeir voru með tvo báta,
enda þurftu þeir ekki nema rétt út
fyrir Sléttunesið. Þá var allt í einu
orðið fullt af síld og allt á fleygi
ferð. Byijað var að salta. Eg var
þá um fermingu. Við fóstursystum-
ar fórum í síldarsöltun, en ég var
alltaf svo lágvaxin að ég átti bágt
með að ná niður á botninn á tunnun-
um.“ Sigrún man að um það leyti
kom loftskeytastöðin á Hesteyri og
þótti mikil framför og síðar kom
símstöð, sem þau Sölvi sáu um eins
og svo margt annað síðustu árin.
En 1927 keypti Kveldúlfur stöð-
ina og henni var breytt í síldar-
bræðslu. Kveldúlfstogaramir fóru
þá að leggja þama upp. Þetta voru
stór skip og þeir byggðu bryggjur.
Ekki voru þó komnir löndunarkran-
ar þá og varð að aka síldinni upp
í hjólbörum. Þetta var óþrifaleg
vinna. Þama voru hærri og lægri
bryggjur og þræmar fyrir innan
þær. Bryggjunar voru sleipar af
slori og eftir að hækkaði í þrónum
varð að aka upp hærri bryggjuna.
Þama unnu margir skólapiltar, því
þeir gengu fyrir um vinnu hjá
Þessa mynd tók ÓL. K. Mag. nýlega á Hesteyri. Af verksmiðjunum stendur eftir skorsteinninn og fírhúsið.
maður var alltaf blautur í fæturna
í þeim. Ullin var líka unnin heima.
Fóstra mín lét vefa úr henni og
saumaði vaðmálsbuxur. Eg var
aldrei dugleg við saumaskapinn, en
ég pijónaði mikið. Barnaskóli var á
Hesteyri og alltaf vom hjá okkur
börn frá Sléttu, Miðvik og Strönd-
um, sem sóttu skólann. Sjálf var
ég ekki í skóla nema part úr tveim-
ur vetram. Þetta var á fyrri
heimsstyijaldaráranum og ekki
hægt að hita skólahúsið, svo ekkert
var kennt næsta vetur. Það gerði
ekkert til því fóstursystir mín
kenndi mér. Kennarinn var Gísli
Bjarnason, sem ég átti mikil og góð
samskipti við síðar, því hann var
gæslumaður stúkunnar Framtíðar-
innar sem stofnuð var þegar ég var
22ja ára.“ Og Sigrún sýnir mér
skrautritað félagsskírteini frá 15.
maí 1927.
Ekki hefur það háð Sigrúnu þótt
skólagangan yrði ekki löng. Þegar
Gísli Bjarnason dó 1936 var hún
varagæslumaður stúkunnar og varð
að taka við, eins og hún orðar það.
„Fljótlega eftir að stúkan var stofn-
uð fóram við að hafa jólatrés-
skemmtanir fyrir alla. Svo gáfum
við út handskrifað blað. Gísli hafði
svo fallega rithönd. Jú, jú, ég skrif-
aði í blaðið. Maður skrifaði undir
dulnefni, átti enginn að vita um
það, en samt vissi hver maður á
staðnum hver þetta var. Eg var í
ritnefnd og þá varð maður að bæta
úr þegar vantaði efni og skrifa sjálf-
ur. Sögur? Jú, það kom fyrir að
maður setti saman eitthvert ragl.
Ég man t.d. eftir frásögn sem ég
skrifaði af leit að kindum í góðu
veðri og lýsti fuglum og útsýninu.
En þótt það væri ekki merkilegt
þá sá ég eftir að hafa ekki geymt
það, þegar ég sendi öll plðgg stúk-
unnar frá mér. Stúkan tórði til
1947, þegar engir krakkar eða
unglingar vora lengur eftir á Hest-
eyri. Þá skrifaði ég stórritara og
spurði hvað ég ætti að gera við eig-
ur stúkunnar og öll plögg og fékk
fyrirmæli um að senda það til stór-
riddara í Reykjavík. Sölvi var að
fara inn á ísafjörð og ég þreif þetta
saman og sendi það allt með hon-
um, en það hefði verið gaman að
eiga þetta sem ég skrifaði sjálf.
Ég hefi alltaf haft svo gaman af
að skrifa. Skrifaðist alltaf mikið á
við fólk, einkum eftir að fækkaði á
staðnum. En meðan fólk var þar,
var margt skemmtilegt gert. Stúk-
an hafði skemmtanir og við settum
upp leikrit og létum krakkana
leika."
Sigrún hafði fyrr sagt mér hve
gaman hún hafði af að dansa og
er nú spurð hvort ekki hafi verið
Sigrún Bjarnadóttir unir sér vel innan um sína gömlu muni í rúmgóðri íbúð fyrir aldraða á Bolungarvík.

Kveldúlfi og svo menn úr hreppn-
um. Bættist við þegar kom kolaskip
eða eitthvað slíkt, að því er Sigrún
segir.
Kemst ekki upp á
þrígirta hlandkollu
Sölvi Betúelsson var einmitt
þarna við vinnu hjá Kveldúlfi þegar
þau Sigrún ákváðu að gifta sig
1938. „Hann var systursonur fóstra
míns og var heimagangur þar öll
mín uppvaxtarár, þó mér dytti aldr-
ei í hug að hann yrði maðurinn
minn“, segir Sigrún.,, Hann hafði
verið kennari í 3 vetur í Kvíum og
kom um vorið í vinnuna á Hesteyri
og við giftum okkur sama haust.
Það var Sölvi minn sem steypti ofan
á kantinn á strompinum háa fyrir
Kveldúlf. Hann var fyglingur, hafði
sigið mikið í björgin og sundlaði
ekki. Það þótti mikil skömm á
Ströndum að vera lofthræddur og
þora ekki. Var sagt um slíka menn:
„Hann kemst ekki upp á þrígirta
hlandkollu“. Þá vora engir nátt-
pottar, en notaðar trékollur, girtar
með sviga, þ.e. trégjörð, og þær
minnstu vora með þremur svigum.
Eftir að við Sölvi giftum okkur
vann hann við að telja á bryggjunni
upp úr toguranum. Og síðar leit
hann eftir stöðinni fyrir Kveldúlf,
eftir að síldin fór og síldarbræðslan
Jóna Guðbjarts frá Hesteyri fór
í bóksalaskóla í Þýskalandi og
gerðist verslunarsijori í Boka-
verslun Isafoldar.
hætti 1940. Vélamar vora síðan
fluttar burt. En hann sá um þetta
þar til þeir létu Hesteyrareigninar
upp í stóreignaskattinn. Þá var
hætt að líta eftir þeim. Síðast þeg-
ar ég var á Hesteyri sumarið 1971
stóðu uppi skorsteinninn og fírhú-
sið.“
Eins og- gnllið sem
skírist í eldinum
Sigrún var orðin 33ja ára gömul
þegar hún gifti sig.„Ég hefi verið
fædd rauðsokka. Þóttist aldrei ætla
að gifta mig“, segir hún. Mátti
ekkert vera að svoleiðis, þótt mér
þætti gaman að dansa og skemmta
mér. Þurfti að vera heima og hugsa
um gamla fólkið. Þessir strákar sem
maður ólst upp með vora líka eins
og bræður manns. En ég iðrast
ekki að hafa loks gifst Sölva. Hann
reyndist mér vel og best þegar
mest á reið. Var eins og gullið sem
skírist í eldinum."
Á Hesteyri lifðu menn af sjónum
og smábúskap. Réra venjulega á
haustin á árabátum, því þá var svo
stutt að fara, en á vorin á bátum
með vél eftir að þær komu. „Við
voram með eina kú og 30 kindur.
Meira var það ekki. Við höfðum svo
litla jörð. Eg erfði eftir fóstra minn
tvö hundraða jörð. Jú, víst var mik-
ið að gera, en það gerði ekkert til
meðan maður var frískur. Annars
veiktist ég og var mikið frá í tvö
ár. Auðvitað þurfti maður að vinna
í uppvextinum. Sem krakka leiddist
mér alltaf mest að bæta skinn-
sokkana. Þeir voru svo leiðinlegir,