Morgunblaðið - 20.09.1987, Qupperneq 22

22 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1987
Beamon brast í grát þeg-
ar hann komst að því
hversu langt hann hafði
stokkið. Fólagar hans,
Mays og Boston, hugga
Beamon á hlaupabraut-
inni.
TVÖ frábær af rek frá
Ólympíuleikunum 1968
standa enn sem heims-
met: langstökk Bob
Beamons og 400 metra
hlaup Lee Evans. í grein
þeirri sem hér fer á eft-
ir, fjallar Kenny Moore,
meðlimur í frjálsíþrótta-
liði Bandaríkjanna á
Ólympíuleikunum í Mexí-
kó árið 1968, um met
þessara tveggja félaga
sinna á þessum leikum.
Hann ræðir við nokkra
fyrri samherja sína um
metin og táknræn mót-
mæli sem svartir
bandarískir frjáls-
íþróttamenn höfðu í
frammi á leikunum.
FRJÁLSAR ÍÞRÓTTIR
RISAR A JÖRÐU
Hið ótrúlega stökk
Bob Beamons.
Á sumarólympíuleikunum í Mex-
íkóborg fyrir 19 árum settu tveir
menn heimsmet með fárra mínútna
millibili. Þessi met standa enn.
Annaó þeirra kom fólki í opna
skjöldu; hitt kunni fólk ekki að
meta. Nú í ár eru þessi met í fyrsta
sinn í hættu og loks er farið að
virða þau að jöfnu.
í dag komumst við ekki hjá því að
íhuga hverskonar náttúruundur
þessir methafar voru og hvernig
hlutirnir gengu upp hjá þeim þann
18. október 1968, klukkan 3:46
eftir hádegi.
Þegar hlaupararnir í úrslitum 400
metra hlaupsins voru að hita sig
upp, heyrðist þrumugnýr nærri
leikvanginum. Sólin þraust í gegn-
um skýin og lýsti upp áhorfenda-
stæðin. Vindinn hafði enn ekki
hrevft.
Þrír Bandaríkjamenn, þeir Lee
Evans, Larry James og Ron Free-
man, sem voru að bíða þess að
fara í rásblokkirnar, horfðu á vin
sinn og samherja stökkva fyrsta
stökkið í úrslitum langstökks-
keppninnar. Maðurinn var Bob
Beamon. Hann tók léttan sprett
niður atrennubrautina og stökk.
Þar sem 400 metra hlaupararnir
voru gátu þeir ekki séð hversu
stökkið var langt, en Beamon hafði
stokkið svo hátt að hann hafði
klippt með löppunum og náð þeim
fram fyrir sig á meðan hann var
enn um 11/2 metra yfir gryfjunni. Á
niðurleið var hann eins og tignar-
legur fugl, sem lendir þó með
herkjum. „Vonandi var þetta ekki
ólöglegt," hugsaði Freeman, en
Beamon var þekktur fyrir að stíga
yfir plankann í upphafi stökks.
Stökk Beamons var gilt, en tæpara
gat það vart verið. Skugginn af
tánum á uppstökksfæti hans virtist
fara yfir enda plankans, en ekkert
far var þar að sjá. Beamon hafði
einnig fengið aðstoð meðvinds, en
vindmælirinn sýndi 2,0 metra á
sekúndu, leyfilegt hámark.
Einn dómaranna reyndi að mæla
stökk Beamons. Hann færði mæli-
stöngina að lendingarstað Beam-
ons, en hún náði aðeins rétt yfir 8
metra markið. Beamon starði á
stöngina þar sem hún lá á grasinu
til hliðar við gryfjuna. Hann svimaði
við það sem hann sá. „Frábært,
frábært," sagði dómarinn við Be-
amon. „Við þurfum að mæla þetta
með málbandi."
Að lokinni mælingu var lengd
stökksins tilkynnt, 8,90 metrar.
Beamon vissi ekki í fyrstu hvað
þetta þýddi í fetum og tommum (en
þær mælieiningar eru nær ein-
göngu notaðar í Bandaríkjunum).
Samherji hans, Ralph Boston, sem
þá var heimsmethafi ásamt Rúss-
anum Igor Terovanesyan, sagði:
„Það gekk allt upp hjá þér núna.
Þetta eru um það bil 8,89 rnetrar."
í raun var stökkið 8,90 metrar.
Beamon hafði bætt gildandi heims-
met um rúma 55 sentímetra. Þegar
hann fór að gera sér grein fyrir
þessu fóru fætur hans að titra.
„Stökk Bobs tafði hlaup okkar um
5 til 10 mínútur," segir Evans.
„Hann lá grátandi á hnjánum á 6.
eða 7. braut „og Rálph Boston og
Charlie Mays (þriðji Bandaríkja-
maðurinn í úrslitum langstökks-
keppninar) voru að reyna að reisa
hann upp. Ég undraðist hvað í
ósköpunum var að gerast."
Hlaupararnir í 400 metra hlaupinu
voru kallaðir aftur í rásblokkirnar.
„Bara vinna," hugsaði Evans, sem
hlaupið hafði á 44,06. „Ég vinn ef
ég brýt 44 sekúndna múrinn."
Hann var á sjöttu braut, James frá
Villanova-háskóla, sem hlaupið
hafði á 44,19 á bandaríska úrtöku-
mótinu, var á annarri braut, fjórum
brautum innan við Evans. Þar sem
James hljóp nú á eftir Evans gat
hann séð og brugðist við hlaup-
skipulagi Evans, en Evans varð að
hlaupa óháður öðrum. James hafði
komið til Evans um morguninn og
sagt honum að hann vissi hvernig
brautaskiptingin væri. „Ég svaraði
honum þá: Glottið segir mér að
þú sért á innri braut,“ segir Evans.
Evans, sem fór venjulega hægt af
stað og náði svo fremstu mönnum
á endasprettinum, gat nú ekki beitt
neinni slíkri kænsku. Það eina sem
lá nú fyrir var að hlaupa á sem
bestum tíma og hann var ótrúlega
fljótur af stað. „Þetta var besta
byrjun í hlaupi sem ég hef náð,“
segir Evans. „Ég heyrði ekki í byss-
unni þegar ég fór af stað. Líkaminn
tók við sér á sama augnabliki og
byssuhvellurinn heyrðist. Ég var
sem betur fer ekki kallaður aftur.
Ég hugsaði innra með mér: Takk,
og fiaug af stað.
Evans var meistari lengsta sprett-
hlaupsins (400 m). Hann visái1 að '
full keyrsla alla leið, t.d. að hlaupa
fyrstu 200 metrana undir 21 sek-
úndu, væri sjálfsmorð. „Ég hljóp
fyrstu 200 metrana á 21,3 á úrtöku-
mótinu," segir hann, „og ég varð
þreyttur á lokasprettinum. Þjálfar-
inn minn, Bud Winter, sagði að
besti millitíminn væri 21,6. Hann
vildi í raun að ég hlypi á 21,4, því
hann vissi að ég myndi svindla
aðeins."
Evans hljóp varlega. „Ég var með
neyðarhemlana á allan tímann,"
segir hann. Millitíminn á 200 metr-
unum var 21,4, gott dæmi um
næmleika undir þrýstingi. En Ja-
mes var á sama tíma.
„Við 200 metra markið gaf ég svo
í," segir Evans. „Núna byrjar hlaup-
ið, hugsaði ég." Hann var viss um
að seinni beygjan yrði hraðasti
kaflinn sinn í hlaupinu. „Þegar við
komum á beinu brautina, var ég
viss um að ég væri fimm metrum
á undan." En sú var ekki raunin.
Eftir að víxlraöa brautirnar jöfnuðu
sig út gat hann séð James til
vinstri, rétt aftan við sig. „Að sjá
Larry þarna, var eins og að björn
læsti klóm sínum í fæturna," segir
Evans. „Mig svimaði."
Evans hafði æft vel fyrir þessa
síðustu, óendanlegu 80 metra.
Hann var sterklegur og þolinn
hlaupari. Hann hugsaði með sér:
„Allt í lagi, slaka á . . . hnén hátt. . .
slaka á. . . hendurnar beint
fram .. . slaka á .. .“ En James
hélt enn í við hann.
l„Þl'émúrl ákféfum frá markiriLi lét
Larry hausinn síga," segir Evans.
„Ég vissi að öllu væri þá lokið. Ég
keyrði gegnum borðann. Larry
hljóp 395 metra. Ég hljóp 401. Sá
var munurinn."
Evans vann á 43,86. James hljóp á
43,97. Þetta eru tveir bestu tímarn-
ir sem nokkru sinni hafa náðst á
þessari vegalengd. 4x400 metra
boðhlaupsmetið, 2:56.16, sett
tveim dögum seinna af Vince
Matthews, Ron Freeman, James
og Evans, hefur einnig staðist öll
átök.
í fyrstu var met Beamons meira
yfirþyrmandi. C. Robert Paul jr.,
sagnfræðingur bandarísku
Ólympíunefndarinnar, kallaði það
met „skelfilegt".
„Það var stökkbreyting," sagði dr.
Ernst Jokl, sálfræðingur og töl-
fræðingur frá Kentucky-háskólan-
um. „A 33 ára tímabili fyrir 1968
var langstökksmetiö aðeins bætt
um 21,5 sentímetra frá meti Jesse
Owens, árið 1935. í því samhengi
væri stökk Beamons á við 84 ára
framför."
Beamon bætti langstökksmetið um
6,59%. Til að skera svo stóran
skammt af 400 metra metinu, hefði
Evans þurft að hlaupa á eitthvað
um 41,20. Svo met hans (43,86),
langt frá því að vera óbætanlegt,
var einfaldlega séð sem skref í
eðlilegri framþróun.
Það er fyrst nú sem aðrir eru farn-
ir að nálgast þessi met. Það
furðulega er þó að það er met
Beamons sem verið hefur í meétfi