Morgunblaðið - 20.09.1987, Qupperneq 24

24 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1987
Flestir Ólafsfirðingar
kannast við Jón Sig-
urpálsson. Þeir sem
eru af eldri kynslóð-
inni minnast hans
eflaust sem skipstjóra, en í huga
hinna yngri er hann hafnarvörð-
ur og viktarmaður. Þeim störf-
um hefur hann gegnt síðan hann
hætti sjósókn og kom í land fyr-
ir röskum tuttugu árum.
„Ég er fæddur hér í Ólafsfírði á
Brimnesi, 23. október 1910. Þar
bjuggu foreldrar mínir . Við vorum
§ögur systkinin, ég er sá þriðji í
röðinni. Foreldrar mínir bjuggu á
Brimnesi og pabbi stundaði bæði
landbúnað og sjósókn. Það voru nú
bara árabátar þá. Ég fór reyndar
aldrei í róður á slíku fari, - var svo
ungur er við fluttumst til Akur-
eyrar. Ætli ég hafí ekki verið fímm
ára þá. Ég var þar í bamaskóla og
fermdist þar. Hingað kom ég aftur
í kringum 1930 og hef búið hér
síðan.“
Kokkur á reknetabát
Og fórst strax á sjóinn ?
„Ég réðst sem kokkur á reknetabát
yfír sumarið til að byija með. Ætli
ég hafí ekki verið 15 eða 16 ára
þá. Upp úr því fer ég á bátana
héma sem háseti. Litlu síðar byij-
aði ég með bát sem Þorleifur
Brýnast að bæta hafnar-
mannvirki Olafsfirðinga
- rabbað við Jón Sigurpálsson, hafnarvörð, vigt-
armann og fyrrum skipstjóra á Ólafsfirði
Rögnvaldsson átti. Það mun hafa
verið 1933. Báturinn hét Egill og
var 11 tonn. Ég var nokkur ár á
honum.
Unnur eiginkona mín er systir
Sigvalda samstarfsmanns míns.
Það er 1935 sem við hefj'um út-
gerð, Sigvaldi mágur minn og ég.
Við keyptum bát saman og sam-
starfíð hefúr haldist fram á þennan
dag. Við hættum að gera út bátana
1967 eða 8 en höfum rekið físksölt-
unarstöð síðan. Síðar var Egill
seldur og Sjöstjaman frá Akureyri
keypt, 55 tonna skip. Hana keypt-
um við Sigvaldi í félagi við Ama
Jónsson á Syðri Á og Gunnar Bald-
vinsson. Þennan bát áttum við ekki
nema í eitt ár.“
Hvað tekur svo við ?
„Við látum smíða fyrir okkur bát.
Kaupfélag Eyfírðinga átti skipa-
smí ðastöð á Akureyri og hann var
byggður þar. Þetta var 27 tonna
bátur sem nefndur var Egill eins
og fyrsti báturinn okkar. Seinna
látum við smíða fyrir okkur bát í
Danmörku en seljum Egil til Ólafs-
víkur. Sá nefndist Þorleifur Rögn-
valdsson og var 65 tonn að mig
minnir. Eftir nokkur ár seldum við
hann, stækkuðum við okkur og
keyptum annan talsvert stærri, en
Þorleifsnafninu héldum við. Við
urðum að fá stærri bát til að stunda
sfldveiðar. Þetta voru allt saman
happafleytur.“
Hafnarvörður og vikt-
armaður
Hvenær fórstu svo í land ?
„Ég var skipstjóri á Þorleifí í þijú
ár, en hætti þá á sjó og fór í land.
Þetta var 1966 og ég vann um hríð
í físksöltunarhúsinu okkar. Fáein-
um árum síðar var Sigvaldi formað-
ur hafnamefndar og bað mig um
að gerast hafnarvörður í hálfu starfi
sem ég gerði. Síðar tók ég hafnar-
vogina einnig að mér. Það var
nokkuð stíft að vinna við hvort
tveggja, en það gerði ég allt fram
á síðasta ár. Ég hefði getað verið
lengur á sjónum, en sjóveikin háði
mér alltaf. Það var dálítið slæmt
stundum og dró náttúmlega úr mér
að halda áfram.“
Þú hefur verið á sjó í hálfa öld.
Hvað fínnst þér um þær breytingar
sem þú hefur orðið vitni að ?
„Mér líst náttúmlega vel á þá þróun
sem átt hefur sér stað í sjávarút-
vergsmálum okkar íslendinga. Það
hefur ákaflega mikið breyst til
batnaðar á þessum tíma. Nú er allt
annað mál að sækja sjóin en áður,
sérstaklega á stærri bátum, að ég
tali nú ekki um togarana. Það er
allt annað líf. Auðvitað er mikil
vinna á frystitogumnum en að-
búnaðurinn er líka eins og best
verður á kosið. Menn era náttúm-
lega mikið heiman að en áður fyrr
var þetta líka þannig á Ólafsfírði.
Hér vora svo stuttar vertíðar yfír
veturinn að maður varð að fara
suður og vera þar í fleiri mánuði
og komst aldrei heim meðan vertí-
ðin stóð yfír. Á vorin var farið heim
í maí og var þá oft snjór ekki tek-
inn upp í byggð. Mestöll atvinna lá
niðri yfír veturinn. - Á þessum ámm
var hér ekkert hægt að gera á vet-
uma fyrr en höfnin kom. Eftir að
garðuririn héma var farinn að leggj-
ast fram varð breyting á . Þá var
farið að hefja róðrana fyrr. Menn
vom samt eitthvað að eiga við að
láta bátana liggja hér úti á fírði við
Kleifamar áður en höfnin kom til.
Þetta var reynt nokkmm sinnum.
Einn þessara báta hét Gissur. Þeir
áttu hann félagamir Þorsteinn og
Þorvaldur. Hann fór ábyggilega upp
í klettana fyrir rest, svo það var
ekki áhættulaust að fást við útgerð
hér. - Það fóm áreiðanlega nokkrir
bátar upp þama fyrir minn starfs-
feril. Fyrst vora bátamir geymdir
hér á malarkambi, sunnan við þar
sem bryggjan er nú. Þar vom þeir
settir upp yfir veturinn. Svo þegar
þeir fóm að stækka fóm þeir með
þá til Akureyrar í slipp og geymdu
þá þar yfír veturinn.
Hafnarleysið kom
sér illa
Hafnarmannvirkin hafa verið
heldur frumstæð ?
„Já, hafnarleysið kom sér ákaflega
illa. Á þessum tíma kom ekkert
skip hér upp að til að losa farm.
Það varð til dæmis að sækja saltið
fram á fjörð, sturta því ofan í bát-
ana og moka því síðan úr lest og
upp á dekk og þaðan í hjólbömr á
bryggjunni. - Það þótti mikill mun-
ur þegar við fengum hjólbömr til
þess ama. Eins þurfti að flytja allan
fiskinn fram í skip, þetta var allt i
fimmtíu kflóa pökkum. Þurfti að
skipa honum í bátana fyrst og svo
upp í skipin úti á fírði. Þannig var
nú það.
Eg man það að þegar menn vom
famir að stunda sjóinn á fímmtíu
og sextíu tonna skipum var ég með
Sævald, en það var sænskur 50
tonna bátur sem hingað var keypt-
ur. Ætli það hafí ekki verið komið
fram í október. Það bilaði eitthvað
í vélinni, og var ekki hægt að keyra
hana. Vegna þessarar bilunar kom-
umst við ekki út. Þá gerði ofsaveður
- þetta var þegar hafnargarðurinn
var ekki búinn að ná fullri lengd -
og við lágum við bryggjuna héma.
Kvikumar komu svona vestanað,
gengu yfír bryggjuna og ég upp
fyrir bússur.
Þurfti að halda
mér í staur
Ég þurfti að halda mér við staur
sem var á bryggjunni til að skolast
ekki í sjóinn þegar við vomm að
gera við vélina. Það kom oft fyrir
að maður lenti í slæmu veðri í höfn-
inni, en þá var vélunum haldið í
gangi og látið ganga þannig að allt-
af var strekkt á böndunum og
komið í veg fyrir að bátamir fylgdu
sogunum. Það fór alveg með það
ef hnykkir komu á böndin. Það kom
oft fyrir að fara þyrfti með bátana
héðan út á Eyjafiörð þegar það
gerði norðaustan óveður og þá varð
að fara til Akureyrar. Þar var beð-
ið þar til veðrinu slotaði og þá var
farið að reyna að róa aftur. Þannig
gekk þetta nú fyrir sig.
Eftir að garðurinn hér var kom-
inn dálítið fram var farið að reyna
að stunda einhveijar veiðar hér yfir
veturinn. Bæði var það að manni
fannst slæmt að þurfa að fara suð-
ur á hveijum vetri á vertíð og eins
hitt að atvinna hér var of lítil þegar
ekki var hægt að vinna aflann að
neinu marki hér heima. Þessu vild-
um við breyta með því að auka
veiðar hér á vetuma."
Hvítasunnuskellurinn
Varst þú hér á Ólafsfírði er
Hvítasunnuskellurinn reið yfír ?
Já, ég man vel eftir þessum at-
burði. Þetta var hvítasunnudags-
morgun 1935. Það gerði sér enginn
grein fyrir því að svona óveður
gæti skollið á þessum tíma árs. Það
vom menn í aðgerð á plönum ofan
Aðkoman var Ijót eftir HvitasunnuskeUin árið 1935. Á myndinni sjást í sandfjörunni fjórir af stóru
bátunum: Kári Sölmundarson, Þór, Blfðfari og Bergþóra.
I C