Morgunblaðið - 16.10.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 1987

Útgefar.di
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 55 kr. eintakiö.
Björgunarstörf og
Landhelgisgæslan
Evrópubanda-
lagið og Island
Kjaradeila þyrluflugmanna
Landhelgisgæslunnar
fékk á sig nýjan svip um helg-
ina, þegar sagt var frá því,
að Spánveijar hefðu orðið að
nauðlenda smá-þotu um 50
mílur undan Reykjanesi. Þá
tókst ekki að kalla hina vösku
björgunarmenn Gæslunnar út
með jafn skömmum fyrirvara
og vera ber, af því að ekki
hafði verið leyst úr launadeilu
þeirra. Fór þyrla gæslunnar
af stað hálfri klukkustund
síðar en þyrla vamarliðsins.
Vamarliðsmenn köstuðu sér í
sjóinn að gúmbáti Spánveij-
anna og aðstoðuðu þá við að
komast um borð í togarann
Þorlák ÁR en fluttu særðan
mann með þyrlu sinni í land.
Tókst þetta allt eins giftusam-
lega og kostur var og eiga
allir, er að björguninni stóðu,
lof skilið.
Þyrluflugmenn Landhelgis-
gæslunnar hafa deilt við
vinnuveitendur sína um
greiðslur fyrir bakvaktir. Hef-
ur gengið erfíðlega að fínna
lausn á þessari deilu og telja
sjómenn öryggi sínu ógnað, á
meðan þessi mikilvægi liður í
starfí Landhelgisgæslunnar er
í lamasessi. Hafa þeir meðal
annars snúið sér til dómsmála-
ráðherra með beiðni um að
hann beiti sér fyrir lausn máls-
ins. Benóný Ægisson, þyrlu-
flugstjóri hjá Landhelgisgæsl-
unni, lýsir þeirri skoðun í
Morgunblaðsgrein í síðustu
viku, að það sé mikið álita-
mál, hvort réttlætanlegt sé að
halda þyrlurekstri áfram hjá
Landhelgisgæslunni. Finnst
honum hafa verið þannig hald-
ið á deilunni vegna launakjara
flugmannanna, að vegið sé að
grundvellinum sjálfum.
Athyglin beinist nú að
þyrlurekstri - Landhelgisgæsl-
unnar. Meira er í húfi. I raun
hafa stjómvöld ekki gert það
upp við sig, hvaða hlutverki
Landhelgisgæslan á að gegna.
Deilan við þyrluflugmennina
er aðeins einn angi vandans.
Nýlé'ga var haldinn fjölmennur
fundur hjá Vísi, félagi skip-
stjómarmanna á Suðumesj-
um. Þar var skorað á
stjómvöld að hefjast handa
um uppbyggingu þaulskipu-
lagðrar öryggis- og björgunar-
þjónustu undir öflugri stjóm
Landhelgisgæslunnar. Síðan
segir orðrétt í ályktun fundar-
ins: „Félagið lýsir vanþóknun
sinni á hve illa skip Gæslunnar
eru nýtt í daglegum rekstri,
þar sem oftast er aðeins eitt
skip á sjó, og skorar á stjóm-
völd að bæta um betur, með
tilliti til björgunar- og öryggis-
mála sjómanna.“
Á meðan barist var fyrir
útfærslu landhelginnar, fór
enginn í grafgötur um hlut-
verk Landhelgisgæslunnar. Þá
var það metnaðarmál allra, að
sem best væri staðið að rekstri
hennar og var jafnan séð til
þess, að tæki hennar mætti
nýta til hins ýtrasta. Ekki er
lengur deilt um yfirráð yfír
Islandsmiðum. Unnt er að
nýta hátækni til að fylgjast
með ferðum fiskiskipa. Er
unnið að því að koma á fót
slíku eftirlitskerfi. Tæknin
kemur á hinn bóginn ekki í
veg fyrir slys á hafi úti frekar
en annars staðar. Sjómenn
treysta á Landhelgisgæsluna
og aðrar björgunar- og hjálp-
arstofnanir. Þá er það yfírlýst
markmið, í orði að minnsta
kosti, að við önnumst sjálf
öryggisgæslu í landinu og haf-
inu umhverfís það. Á hættu-
stundu leggja að sjálfsögðu
allir fram krafta sína og björg-
unarstörf vamarliðsins á
Keflavíkurflugvelli, sem ræð-
ur yfír öflugum tækjakosti og
vel þjálfuðum mönnum, verða
aldrei fullþökkuð. En það er
hluti af því að halda uppi sjálf-
stæðri efnahagsstarfsemi í
landinu að gæta öryggis
þeirra, sem leggja hönd á
plóginn. Öflug Landhelgis-
gæsla er því ein af forsendun-
um fyrir sjálfstæði þjóðarinn-
ar.
Kjaradeila þyrluflugmanna
Landhelgjsgæslunnar verður
leyst og hún má ekki verða
til þess að kippa grundvellin-
um undan þessum mikilvæga
þætti í starfí Gæslunnar. En
meira þarf til en lausn á þess-
ari deilu til að vegur Land-
helgisgæslunnar verði sá, sem
henni ber. Stjómvöld þurfa að
leggja Iokahönd á það verk,
sem unnið hefur verið við að
móta Landhelgisgæslunni
skýr og ótvíræð markmið við
nýjar aðstæður. Það ætti að
vera metnaðarmál hveijum
þeim, sem vill efla björgunar-
þjónustu og öryggisgæslu og
um leið treysta sjálfstæði þjóð-
arinnar.
eftirÞorvald
Gylfason
Kveikjan að stofnun Evrópu-
bandalagsins á sínum tíma var þrá
Frakka og Þjóðveija eftir friði og
framförum í kjölfar heimsstyijald-
arinnar síðari. Ríkisstjórnir land-
anna sannfærðust um það eftir
styijöldina, að hag beggja þjóða og
friðsamlegri sambúð þeirra í álfunni
yrði bezt borgið með samvinnu milli
þeirra í efnahagsmálum og stjóm-
málum. Þær höfðu lært af reynsl-
unni. Þeim var ljóst, að Frökkum
og bandamönnum þeirra höfðu orð-
ið á alvarleg mistök eftir fyrri
heimsstyijöldina, þegar þeir neyttu
aflsmunar og þvinguðu Þjóðvetja
til að greiða þeim himinháar skaða-
bætur. Þjóðveijar sáu enga leið
færa út úr ógöngunum aðra en að
prenta peninga fyrir skuldunum.
Þannig kviknaði óðaverðbólgan í
Þýzkalandi milli stríða. Hitler kom
í kjölfarið.
Aðg-angur að
auðlindum
Það var franski hagfræðingurinn
og stjómmálamaðurinn Jean Monn-
et, sem átti hugmyndina að stofnun
Evrópubandalagsins. Hugmyndin
var einföld. Hún var sú að veita
bandalagsþjóðunum jafnan aðgang
að mikilvægum auðlindum í heil-
brigðri samkeppni og undir sameig-
inlegu eftirliti. Samkomulagið
varðaði í fyrstu einkum kol og stál,
en átök um þessi hráefni höfðu
beint eða óbeint orðið valdur að
mörgum styijöldum Frakka og
Þjóðveija gegnum tíðina. Kola- og
stálbandalagið var stofnað 1952.
Það stækkaði og varð síðan að
Evrópubandalaginu við gerð Róm-
arsáttmálans 1957.
Sameiginlegir hagsmunir banda-
lagsþjóðanna vom miklir. Það vom
sérhagsmunir þeirra líka. Þjóðveij-
ar vom einkum áhugasamir um
frjáls viðskipti með iðnaðarvömr,
enda höfðu þeir yfirburði í iðnaði.
Frakkar sóttust fyrst og fremst
eftir nýjum mörkuðum og nýju fjár-
magni fyrir franska landbúnaðar-
framleiðslu, enda nutu þeir
yfirburða í landbúnaði. Þannig
gerðist það, að þessar fjandvina-
þjóðir urðu ásáttar um að afnema
tolla á iðnvaming í viðskiptum milli
bandalagsríkjanna og að styrkja
landbúnað úr sameiginlegum sjóð-
um innan ramma samræmdrar
landbúnaðarstefnu bandalagsríkj-
anna. Þessi ákvæði Rómarsáttmál-
ans urðu homsteinar samstarfs
þessara þjóða í Evrópubandalaginu.
Efling- Evrópu-
bandalagsins
Stofnfélagar Evrópubandalags-
ins vom sex við undirritun Rómar-
sáttmálans 1957: Belgía, Ítalía,
Holland og Lúxemborg auk Frakk-
lands og Vestur-Þýzkalands. Síðan
hafa sex önnur lönd bætzt í hóp-
inn; fyrst Bretland, Danmörk og
írland (1973), svo Grikkland (1981)
og nú síðast Portúgal og Spánn
(1986).
Bandalagið hefur haldið áfram
að eflast með ámnum. Samvinna
aðildarlandanna hefur orðið æ nán-
ari á sífellt fleiri sviðum. Nú hillir
undir það, að bandalagssvæðið geti
orðið að einum markaði 1992. í
þessu felst, að öll viðskipti milli
bandalagsríkja með vöm, þjónustu,
vinnuafl og fjármagn verða þá jafn-
ftjáls og þau em nú innan landa-
mæra hvers ríkis fyrir sig. Þetta
þýðir meðal annars, að öll skatt-
lagning vöm og þjónustu verður
eins í öllum bandalagsríkjum.
í þessu felst þó ekki fullkomin
samræming allra þátta efnahags-
stefnunnar. Einstök ríki munu eftir
sem áður áskilja sér rétt til að
ákveða til dæmis fjárlög, tekju- og
eignarskatta og stefnuna í pen-
inga-, vaxta- og gengismálum hvert
eftir sínum sérþörfum og óskum
innan þeirra marka, sem banda-
lagsríkin ákveða sameiginlega.
Talið er víst, að aukin viðskipti í
kjölfar þessarar markaðssamein-
ingar muni efla hagvöxt, bæta
lífskjör og draga mikið úr atvinnu-
leysi í aðildarríkjum bandalagsins.
Vandi Norðurlanda
fyrir sér í vaxandi alvöm, hvort
rétt sé og tímabært að sækja um
aðild að Evrópubandalaginu. Meðal
þeirra em Norðmenn og Svíar.
Umræður um hugsanlega aðild
Norðmanna og Svía að Evrópu-
bandalaginu að undanfömu hafa
verið fróðlegar, ekki sízt vegna
þess hversu ólík viðhorf þessara
tveggja þjóða til bandalagsins em.
Norsk stjórnvöld virðast hafa hug
á aðild meðal annars af varnar-
mála- og öryggisástæðum. Þar sem
allir helztu bandamenn Norðmanna
í Atlantshafsbandalaginu austan
hafs em einnig aðilar að Evrópu-
bandalaginu, virðist sú skoðun eiga
vaxandi fylgi að fagna í Noregi,
að eðlilegt sé og æskilegt, að Norð-
menn skipi sér í sveit sömu þjóða
í Evrópubandalaginu líka. Þetta
gæti gerzt um eða fyrir miðjan
næsta áratug. Þó hafa margir Norð-
menn áhyggjur af hugsanlegum
áhrifum aðildar að bandalaginu á
norskt atvinnulíf, einkum land-
búnað og sjávarútveg, en þessir
atvinnuvegir njóta sérstakrar
vemdar norska ríkisins. Norðmenn
em enn fremur minnugir þess, að
aðild Noregs að bandalaginu var
hafnað í þjóðaratkvæðagreiðslu fyr-
ir 15 ámm eftir hatrammar deilur.
Öðm máli gegnir um Svíþjóð.
Margir Svíar hafa áhuga á aðild
að Evrópubandalaginu af efna-
hagsástæðum fyrst og fremst. Þó
hefur sænska ríkisstjómin nokkrar
áhyggjur af því, að aðild að banda-
laginu geti verið talin stangast á
við hlutleysisstefnu Svía í utanríkis-
málum.
EFTA skreppur saman
Fríverzlunarsamtök Evrópu
(EFTA) vom frá upphafi annars
eðlis og smærri að vexti en Evrópu-
bandalagið. EFTA var stofnað 1960
í því skyni að koma á tollfijálsum
viðskiptum með iðnaðarvömr milli
aðildarríkjanna. Stofnfélagar EFTA
vom sjö: Áusturríki, Bretland,'Dan-
mörk, Noregur, Portúgal, Sviss og
Svíþjóð. Finnar slógust í hópinn
skömmu síðar og íslendingar 1970.
Munurinn á EFTA og Evrópu-
bandalaginu er einkum sá, eins og
kunnugt er, að (a) EFTA er ein-
Ýmsar aðrar þjóðir velta því nú
Enn um hávaða
eftirAtla Heimi
Sveinsson
Steingrímur Gautur Kristjánsson
reið á vaðið, birti gagnmerka grein
og ýtarlega um hávaðasýki í Morg-
unblaðinu 24. september sl. Fjallaði
hann um sívaxandi hljóðmengun
umhverfisins. Sigurður Þór Guðjóns-
son tók undir orð Steingríms Gauts
í sama blaði, nokkmm dögum síðar,
og gerði ofbeldi strætisvagnastjóra
að umtalsefni, en þeir demba óbeðið
síbylju útvarpsstöiðva yfír farþega
sfna. Svo kvartar Vigdís Jónsdóttir
yfir samskonar ofbeldi í lang-
ferðabflum. Hún skrifar kurteislegt
umkvörtunarbréf til Félags sérleyf-
ishafa. Þeir svömðu ekki — þeir hinir
sömu, sem segjast stefna að bættri
þjónustu við farþega.
Og ofbeldisseggir síbyljunnar láta
sig ekki. Laugardaginn 3. október
sl. birtist flennistór auglýsing f DV
undir fyrirsögninni: Strætó hlustar
á Stjömuna. Þar er borið saman í
hversu mörgum vögnum sé stillt á
Rás 1, Rás 2, Bylgjuna og Sfjöm-
una. Loks er fullyrt að strætis-
vagnabflstjórar vilji farþegum sínum
aðeins það besta. Ég spyr: Em það
forréttindi strætóbílstjóra að velja
músikkjukk oní farþegana? Áf
hveiju mega þeir ekki velja sjálfir?
Hvar er nú „frelsið"?
Ég er þeirrar skoðunar að hver
maður eigi rétt á þögn. Þess vegna
er síbyljan í strætóum og rútubílum
ofbeldi, sem á að banna líkt og
reykingar. Ég veit að síbyljujukkið
er ekki skaðlaust. Síbyljan er tmfl-
andi, sljóvgandi fyrir sálina, vana-
bindandi vímugjafi, líkt og tóbak og
brennivín. Hún óhreinkar og mengar
umhverfið. Nú má hver og einn hafa
mengun og óþrifnað innan dyra hjá
sér, mín vegna. En hann má ekki
beina menguninni inn til mín, og
sameiginlegt umhverfí okkar á að
vera eins hreint og ómengað og
unnt er.
Þess vegna má nágranni minn
hafa síbyljuna heima hjá sér. Ég get
ekkert haft á móti því, og í sjálfu
sér er ég ekki á móti síbyljunni. Hún
má ekki vera f þvf umhverfí sem við
eigum og notum sameiginlega.
Verslunareigendur mega hafa hana
inni í búðum sínum. Ég fer þá bara
í aðrar búðir, sem eru lausar við
„Ég víl ekki takmarka
frelsi annarra. Það eru
aðrir sem vilja tak-
marka frelsi mitt:
Réttinn til þagnarinnar.
Það verður því að
marka síbyljunni bás.
Hún má ekki dynja yfir
hvar og hvenær sem er.
Fólk á að geta valið
milli hennar og þagnar-
innar.“
síbyljuna. Mér kemur ekki við hvað
aðrir gera. Sama er að segja um
veitingahús. Ég kem helst á Mokka,
vegna þess að þar er ekki útvarps-
tæki í gangi. Á Hressingarskálann
er varla komandi þvf afgreiðslufólk
neitar að draga niður í síbyljunni sé
um það beðið. Þetta er kannski í
lagi, hér á ég valkost, ég get farið
á aðra staði. En í strætó eða lang-
ferðabílum á ég engra kosta völ. Þar