Morgunblaðið - 05.06.1988, Blaðsíða 16

16 B
t
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JÚNÍ 1988
Sagan enduwmar
íTumluísimi
íNeðstakaupstað
Sagt frá heim sókn í sj óminj asafnið á ísafirði,
eitt sérstæðasta safn landsins
ÞAÐ verður væntanlega mikið um að vera á ísafirði þessa helgina, þegar þess verður
minnst að hálf öld er liðin frá því að sjómannadagurinn var haldinn hátíðlegur á tveim-
ur stöðum á landinu, á ísafirði og í Reykjavík. Vestfirðingar munu m.a. fagna afmælinu
með þvi að taka í notkun stórmerkilegt sjóminjasafn, sem komið hefur verið fyrir í gamla
Turnhúsinu í Neðstakaupstað ísafjarðarbæjar. Gamall draumur margra Vestfirðinga er
þar með orðinn að veruleika og fyrir landsmenn alla er hér á ferð atvinnusögulegur
viðburður.
Líklega státar ekkert byggðarlag
af jafn mörgum sögulegum munum
frá sjósókn og fískverkun íslend-
inga í fyrri tíð og einmitt Vestfírð-
imir. í sjóminjasafninu í Tumhús-
inu munu menn geta skyggnst inn
í'gamla verbúð og skoðað þar ýmsa
muni er tengdust verbúðalífi hér á
ámm áður. Þama er líka að fínna
ýmis veiðarfæri frá tímum árabáta-
útgerðarinnar — t.d. hákarlaífærur
og sóknir, svo og bólfæri ýmiss
konar. Einnig getur að líta í safninu
áhöld sem notuð vom í iðngreinum
sem þjónuðu aðallega útgerðinni,
en em nú horfnar eða að hverfa —
áhöld er tengdust beykisiðninni og
skipasmíðum þegar unnið var með
tré. Einnig má fá innsýn í netagerð
;jg seglasaum á ámm áður. Ýmsir
munir tengjast líka dögun tækniald-
ar í sjávarútvegi og m.a. má í einu
hominu fínna köfunarbúnað frá
Guðmundi Marsellíusarsyni, bæði
hlutir sem hann notaði sjálfur en
einnig Eggert B. Lámsson og þar
áður Bárður G. Tómasson, skipa-
Morgunblaðið/Hrafn Snorrason
Ekki er að efa að ungviðinu mun finnast mikið koma tíl kafarabúnaðarins, sem Guðmundur Marsel-
liusarson gaf safninu og hefur verið komið upp í einu hominu.
Vestfirðingar hafa löngum verið
: slungnir netagerðarmenn og því
má fá innsýn í þróun þeirrar iðn-
greinar á sjómiqjasafninu vestra.
verkfræðingur, sem var einn af
fmmkvöðlum Byggðasafns Vest-
fjarða og einna fyrstur manna til
að viðra hugmyndir um sjóminja-
safn. í safninu rekast menn líka á
kúfískplóg, áreiðanlega hinn fyrsta
sem smíðaður er hér á landi og er
smiðurinn Sumarliði gullsmiður í
Æðey. -Þá er ógetið gamalla fjar-
skipta- og fískileitartækja sem í
notkun vom hér í fískiskipaflotan-
um fyrir fáeinum áratugum.
Vistarverur við hæfi
En þótt merkilegir munir séu
vissulega aðal góðs sjóminjasafns,
skiptir aðsetur þess og umhverfí
ekki síður máli. Tæpast er unnt að
hugsa sér verðugri vistarverur og
stað fyrir sjóminjasafn heldur en
Tumhúsið í Neðstakaupstað á

:::•"•
<•■.:•:
Sjónúnjasqfhið opnað ídag
Tjöruhúsið eða Beykisbúðin sést hér til hægri á myndinni. Þetta er elsta hús landsins — frá 1734 — og
nú liggur fyrir að hefja endurbyggingu þess. Þar kemur til álita að koma upp einhverri aðstöðu fyrir
handiðnað af einhveiju tagi og/eða veitingastarfsemi.
Jón Páll Hall-
dórsson segir frá
uppbyggingunni í
Neðstakaupstað
og hvers vegna
þykir við hæfl að
opna sjóminja-
safnið í Tum-
húsinu á hátíðis-
degi sjómanna
, UPPBYGGING Neðstakaupstað-
ar á ísafirði er áreiðanlega með
umfangsmestu húsfriðunarfram-
kvæmdum sem ráðist hefur verið
í af nokkru bæjarfélagi hér á
landi. Af hálfu kaupstaðarins
hefur Húsfriðunamefnd ísa-
fjarðar haft umsjón með þessum
framkvæmdum en formaður
nefndarinnar er Jón Páll Hall-
dórsson, framkvæmdastjóri
Norðurtangans, en hann er jafn-
framt formaður sljómar
Byggðasafns Vestfjarða.
„Það var fyrir 12 árum eða árið
1975 að bæjarstjóm ísafjarðar-
kaupstaðar samþykkti friðlýsingu
elstu húsa bæjarins að tillögu Guð-
mundar Sveinssonar frá Góustöð-
um,“ sagði Jón Páll Halldórsson í
samtali við Morgunblaðið. „Sam-
þykktin fól í sér friðlýsingu þessara
fjögurra húsa í Neðstakaupstað og
að auki friðlýsingu Faktorshússins
í Hæstakaupstað. Húsin eiga það
öll sammerkt að vera frá 18. öld —
húsin í Neðstakaupstað eru öll reist
af dönskum einokunarkaupmönn-
um en Faktorshúsið í Hæstakaup-
stað er aftur á móti byggt af Björg-
vinjarkaupmönnum, sem stofnsettu
hér verslun í lok 18. aldar."
Jón Páll segir að þegar endur-
bygging húsanna í Neðstakaupstað
hafi byrjað 1977, hafi verið sett á
laggimar Húsfriðunamefnd ísa-
fjarðar. „Af hálfu bæjarstjómar
vomm við Gunnar Jónsson tilnefnd-
ir í þessa nefnd en Sögufélag ís-
fírðinga tilnefndi Guðmund Sveins-
son. Við fráfall Guðmundar var
Ásgeir S. Sigurðsson tilnefndur í
nefndina af Sögufélaginu. Húsfrið-
unamefndin hefur allt síðan haft
yfímmsjón með uppbyggingu frið-
lýstu húsanna, en tæknilegur ráðu-
nautur hennar hefur verið Hjörleif-
ur Stefánsson, arkitekt."
Að sögn Jóns Páls hefur síðan
frá 1977 verið unnið á ári hveiju
að endurbótum og viðgerð þessara
gömlu húsa. „Það var byijað á end-
urbyggingu Faktorshússins, þar
sem það var mjög illa farið, hafði
staðið tómt um tíma og var byrjað
að skemmast. Síðan var Tumhúsið
tekið fyrir og því næst Krambúðin.
Framkvæmdum við þessi þijú hús
er nú að verða lokið. Þá er eftir
Tjömhúsið eða Beykisbúðin, sem
er elst þessara húsa og jafnframt
elsta hús landsins — frá árinu 1734.
Þar er ekkert byijað að ráði, en
þama er um að ræða samskonar
byggingu og Tumhúsið, bjálka-
byggt í sama stíl.“
Vin í bæjarlífinu
Jón Páll segir ekki afráðið hvaða
hlutverki 'Ijömhúsið muni gegna
þegar endurbótum á því lýkur, en
ýmsar hugmyndir hafa verið á lofti.
„Menn hafa verið að velta fyrir sér
hvemig best væri að glæða það hús
lífi, t.d. hvort unnt væri að koma
þar fyrir einhveijum handiðnaði,"
segir Jón. „Ýmsir hafa líka verið
að gæla við þá hugmynd hvort unnt
væri að koma þama fyrir einhverri
veitingastarfsemi, en eftir er að sjá
hvort það er raunhæfur möguleiki.
En allténd dreymir okkur um að
bæjarbúar leiti hingað niður í
Neðstakaupstað á góðum sumar-
dögum, að staðurinn vakni og verði
sú vin í bæjarlífinu sem fólk fýsir
að heimsækja."
Endurbætumar á húsunum í
Neðstakaupstað hafa verið fjárfrek-
ar. „Bærinn sjálfur hefur varið til
þessa verulegum flármunum, svo
líklega hefur ekkert bæjarfélag á
landinu, nema ef vera skyldi
Reylgavík, lagt meira fé í endur-
byggingu sögufrægra húsa en ísa-
fjörður," segir Jón Páll ennfremur.
„Að auki hafa ýmsir sjóðir styrkt
þetta framtak myndarlega, t.d.
Byggðasjóður, Þjóðhátíðarsjóður,
Húsfriðunarsjóður, en einnig höfum
við fengið sérstakar flárveitingar
frá Alþingi á flárlögum til fram-
kvæmdanna. Mér telst til að alls
hafí verið varið um 15 milljónum
króna til endurbyggingarstarfsins,