Morgunblaðið - 07.01.1989, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. JANÚAR 1989

* * .
-<■* ^ v. .r
'W,-
■:S*':Á

Morgunblaðið/PPJ
Leiguþyrla Grænlandsflugs við brottför frá Reykjavík til Kulusuk.
Þyrla í ferjuflugi
ÓVENJULEGT er að þyrlur fari
flugleiðina yfir Norður-Atlants-
haf, en oftast nær eru þyrlur sem
þurfa að komast milli heimsálfa
settar um borð í skip og þannig
fluttar sjóðleiðis.'
Óvenjulegra er að sjá þyrlur á
flugi yfir Atlantshaf um hávetur,
en milli jóla og nýárs var á ferðinni
um Reykjavíkurflugvöll stór þyrla
af gerðinni Sikorsky S-61 sem var
á leiðinni frá Noregi til Grænlands.
Þyrlan er í eigu fyrirtækisins
Helikopter Service í Noregi og hef-
ur verið leigð flugfélaginu Grön-
landsfly til a.m.k. tveggja ára. Á
Grænlandi eru -helstu samgöngur
milli byggðarlaga flugleiðis og fer
megnið af þeim flutningum fram
með þyrlum. Aðeins eru notaðar
hefðbundnar flugvélar á lengri flug-
leiðum. Grönlandsfly rekur þegar
flórar þyrlur af gerðinni Sikorsky
S-61, sem taka um 24 farþega, auk
þess sem flugfélagið er með all-
margar smærri þyrlur.
Þar sem þyrlur eru ekki smíðaðar
til langflugs varð þyrlan að hafa
viðkomu til eldsneytistöku á nokkr-
um stöðum á leið sinni frá Staf-
angri í Noregi til Nuuk á Græn-
landi. Fyrsti viðkomustaðurinn var
olíuborpallur í Norðursjó, en þaðan
lá ferðin um Sumburgh á Hjalt-
landseyjum, síðan til Voga í Færeyj-
um og þaðan til Homafjarðar og
Reykjavíkur.
Frá Reykjavík hélt þyrlan áfram
för sinni daginn fyrir gamlársdag
til Kulusuk á austurströnd Græn-
lands en varð að snúa við vegna
veðurs á leiðinni. Þyrlan beið síðan
í Reykjavík í þrjá daga eftir hag-
stæðu veðri og gat haldið áfram
2. janúar.
- PPJ
Gerðuberg:
Lj óðatónleikar
GUNNAR Guðbjörnsson mun
syngja ljóðaflokka eftir Beet-
hoven og Schumann einnig,
íslensk, sænsk og frönsk lög við
undirleik Jónasar Ingimundar-
sonar á þriðju tónleikum í ljóða-
tónleikaröð í Gerðubergi, mánu-
daginn 9. janúar kl. 20.30.
Gunnar Gunnbjömson, tenór, er
fæddur í Reykjavík árið 1965. Hann
hóf söngnám 18 ára og lauk burt-
fararprófi vorið 1987 frá Nýja tón-
listarskólanum þar sem Sigurður
Demetz var kennari hans.
Nú er Gunnar við framhaldsnám
hjá Hanne Lore Kuhse í Berlín.
Fjórðu og síðustu tónleikar í
þessari Ijóðatónleikaröð Gerðubergs
verða mánudaginn 6. mars, þá mun
Kristinn Sigmundsson, bariton,
syngja.
fiOajtíM máD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Ekki linnir lundarmálum um
sinn. Þetta er skemmtilegur
málflutningur. Alltaf bætast við
merkilegar upplýsingar og at-
hyglisverð sjónarmið. Þá færi
ég bréfriturum bestu þakkir fyr-
ir hlýleg orð um þáttinn. Upp-
örvun er mikils virði. En nú tek-
ur til máls Ólafur Stefánsson á
Syðri-Reykjum í Biskupstung-
um:
„Kærar þakkir fyrir þættina
þína. Alltaf færir þú lesendum
eitthvað til að hugsa um.
Eg er ekki sammála þeim,
sem rugla vilja saman merkingu
orðanna lundur og ijóður. í
mínum huga er lundur trjáþyrp-
ing, annaðhvort tré sömu gerðar
inni í skógi, t.d. furulundur í
birkiskógi (eða t.d. Guttorms-
lundur í Hallormsstaðarskógi)
eða þá ttjálundur á bersvæði.
Til dæmis: „Skammt frá bænum
var fallegur tijálundur sem hjón-
in höfðu ræktað á langri ævi.“
Nú vil eg vitna í þijá gróður-
fræðimenn, sem leggja ná-
kvæmlega sama skilning í orðið
lundur og eg.
1. Steindór Steindórsson segir
í bók sinni, Gróður á íslandi:
„Reyniviður nær að vísu allmikl-
um vexti, svo að a.m.k. til
skamms tíma hafa hávöxnustu
tré landsins verið reyniviðir, en
hann skapar aldrei skóg, heldur
standa einstök tré eða litlir lund-
ir innan um birkiskógana.“
2. Hákon Bjarnason fyrrver-
andi skógræktarstjóri: „Tré eru
félagsverur og vaxa því í lund-
um eða skógum." (Ræktaðu
garðinn þinn, 1981.)
3. Og þá segir Ingólfur Davíðs-
son um reynivið: „Vex hér villtur
á stangli, myndar ekki samfellda
lundi.“ (Leturbreytingar í til-
vitnunum eru bréfritara.)
Þannig ber allt að sama
brunni hjá þessum þremur heið-
ursmönnum, að lundur merkir
tijástóð en ekki tijálaust svæði
í skógi.
í skrifum til stuðnings ijóður-
merkingunni hefur verið vitnað
í foman kveðskap, t.d. Dans-
lilju. Eg verð að segja, að mér
þykir gamall skáldskapur
skemmtilegri en hvað hann sé
alltaf áreiðanlegur að heimilda-
og merkingargildi. Enda væri
það varla góður skáldskapur,
þar sem allt væri sem sýndist.
Þó vil eg líka vitna í fornan
skáldskap og nú til að styrkja
minn málstað:
í ástarkvæði Staðarhóls-Páls
til Helgu Aradóttur segir svo:
Fram hjá fógrum lundi
ferðast gerði eg þá,
furðu fagur var sá...
Dagmálastund án striðu
þeim stoltum lundi nær
stóð eg þá beint með blíðu...
Þarna fer ekki á milli mála,
að lundur merkir þyrpingu tijáa.
Enginn ferðast fram hjá tjóðri
(menn koma í ijóður). Það er
líka eðlilegt að tala um stoltan
lund, en varla stolt ijóður.
Þá ætla eg ekki að hafa þetta
lengra, en í þeirri von að eg
hafi sannfært þig sjálfan, þá
kveð eg með vinsemd."
Næstur tekur til máls Víking-
ur Guðmundsson á Akureyri og
fer ekki troðnar slóðir fremur
en fyrri daginn:
„Alltaf finnst mér jafn fróð-
legt og skemmtilegt að lesa
þættina þína. Það er eins og að
sitja í góðum félagsskap og ræða
brennandi áhugamál, hlýða á
skoðanir annarra og miðla eigin.
Nú síðast hef eg fylgst með
skrifum um lundinn af miklum
spenningi. Mér finnst allt þetta
fólk hafa farið dálítið í kringum
meginatriði málsins.
Málið, sem við tölum, er byggt
upp af bændasamfélagi. Bónd-
inn bjó á landi sem hann kallaði
jörð. (Við köllum mun stærri
hlut jörð.) Hlutum jarðarinnar
gaf hann nafn eftir nytjum, stað-
469. þáttur
háttum, útliti og eigin tilfínning-
um. Völlur var þurrlent slétt-
lendi og einnig tún. Þá var
stundum völlur á bændum.
Engi var slægjuland, votlent.
Stundum var þar ekkert engi.
Þá merkti það gras. Hagi var
beitiland. Stundum var þar eng-
inn hagi. Og svona má lengi
telja.
Skógur var stórt svæði, vaxið
viði og öðrum gróðri. Nytjaland.
Lundur var lítill blettur, uppá-
hald, nánast helgur reitur.
Griðastaður. Vaxinn uppá-
haldsplöntum, tijám, runnumj
blómum og fögrum grösum. I
lundinum gátu verið ijóður,
stígar, lautir, brekkur, lækir
(sbr. Númarímur), fossar og
tjamir. Því ijölskrúðugra, því
fegurra. Oft var lundurinn
slqolgóður og verndaður af nátt-
úrulegu umhverfi.
Lundurinn er því fyrst og
fremst staður, fallegur staður.
Reynilundur er því staður sem
fögur reynitré vaxa á eða eru
vaxin á. Þetta styður ótvírætt
allt það sem vitnað er til í 467.
þætti þínum, bæði fomt og nýtt.
Lundur. Nú leikur allt í lyndi.
Meira seinna.“
Leturbreytingar gerði um-
sjónarmaður.
Um ijóðurmál segir svo Þór-
oddur Jónasson á Akureyri;
„Rjóður heitir hús á Djúpa-
vogi... það er enn tilgreint í
símaskrá sem nafn á húsi, en
ekki veit ég til að bújörð hafi
borið það nafn.“
Þjóðrekur þaðan kvað:
Sé fjarri oss manndráp og morðdreyri,
sagði Marsibil gamla á Borðeyri,
kostvönd í tali
og lgamyrðavali
og allflestum kerlingum orðfleiri.
Metramál örvæntingarinnar
Gunnar Guðbjörnsson.
SVR:
Breyting’-
ar á leiðum
2 og 15c
BREYTINGAR verða á akstri
vagna á leiðum 2, Grandi—
Vogar, og 15c, Grafarvogur—
Breiðholt, frá og með mánudeg-
inum 9. janúar.
Á leið 2 aka vagnar lengur á
kvöldin en áður að Oldugranda og
verður síðasta brottför þaðan 5
mínútum eftir miðnætti.
Tímajöfnun á kvöldin og um
helgar flyst frá Lækjartorgi að
Hlemmi og auðveldar það vagna-
skipti fyrir farþega á leið til austur-
hverfa borgarinnar.
Leið 15c mun eftirleiðis aka að
Hraunási í Árbæjarhverfi í stað
þess að aka að Bæjarbraut eins og
verið hefur.
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Geirlaugur Magnússon: ÍTREK-
AÐ. Kápa og myndir: Sigurlaug-
ur Eliasson. Norðan/Niður 1988.
Eins og ljóst má vera af lestri
ítrekað, ljóðabókar Geirlaugs
Magnússonar, er hann enginn ný-
græðingur í ljóðagerðinni. Geir-
laugur á margar bækur að baki.
Sú fyrsta, Annaðhvort eða, kom út
1974.
Sum skáld fara með lofsöngva
um lífíð og stuðla að sáttum milli
gleði og sorgar, lífs og dauða. Geir-
laugur er ekki í hópi þessara skálda.
Ljóð hans eru frekar raddir hinna
undirokuðu og afskiptu og eiga það
til að hvetja til uppreisnar. Hann er
í senn gagnrýninn á mannlífið og
orðin, tæki skáldsins.
í stuttu ljóði sem nefnist sátt er
komist þannig að orði að sá sem
talar í ljóðinu sé „annarlega sáttur
við þennan heim skíts og stjarna".
Sáttin hlaut að vera annarleg, ann-
að væri ólíkt Geirlaugi.
Ljóðið túngan er að vissu marki
stefnuskrá skáldsins. Hún er m.a.
kölluð „metramál örvæntingarinn-
ar“, en líka „vog vonarinnar". Verst
er þó reynist hún „visnun afskorins
sannleika".
Saungvinir er enn á sióðum ör-
væntingarinnar:
hvílík glópska
ætla fuglasaunginn
6p gleðinnar vorsins
ástarinnar
sennilega
aðeins örvæntingaróp
er þá ekki fjarri sanni
Tjáning Geirlaugs Magnússon-
ar er með þeim hætti að hann
minnir á æskumann. I honum er
óþol og árásarhugur, en hann kann
vitanlega meira fyrir sér en flest
ung skáld. í lokaljóði bókarinnar,
sjálfsagt mál nefnist það, er þessi
sjálfsmynd:
ég hiyðjuverkamaðurinn
úngiíngavandinn
æði draumdrukkinn
um stræti þin
að varpa steinspreingjum
i óbrjótandi gler gleymsku þinnar
Eins konar viðlag þessa Ijóðs
er: „aðeins að varpir að mér orði/
síðan máttu sparka í mig/ að vild“.
Krossfesting kemur fyrir í sjálf-
sögðu máii og á fleiri stöðum í bók-
inni. Þvi má spyija hvort Geirlaug-
ur sé í ljóðinu að ávarpa Krist eða
Guð eða bara tilveruna í þvi vægð-
arlausa líki sem hún birtist honum.
Hver sem niðurstaðan verður er
ljóðið sjálfkrufning, sjálfskönnun
eins og fleiri ijóð Geirlaugs. Hann
yrkir í sama ljóði: „sjálfur hef ég
mig/ rifið o g tætt/ margsinnis kruf-
ið á hol/ að fínna sálartötrið/ eitt
sandkom/ siðan týnt“. í óravegum
er m.a. vikið að sjálfsblekkingu,
Geirlaugur Magnússon
meðaumkun og gleymsku á op-
inskáan og hreinskilinn hátt.
Geirlaugur hefur oft áður ort í
skeytastíl, sent orð sín út í heiminn
í stuttum og hnitmiðuðum setning-
um og ekki alltaf hirt um að byggja
þær upp að hefðbundnum sið. Þetta
gerir hann lika i ítrekað. En hann
getur lika verið mælskur í nýju ljóð-
unum, stundum um of að mínu
mati. Þetta gildir til dæmis um ljóð
eins og sekt sem er þó athyglisvert
ljóð, meðal þeirra sem geta kallast
uppgjör.
Það er dálítið einkennilegt vorljóð
sem hvetur fólk til að þyrpast út á
götumar til að mótmæla vorinu
áður en því tekst að eyða myrkrinu
úr hugskotinu. Slíkt Ijóð á líklega
ekki að skilja alveg samkvæmt orð-
anna hljóðan. Hugsa má sér að það
sé eins og fleira í skáldskap sprott-
ið úr örvæntingu til að sigrast á
örvæntingu. Sama má segja um
grimuleik sem dregur upp mynd
ástands sem ekki verður unað við,
þarf ljóð til að breyta:
klæmar
alisstaðar
og kuidinn
hundkuldinn sem myndar þétta þoki
hvert augnatillit
alsettur örum
skjálfandi
gefst þér grima
grima hlý örugg grima kvöldsins og
reykmettaðra Ijósa
grima blindingjans
sem að morgni hefúr gróið föst gró
og inn
Með ljóðabók sinni itrekar
Geirlaugur Magnússon ýmislegt
sem komið hefur fram I öðrum bók-
um eftir hann. En hann sýnir um
leið að hann er búinn til nýrra átaka
við líf og list. Sum Ijóðanna í ítrek-
að eru með þeim bestu sem hann
hefur ort.