Morgunblaðið - 26.01.1989, Qupperneq 12

>ppf ptttjv'AT, 38 flnOACrónRMH QlffMflKIIOHQM
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. JANÚAR 1989
LOKAÐ OG
VIÐKVÆMT
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í Ásmundarsal við Freyjugötu
hefur ung mjmdlistarkona, Ingi-
leif Thorlacius að nafni, opnað
sína fyrstu sýningu. Ingileif lauk
námi frá MHÍ vorið 1986 og hóf
skömmu seinna framhaldsnám
við listaskólann í Maastrict í
Hollandi, þar sem hún hefur ver-
ið viðloðandi síðan ásamt fleiri
íslendingum, enda staðurinn vin-
sæll áningarstaður listnema héð-
an.
Myndir Ingileifar á þessari
fyrstu sýningu tengjast mjög
hugleiðingum um eigið sjálf, svo
sem hún telur, og að vissu marki
má það til sanns vegar færa.
Hins vegar koma myndir hennar
manni ákaflega lítið á óvart hvað
formhugsun og útfærslu snertir,
svo mjög sem þau sverja sig í
ætt við það, sem vinsælast hefur
verið meðal ungs fólks á meginl-
andinu nú síðustu ár. Og raunar
ekki einungis á meginlandinu,
heldur í öllum heimsálfunum
fimm, a.m.k. innan listaskóla.
En hér um að ræða afsprengi
nýbylgjunnar svonefndu í mál-
verki og má því með sanni segja,
að Ingileif feti alþjóðlegar leiðir
í listsköpun sinni.
Annars átti ég satt að segja
von á persónulegri vinnubrögðum
af hálfu Ingileifar í ljósi vinnu-
bragða hennar innan veggja MHÍ
— en þó án þess að vera með
neina tegund óskhyggju né vænt-
inga. Einungis bjóst ég við meiru
af hennar eigin sjálfi í pensil-
strokum og tjáningu.
Nú á tímum alþjóðahyggju er
það að vísu harla strembið að
halda fast og einarðlega á sínu
og feta einstigi í listinni, en á
móti kemur, að umburðarlyndið
er meira á alþjóðamarkaði en
lengi í annan tíma. Og listaskólar
eru ekki vanir að marka stefnuna
né gefa tóninn um það, hvað er
„in“ hveiju sinni í listinni heldur
sterkir einstaklingar — og því
miður á seinni tímum listpáfar
og alþjóðlegir sýningarsalir (gall-
erí).
— Þetta mætti Ingileif og
raunar fjöldi annarra hafa hugf-
ast, enda á hún sinn hreina tón,
sem mikilvægast er að rækta í
framtíðinni, og mun innihaldsrík-
ari og safameiri en það, sem
getur að líta á sýningunni í Ás-
mundarsal.
Ferðahugur
Myndlistarmaðurinn Guð-
mundur Thoroddsen sem hefur
verið búsettur í París undanfarin
ár sýnir allmargar myndir í Ný-
listasafninu fram til mánaða-
móta.
Það er ekki ofsögum sagt, að
í Guðmundi búi mikil útþrá og
ferðahugur, sem kemur greini-
lega fram í myndsköpun hans og
hefur alltaf gert frá fyrstu tíð
a.m.k. ef vísað er til fyrri sýninga
hans. Guðmundur sýndi síðast
sérstæðar vatnslitamyndir í Gall-
eríi Svart á hvítu fyrir ári, en
þar meðhöndlaði hann tæknina á
dálítið sérstæðan hátt. Það eru
og einnig vatnslitamyndir, sem
eru uppistaðan á sýningu hans
að þessu sinni, og hann fetar sem
fyrr einstigi í tækninni.
Eitt myndform gengur sem
rauður þráður um sýninguna alla,
sem er eins konar fruma, sem
hann nefnir einlýsing, og er eins
og á faraldsfæti um myndflötinn
allan ásamt ýmsum formum öðr-
um t.d. flugvélum, fuglum, fisk-
um og mörgu fleiru.
Þetta form er langmest áber-
andi á sýningunni þótt einnig sé
þar myndaröð, sem hann nefnir
„smásögur" og er sér á báti
ásamt þriðju myndaröðinni, sem
hann nefnir einfaldlega „önnur
deild", en þar kemur reyndar ein-
lýsingurinn einnegin við sögu.
Það eru myndheildir mjög
hreinna foma, sem vöktu aðal-
lega athygli mína á sýningunni
svo sem „Grænn einlýsingur og
marglytta" (9), „Áður en einlýs-
ingamir komu“ (23) og „Án titils
svo vitað sé“ (32). Hér eru einlýs-
ingamir einmitt mest lýsandi á
myndflötinum ásamt því að
tengjast greinilegast innri lífæð-
um myndflatarins, em sjálflýs-
andi líkt og fiskar undirdjúpanna.
Þetta er um margt forvitnileg
sýning, myndimar vel unnar og
heilmikil einlægni að baki þeirra,
og er af hærri gráðu þess, sem
ratað hefur inn í húsakynnin um
árin.
FLUGVÉL NRI
Á efri hæð Nýlistasafnsins
sýnir Daníel Þorkell Magnús-
son lágmyndir og skúlptúrverk.
Þetta eru myndir hugmynda-
fræðilegs eðlis, sem era unnar á
mjög sérstæðan hátt og hefði
öllum verið greiði gerður ef ein-
hveijar útskýringar hefðu fylgt
sýningunni.
En í stað þess er engin laus
sýningarskrá en hins vegar era
nöfn myndanna vélrituð á blöð-
ung, sem festur er á borð og
sýningin að auk illa merkt og
auglýst, þannig að hún er líkust
framhaldi sýningarinnar á neðri
hæðunum þótt gjörólík sé. Nokk-
uð klént að ekki sé fastar að
orði kveðið.
Það er myndverkið sem blasir
við skoðandanum, er upp er kom-
ið og nefnist „Flugvél nr. I“, sem
vakti óskipta athygli mína. Þessi
flugvél er svo skrambi mannleg
og skemmtileg, — er raunar allt
í senn flugvél, fugl og maður,
samrani margra eðlisþátta en
samt fyrst og fremst táknræn
smíð fyrir farartæki háloftsins.
Ekki get ég gert að því þótt
hún minni mig á eitthvað, sem
ég hef séð áður, en kem ekki
fyrir mig í augnablikinu, þegar
þessar línur era festar á blað,
en það er ekki aðalatriðið heldur
hve lifandi myndverkið er og
hvað^það lofar góðu um höfund-
inn. í tveim verka sinna gengur
Daníel út frá sjónhverfingum í
ætt við J.M. Eschner og þykir
mér þau einna síst á sýningunni
en hins vegar er margt að geij-
ast í stóru myndinni „Skaufhali"
þótt dæmið gangi þar ekki með
öllu upp.
En það verður fróðlegt að sjá
framhaldið hjá þessum unga
listamanni. ..
Ur fórum Indnða
Indriðasonar
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Indriðabók
Gefin út í tilefhi áttræðisafinælis
Indriða Indriðasonar
17. apríl 1988
Sögusteinn - Bókaforlag
Reykjavík 1988, 234 bls.
Indriði Indriðason ættfræðingur
er einn þeirra manna sem hefur unn-
ið störf sín í kyrrþey og án mikillar
íhlutunar fjölmiðla eða þess bægsla-
gangs sem nú er tíðkanlegastur.
Engu að síður eru verk hans góð.
Hann er að öllum líkindum þekktast-
ur meðal almennings fyrir ættfræði-
störf sín. en þar er sýnilegasti árang-
urinn fjögur bindi af Ættum Þingey-
inga — stónherkt rit — og fleiri bindi
eru sögð bíða fullbúin til prentunar.
Margt annað hefur hann og ritað:
ljóð, smásögur, ævisögu, greinar í
blöð og tímarit, þýðingar. Þá hafa
störf hans að félagsmálum verið
margþætt, einkum að bindindismál-
um, sem um langan aldur hafa verið
honum einkar hjartfólgin.
Það var því vissulega við hæfi er
vinir Indriða ákváðu að heiðra þenn-
an hógláta mann á áttræðisafmæli
hans með útgáfu safnrits á ýmsu sem
Indriði hefur skrifað um dagana. Sú
bók nefnist Indriðabók, smekkleg
og vel gerð að utan sem innan.
Eins og hlýðir hefst bókin á Tab-
ula gratulatoria. Þar næst ritar
Andrés Kristjánsson stutt ágrip af
æviferli og starfssögu Indriða.
Að því búnu heijast ritsmíðar Indr-
iða sjálfs. Þær eru margvíslegar og
frá ýmsum tímum. Þar eru drög að
ævisögu föður hans, Indriða á Fjalli,
erindi, ættfræðiþáttur, sendibréf,
ferðaþáttur, allmargar minninga-
greinar, smásaga, hugleiðingar,
ffumort ljóð og ljóðaþýðingar.
Öll einkennast þessi skrif af mik-
illi leikni í meðferð máls og stíls,
smekkvísi, skynsamlegum og hóf-
sömum en jafnframt ákveðnum skoð-
unum og djúpum mannskilningi, sem
glöggt kemur í ljós er hann mælir
eftir vini og samtíðarmenn.
Hér er ekki staður til að fjalla um
einstakar ritsmíðar, en tvær undan-
tekningar vil ég þó gera.
Fyrsti þátturinn, Indriði á Fjalli
— drög að ævisögu — og sá lang-
lengsti, 50 bls., fannst mér bera af
öðru efni í bókinni. Þessi 35 ára
gömlu „drög“, sem ekki hafa fyrr
birst á prenti, eru einstaklega vel
skrifuð. Maður hlýtur að harma að
Indriði skuli ekki hafa lagt meiri
stund á ritun í lausu máli, svo gott
vald sem hann hefur á íslenskri
tungu. Nú skrifar Indriði hér um
föður sinn, svo að engan þarf að
undra þótt tónninn sé hlýr, en jafn-
framt rýnir hann djúpt í hug og skap-
gerð föður síns. Indriði tilfærir nokk-
uð af stökum og kvæðum hans. Alls
var ég ókunnugur skáldskap Indriða
á Fjalli. Er mér nokkur vorkunn, því
að frá hans hendi kom einungis ein
kvæðabók, Baugabrot (1939), sem
Indriði Indriðason bjó raunar til útg-
áfu. Óneitanlega varð ég undrandi
að komast að raun um hversu gott
skáld Indriði á Pjalli hefur verið —
og þá ekki síður hversu litla athygli
hann hefur fengið, nema þá í heima-
sveit sinni. Sumum hefur verið hamp-
að fyrir minna. Sjálfur er Indriði
Indriðason lipurt ljóðskáld og
smekkvís og hugkvæmur þýðandi
eins og hér má lesa.
Árið 1940 birti Indriði stutta rit-
gerð í tímaritinu Dvöl, er hann nefndi
Menningin í minningunni. Þessi
ritgerð er birt hér. Eins og nafn
hennar lýsir ræðir Indriði hér þá
menningu sem fólgin er í liðinni tíð
og brýnir fyrir mönnum að halda
hana í heiðri í nútíð. Annars vegar
er áríðandi að leggja rækt við tengsl
okkar við mannlíf fortíðar. Eða eins
og hann orðar það sjálfur: „Það er
sannmenntandi að kynnast sögu
þjóðarinnar, almennt séð, en þó er
miklu meira í það varið að kynnast
sögu og ævi einstaklinganna sjálfra
út af fyrir sig. Eftir því sem okkur
verður ljósara, hversu margsamsett
við erum að háttemi og skapferli, í
erfðum okkar frá forfeðrunum, þeim
Indriði Indriðason
mun ljósara verður okkur það, hversu
lærdómsrík saga alþýðunnar er, og
hvemig finna má með athugunum
og eftirgrennslan, langt aftur í öld-
um, upphöf þeirra huldu þráða, er í
lífi okkar kunna að verða sú uppi-
staða, sem samtíðin vefur í sitt ívaf.
Ef við líkjum mannsævinni við
vef, þá er uppistaðan ætíð hinar
fomu erfðir. Svo grípum við, hvert
og eitt, mislita og misjafna þræði
líðandi stundar fyrir ívaf. Áferð og
haldgæði dúksins, sem ofinn er, verð-
ur harla misjafnt. Sumt er bláþráð-
ótt, annað jafnara að efrii og gæðum.
En þrátt fyrir margsháttar vend og
ívaf, kemur uppistaðan alls staðar í
ljós, ef vel er aðgætt; þeir fomu eðlis-
hættir og þættir, illir og góðir."
í öðru lagi varar Indriði eindregið
við að hverfa um of brott frá gömlum
og hefðföstum lífsháttum: „Okkur
íslendinga hefir hent mörg glappa-
skot fyrr og síðar, bæði sem einstakl-
inga og sem þjóðarheild. Og ein sú
fullkomnasta ógæfa, er okkur hefur
hent síðustu áratugi, er hið algera
fráhvarf, sem orðið er frá hinum
gömlu lifnaðar- og starfsháttum.
Núlifandi kynslóð hefur fengið í fang
almennari umbætur á sjó og landi
en dæmi eru til áður. En við höfum
reynzt ótrúir eðli okkar og lokað
huganum fyrir öllu því, er að baki
lá. Við höfum gleymt því, að þrátt
fyrir allt erum við íslendingar og
verðum, svo framarlega sem við
ætlum að lifa af framleiðslu þessa
lands, að lifa að fomum þjóðarhætti
á flesta grein. Við höfum kastað frá
okkur allt of miklu af gömlum venj-
um og háttum, sem voru fullprófuð,
kristölluð reynsla undanfarinna kyn-
slóða, í baráttu við óblíða náttúru
og treggjöfular auðsuppsprettur.
Enn er okkur sömu kosta vant og
áður, eigi að viðhaldast heilbrigðir
lífshættir á landinu."
í öllum höfuðatriðum eru þessi orð
sem töluð úr mínu hjarta og skiptir
mig engu — líkt og Indriða — hvort
þau teljast gamaldags eða ekki. Og
ég held einmitt að þessi sjónarmið
séu sérstaklega tímabær nú á tíð.
Spyija má hvort nokkurt vit sé í því
fyrir okkur íslendinga að hokra í
þessu erfiða og harðbýla landi, ef
keppikefli lífs okkar er það eitt að
sníða alla lífshætti að hugmyndum
Ameríkana eða Evrópubúa. Er þá
ekki betra að velja sér veðursælli og
gjöfulli landskika til bústaðar? Það
sem hefur leitt yfir okkur ógæfu er
að við erum hættir að lifa sem fslend-
ingar í sátt og samræmi við land
okkar. íslenskur lífsstíll er það sem
okkur vantar sárast og einn er fær
um að leiða okkur upp úr þeim vanda
sem við erum nú stödd í. En ekki
meira um það!
Satt er það og rétt að margt er
smálegt og tímabundið í þessari af-
mælisbók, líklega oft ritað í hjáverk-
um á hraðfleygri stund. En sé vel
lesið er þar mörg sannleikskom að
- fínna og marga innsýn ( mannlegan
lífsvef.
Ég vil að lokum nota þetta tæki-
færi og flytja Indriða Indriðasyni
heillaóskir mínar, þó að seint sé, og
vona að honum endist enn um sinn
heilsa og starfsþrek, — og síðast en
ekki síst að okkur auðnist að sjá
framhald æviverks hans og föður
hans — Ættir Þingeyinga. Veit ég
að margir lesendur Indriða bíða þess.