Morgunblaðið - 27.01.1989, Síða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. JANÚAR 1989
A&næliskveðja:
Haraldur B. Bjamason
byggingameistari
Haraldur Bjami Bjamason frá
Stokkseyri er áttatíu ára í dag. Hann
er fæddur á Stokkseyri 27. janúar
1909. Foreldrar hans voru merkis-
hjónin Jóhanna Hróbjartsdóttir frá
Grafarbakka í Hranamannahreppi
og Bjami Grímsson frá Óseyramesi,
formaður í Þorlákshöfn, bóndi á
Stokkseyri og verslunarmaður þar,
mikill félagsmálamaður eins og hann
átti kyn til. Hann var lengi frægur
aflamaður og í stjóm Flóaáveitufé-
lagsins, hélt þar uppi ákveðinni
stefnu er reyndist farsæl og heill-
arík. Eftir að hann ■ flutti til
Reykjavíkur var hann þar fiskmats-
maður um skeið og var virtur í því
starfí eins og öllum sem hann gegndi.
Jóhanna Hróbjartsdóttir móðir
Haraldar var mikil myndarkona, öðr-
um konum fremri í mörgum greinum,
jafnt sem húsmóðir, hannyrðakona
og búforkur mikill. Hún varð oft að
annast stjóm búsins langtímum þeg-
ar maður hennar var við róðra, eða
á síld á sumrin fyrir norðan land eða
að sinna margþættum félagsmálum
flarri heimilinu. Fáum tókst slík sýsla
betur en Jóhönnu og er í minnum
enn í ámeskum sveitum. Jóhanna
erfði stóijörðina Grafarbakka í
Hranamannahreppi ásamt Guðnýju
systur sinni húsfreyju á Þrjótanda.
Jörðin var seld upp úr 1930, en tek-
ið var undan land undir sumarbústað
og eiga Haraldur og systkini hans
þar bústað á líðandi stund, fagran
og skemmtilega byggðan á eyri við
Litlu-Laxá.
Haraldur Bjamason hóf ungur
störf á heimili foreldranna að hjálpa
til við búskapinn og fiskverkun. Hann
var snemma knár og fullhugi við
hvaðeina. Hann hefur sagt mér frá
störfum sínum á Stokkseyrarengjum
við sláttinn. Hann var ekki hár í loft-
inu, þegar hann byijaði að sæta og
láta upp. Heyskapurinn var heillandi
og skemmtilegur. Störf æskuáranna
era minnisstæð og leyndust æ í huga
ungs sveins og urðu undirstaða og
hvatning síðar meir við flóknari og
alvarlegri störf þegar út í lífsbarátt-
una kom.
Ungur að áram fór Haraldur til
sjós í Þorlákshöfn, en varð svo óhepp-
inn að hann lagðist þar í mislingum
fyrri vertíðina sem hann var þar og
lá hann mest allan veturinn. Hann
eignaðist þar góða og trygga skips-
félaga, sem aldrei hafa bragðist,
tveir þeirra era á lífí enn og halda
tryggð við hann og vináttu. Þessir
menn era Haraldur Júlíusson í Sjó-
lyst á Stokkseyri og Friðbjöm Guð-
brandsson frá Skálmholti í Flóa er í
mörg ára var verkstjóri Haraldar og
mikill trúnaðarvinur hans. Vinátta
þeirra hefur haldist óslitið síðan þeir
vora skipsfélagar.
Eftir að flölskylda Haraldar flutt-
ist til Reykjavíkur komst hann fljót-
iega í iðnnám hjá þekktum og fræg-
um múrarameistara, Ólafi Jónssyni
á Reynisvatni. Þá var erfitt að kom-
ast í iðnnám og enn þá örðugra að
ná fullum árangri í kunnáttu, starfs-
þekkingu og leikni fullnuma iðnaðar-
manns. Haraldi sóttist námið vel og
varð fullnuma á tilsettum tíma. Hann
varð sannur iðnaðarmaður og nam
vel mótun steinsins í hús og form
hagrar handar snjallra hugmynda,
eftirtektarlega vandvirkur, útsjónar-
samur og afkastamikill. Lífsbraut
hans var því mörkuð af námi með
múrskeið og það sama við bók og
teiknun myndandi hagleik sinn í form
verðandi athafna. Ævistarf Haraldar
sýnir þetta í fullri raun í glæstum
byggingum höfuðborgarinnar er
hann byggði og gaf tign handa sinna
og anda, og lengi munu standa og
lofa meistara sinn.
Meðan Haraldur var enn í námi
kynntist hann Stefáni Jakobssyni frá
Galtafelli, sem var að læra múriðn
hjá öðram meistara er hafði hluta
af verkinu er báðir unnu við, en það
var Hótel Borg. Stefán var geð-
þekkur dugnaðarmaður og góður
félagi. Þeir bundust sönnum tryggð-
um. Þegar báðir vora búnir að öðlast
rétt til að taka að sér verk urðu
þeir félagar og tóku að sér verk sam-
an, og varð það hamingja beggja.
Það er nú einu sinni svo að verk
múrarans og steinsmiðsins era greipt
föstum óslítandi tökum í sjónvíddir
ókominna kynslóða. Þau era alltaf
tii sýnis meðan máttur steinsins er
ekki slitinn úr samhengi umgerðar-
innar, er hann var í upphafi greiptur
í. Svo er iðnaðarmanninum, múrar-
anum, gefinn mikill máttur í ríki hins
ókomna. Þetta er víða til staðar í
byggingarlist um heim allan, og okk-
ar unga steinmenning í byggingum
ber ríkar minjar þess, og sumar sem
ekki era í fullri meðvitund þeirra sem
njóta þeirra. Mörg verk Haraldar era
bundin þessu lögmáli.
Haraldur var þegar að iðnnámi
loknu eftirsóttur til starfa. Þá var
kreppa í landi, en hún hafði lítil áhrif
á atvinnumöguleika hans. Skömmu
eftir að hann fékk fullan starfstíma
til að fá meistararéttindi í iðn sinni
hóf hann að standa sjálfur fyrir
byggingum og jafnvel annarri mann-
virkjagerð. Byggingameistarastarfíð
átti vel við hann. Framkvæmdamenn
er þurftu á slíkum að halda, leituðu
fremur til hans en annarra. Hann
varð því fljótlega yfirhlaðinn störfum
og umkringdur verkefnum.
Haraldur kynntist í byijun velmeg-
unarára stríðsins miklum fram-
kvæmdamanni og hóf störf fyrir
hann, er langt framhald varð á. Það
var Oddur Jónasson í Glæsi, fram-
sýnn og merkur athafnamaður.
Fyrstu sporin á meistaraferlinum
fyrir Odd naut Haraldur samstarfs
við Stefán frá Galtafelli og varð það
báðum dýrmætt. Stefán vann með
honum af sönnum hug og miklum
trúnaði. Á þeim tíma tók Haraldur
að sér að byggja glæstar og frægar
byggingar í vesturbænum, sem
nefndar era kanslarahús, sannar
skrauthallir þess tíma, sem nú era
aðseturstaðir kinverska sendiráðsins.
Verkhyggni og dugnaður einkenndi
smíði þessara húsa.
Ég ætla til fróðleiks að nefna
nokkrar stórbyggingar sem Haraldur
stóð fyrin Goðahúsin við Hring-
braut, hús Kristjáns Siggeirssonar
við Laugaveg, Heklubyggingamar
við Suðurlandsbraut, byggingar
Fálkans og Stáls við Suðurlands-
braut, hús MR við Laugaveg og
Brautarholt, hús Þ. Þorgrímssonar
við Sfðumúla auk fjölmargra íbúðar-
húsa víðsvegar um borgina, mörg
stór og glæsileg. Þar að auki flölda
húsa í nágrenni borgarinnar og jafn-
vel víðar. Haraldur tók að sér gerð
hafnarmannvirkja í Höfnum suður
og stjómaði þeim af miklum dugnaði.
Um skeið var það mikið vandamál
byggingarmeistara að afla góðs
steypuefnis og fá það á hagkvæmu
verði. Haraldur réðst í það stórvirki
að stofnsetja steypustöð í Pálshúsal-
andi á Álftanesi og rak hana í mörg
ár. Hann stofnaði fyrirtækið Möl og
Sand og varð síðar að færa út kvíam-
ar, fá efnistöku í Setbergs- og Vífils-
staðalandi. Þetta varð umfangsmikill
rekstur og krafðist mikillar stjómun-
ar. Jafnhliða stofnaði hann Bygging-
arfélagið Goða og var framkvæmda-
stjóri beggja fyrirtælq'anna. Hann
rak skrifstofu við Laugaveg í mörg
ár, þar sem vora mikil umsvif.
Eins og nærri má geta kröfðust
allar þessar framkvæmdir mikils
starfs. Haraldur var önnum kafinn
nær öllum stundum við útveganir, í
viðtölum við fólk, hjá bankastjóram,
allskonar framkvæmdamönnum og
að gera samninga og við allskonar
viðskipti. Hann virtist alltaf hafa
tíma til að sinna öllum og gera fólki
greiða. Hann er ffægur greiðamað-
ur, og era af því margar sögur í
tali og frásögnum vina hans og kunn-
ingja.
Eitt af aðalaffekum Haraldar var
hjálpsemi hans við sveitunga sína
austur á Stokkseyri. Hann útvegaði
þeim oft vinnu, og um skeið hafði
hann heilan vinnuflokk af Stokks-
eyringum í vinnu hér í borg, útveg-
aði þeim húsnæði og stofnaði fyrir
þá mötuneyti. í þennan tíma var
atvinna naum eystra og bætti hann
úr með þessu. Einnig var hann
stjómarformaður í Rörsteypu á
Stokkseyri um langt skeið sem
rejmdist mönnum eystra mikil hjálp-
arhella. En þó þetta sé talið, var hitt
ekki síður til gagns, þegar hann gerði
mönnum allskonar greiða og hjálpaði
í smáu og stóra.
Haraldur lét sér ekki nægja að
vera í fjölbreytilegu og miklu at-
hafnalífi höfuðborgarinnar. Hann var
bóndi í nokkur ár austur í Hrana-
mannahreppi í æskusveit móður
sinnar. Hann átti þar jörðina Sóleyj-
arbakka, gullfallega kostajörð, þar
bjó hann nokkur ár og haiði mikið
yndi af að dvelja og njóta fegurðar
landsins og minnast forfeðranna er
margir vora stórhuga og valdamiklir
í sveitunum austan fyalls. Af þeim
er mikil saga, rík í minnum. Jafn-
hliða búskapnum í tómstundum á
Sóleyjarbakka dvaldist Haraldur og
gerir enn á sumram um stundir
margar austur í sumarbústaðnum
sínum á eyram Litlu-Laxár. Þar er
yndislegur staður til dvalar, kyrrlátt
og hlýlegt í fögram lundi er ræktað-
ur hefur verið, grólundur tryggðar
við fagra byggð og söguríka.
Það er svo um suma menn, að
þeir virðast hafa tíma til alls. Svo
er það með Harald Bjama Bjama-
son. Þrátt fyrir annamikið starf, hef-
ur hann sinnt félagsmálum mikið,
meira en nokkur getur gert skil á.
Hann starfar í Stokkseyrarfélaginu
í Reykjavík og hefur lengi verið form-
aður þess, meira að segja tvisvar
sinnum. Hann hefur unnið geysilega
mikið starf fyrir félagið og verið þar
aðaldriffjöðrin, oftast í menningar-
starfsemi þess.
Haraldur er áhugamaður um sögu
og þjóðlegan fróðleik. Hann gekkst
fyrir því ásamt sveitungum sínum
að rituð var saga Stokkseyrar. Dr.
Guðni Jónsson ritaði söguna og varði
hana sem doktorsritgerð við Háskóla
íslands. Verkið er merkilegt braut-
ryðjandarit um íslenska sveitasögu.
Hún er tekin til fyrirmyndar af öðr-
um og verður svo um langa framtíð.
Öraggt tel ég að þetta verk hefði
aldrei komið út eða jafnvel ekki orð-
ið til, nema fyrir dugnað og áhuga
Haraldar. Síðar komu út tvö bindi
af almennri sögu staðarins, Stokks-
eyrar og sveitarinnar.
Haraldur Bjarni Bjamason hefur
lagt fleira til menningarmála sveitar
sinnar og æskubyggðar. Dr. Páll
ísólfsson tónskáld var sveitungi hans
og mikill vinur. Þeir unnu báðir
gleggstu og dýpstu einkennum
strandarinnar, víðáttunni og briminu,
jafnt í æstu hafróti og á blíðviðris-
dögum þegar víðföral hafaldan
brotnar í brimgarðinum og breiðum
flöranum framundan kaupstaðnum.
Dýrð og friður íslenskrar náttúra er
hvergi með slíkum einkennum,
hljómkviða hafsins, fegurð og blámi,
litadýrð náttúrannar breiðir tign sína
yfir haf og land í töfram sínum, en
þeim fremst til yndis er lífsneisti list-
arinnar býr í bijósti og ást til þess
sem aldrei hverfur. Þar kallar dulinn
máttur athafnamenn til sköpunar.
Svo varð með Harald og Pál, en sitt
með hvoram í framkvæmd en sam-
rýnt í vitund.
Haraldur gekkst fyrir því og kost-
aði að mestu að Stokkseyringafélag-
ið byggði sumarbústað handa tón-
skáldinu á ströndinni, þar sem feg-
urst er fjara og lengst leið haföld-
unnar til hinsta staðar. Mörgum
finnst að brim og gnýr þess leiki í
tónum og hljómþáttum fegurstu
verka tónskáldsins frá Stokkseyri.
En aðrir skynja á ströndinni í kring
og í grennd ísólfsskála hreina og
sívarandi ást athafnamannsins að
minnast æskusveitar sinnar, minnast
ljúfra daga æskunnar, þar sem hann
mótaðist og varð mestur um ævidaga
og í sælu lífsnautnarinnar.
Haraldur er heiðursfélagi Stokks-
eyringafélagsins í Reykjavík. Fleiri
félög hafa einnig sýnt honum sóma
og alls konar virðingu, sem of langt
yrði upp að telja.
Ég óska Haraldi, vini mínum, til
hamingju og ánægju á aftnælisdag-
inn. Ég vona að hann eigi eftir að
njóta enn lengi nautnar fegurðai og
yndis austur á Stokkseyri og í Árnes-
þingi, en fyrst og fremst austur við
Litlu-Laxá, þar sem kliður vors og
gróðurs, fleygra vina um loftin blá
leika hljómkviður náttúrannar til
yndis um langa vordaga og sumar-
kyrrar ágústnætur dulúðgar í skugg-
um breytilegrar birtu.
Lifðu heill um langa daga.
Jón Glslason
Haraldur tekur á móti gestum í
dag í Sigtúni 3, kl. 17—20.

írM

QLÆSIBÆ
ÁLFHEMAJM74. SÍMI6BB220L
I
Þorrablót fyrir alla
FOSTUDAGUR:
Allt
. upppantað
í mat.
LAUGARDAGUR:
Allt
upppantað
ímat.
SUNNUDAGUR:
Gömlu dansarnir. Hljómsveit
Jóns Sigurðssonar leikur gömlu
dansana frá kl. 21.00 ti! 01.00.
Snyrtilegur klæðnaður.
Rúllugjaldkr. 600,-
Helgina
27.-28. janúar
bjóðumvið
smærrifyrirtækjum
og hópum
tilveglegs þorrablóts
og dansleiks á eftir.
Þorrahlaðborð,
hlaðið kræsingum,
á ótrúlega hagstæðu verði
kr. 2.195,-
Lúdó og Stefán leika fyrir dansi.
Athugið aðeins þessa einu helgi.
Takmarkaður sætafjöidi.
Borðapantanir hjá veitingastjóra daglega
í símum: 29098,29099 og 23333.
Brautarholti 20,3. hæð.
Gengið inn frá horni
Brautarholts og Nóatúns.
Sliriójöl
eru mættir til leiks fð norðan
Þeir félagarnir lóta gamminn geysa og þeysast um dægurlönd.
Bitabarin vinsæli opinn.
I Amadeus stendur
Benson vaktina.
-A,
lA
Brautarholti 20,
símar 23333 & 23335.
i
Sjaumst hress!!!
A
20 óra + 750 kr.