Morgunblaðið - 14.01.1990, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ
MANNLÍFSSTRAUMAR
SUNNUDAGUR 14. JANUAR 1990
LÖGFRÆÐI /Hvers vegna þarf
sérstakan dómstól í vinnudeilum?
Félagsdómur — í Félagsdómi eiga nú sæti Garðar Gíslason borgardómari, sem jafnframt er for-
seti dómsins, Björn Helgason saksóknari og Ingibjörg Benediktsdóttir sakadómari.
samningi eða út af ágreiningi
um skilning á vinnusamningi
eða gildi hans.
c) Að dæma í öðrum málum milli
verkamanna og atvinnurekenda
(eða starfsmanna ríkisins við
ríkið), sem aðilar hafa samið
um að leggja fyrir dóminn, enda
séu a.m.k. 3 dómara í réttinum
samþykkir því.
Með lögum um kjarasamninga
opinberra starfsmanna var lögsaga
dómstólsins aukin nokkuð og leys-
ir hann nú m.a. úr ágreiningi um
túlkun á 19. gr. laganna sem ljall-
ar um það hvaða ríkisstarfsmenn
mega ekki fara í verkfall. Fyrir
utan þau afmörkuðu svið sem dóm-
urinn ljallar um eru reglur um
Félagsdóm um margt sérstæðar
og ólíkar því sem gilda um hina
almennu dómstóla. Þar má í fyrsta
lagi nefna reglur um skipan dóms-
ins. Samkvæmt 39. gr. 1. 80/1936
eiga 5 menn þar sæti sem skipað-
ir eru til þriggja ára í senn. Einn
er skipaður af félagsmálaráðherra,
en hann er valinn úr hópi þriggja,
sem eru tilnefndir af Hæstarétti.
Tveir eru síðan skipaðir af Hæsta-
rétti og er annar þeirra forseti
dómsins. Þá' eru tveir tilnefndir af
samtökum þeim sem greinir á. Með
þessum hætti er heildarsamtökum
deiluaðila ætlað að hafa íhlutun
um skipan dómsins. Þetta hefur
tvíþættan tilgang: Annars vegar
stuðlar þetta að því að í dómi sitji
menn með sérþekkingu á málefn-
um vinnumarkaðarins og hins veg-
ar eykur þetta á trúverðugleik
dómsins gagnvart deiluaðilum, þar
sem tryggt er að fulltrúar ákveð-
inna sjónarmiða komist að. Þetta
hefur ekki síst þýðingu þegar um
viðkvæm pólitísk deilumál er að
ræða. Annað höfuðeinkenni á
málsmeðferð fyrir Félagsdómi er
mikill hraði og er málsmeðferð-
artíminn mun styttri en fyrir hin-
um almennu dómstólum. í þriðja
lagi má nefna að dómum Félags-
dóms verður ekki 'áfrýjað til
Hæstaréttar, auk þess sem kærum
éru þröngar skorður settar, sbr.
67. gr. Dómar Félagsdóms eru þar
með endanlegir. Þetta undirstrikar
enn frekar þá hugmynd að deilú-
efni þessi séu svo sérstaks eðlis
að þau verði ekki falin hinum al-
mennu dómstólum og er hún enn
frekar áréttuð í 47. gr. laganna,
þar sem fram kemur að mál sem
reka má fyrir Félagsdómi verði
ekki rekið fyrir almennum dóm-
stólum, nema Félagsdómur hafi
neitað að taka það til meðferðar.
í íjórða lagi gilda sérstakar reglur
um aðild að málum sem rekin eru
fyrir dómstólnum. í 45. gr. segir
að sambönd stéttarfélaga, eða ein-
stök stéttarfélög, ef þau eru utan
sambanda, skuli fara með mál fyr-
ir hönd einstakra meðlima. Ef sam-
band eða félag neitar að reka mál
fyrir aðila er honum heimilt að
höfða það sjálfum.
í Félagsdómi eiga nú sæti Garð-
ar Gíslason borgardómari," sem
jafnframt er forseti dómsins, Björn
Helgason saksóknari og Ingibjörg
Benediktsdóttir sakadómari. Þessi
þrjú dæma í öllum málum. Hinir
tveir eru tilnefndir af deiluaðilum
hveiju sinni. Þeir eru helstir: Jón
Þorsteinsson tilnefndur af ASI,
Gunnar Guðmundsson héraðs-
dómslögmaður af VSÍ þegar þessi
samtök eiga hlut að máli, en Sigur-
veig Sigurðardóttir hjúkrunar-
fræðingur fyrir BSRB og Ragnar
H. Hall borgarfógeti fyrir ríkis-
valdið.
Félagsdómur
EIN AF undirgreinum lögfræðinnar er vinnuréttur. í vinnurétti
er fjallað um samskipti launþega og atvinnurekenda á vinnumark-
aði, þar með talin samskipti ríkisins við sína starfsmenn. Það hefur
varla farið framhjá nokkrum manni að margvísleg lögfræðileg
vandamál koma upp í samskiptum þessara aðila, ekki síst á tímum
ófriðar á vinnumarkaði í tengslum við samninga um kaup og kjör.
Þétta svið mannlífsins er á
ýmsan hátt illa fallið til laga-
setningar. Hvort tveggja er að
möguleikum ríkisvaldsins til að
setja þessum aðilum skýrar og
fastar leikreglur
í samskiptum
sínum og mögu-
leikum til að
beita þvingunar-
úrræðum eru
ýmsar skorður
settar. Kemur
eftir Dovíó Þór þar margt til: í
Björgvinsson fyrsta lagi er oft
um mjög póiitískt viðkvæm mál
að ræða, en af því leiðir að erfitt
er að ná breiðri pólitískri samstöðu
um þessar reglur. í öðru lagi er
ríkisvaldið sjálft stærsti atvinnu-
rekandi þjóðarinnar og í þriðja lagi
er byggt á því að ríkja eigi fullt
frelsi aðila til að semja um kaup
og kjör án afskipta ríkisins. A hinn
bóginn á þessi sérstaða vinnurétt-
arins vissar sögulegar skýringar.
í því sambandi má benda á að
vinnulöggjöfin í núverandi mynd
varð að mestu til á 4. áratug aldar-
innar í kjölfar efnahagskreppu og
hatrammra stéttaátaka. Sérstaðan
kemur fram í ýmsum lagaákvæð-
um. í 4. gr. 1. 80/1936 um stéttar-
félög og vinnudeilur segir m.a. að
atvinnurekendum og öðrum á
þeirra vegum sé óheimilt að reyna
að hafa áhrif á stjórnmálaskoðanir
verkamanna sinna. Þá má nefna
10. gr. 1. 56/1972 um lögreglu-
menn, þar sem heimild lögreglu-
manna til afskipta af vinnudeilum
er takmörkuð. Ennfremur er talið
að ýmsum fógetagerðum, svo sem
lögbanni, verði ekki beitt í vinnu-
deilum, nema í algjörum undan-
tekningartilfellum. Margt fleira
mætti telja, en einna skýrast kem-
ur þessi sérstaða fram í IV. kafla
áðurnefndra laga um stéttarfélög
og vinnudeilur og IV. kafla laga
um kjarasamninga opinberra
starfsmanna nr. 94/1986 (einkum
26. gr.), þar sem fjallað er um
Félagsdóm.
Félagsdómur er dómstóll f^rir
allt landið. Samkvæmt framan-
greindum lagaákvæðum eru verk-
efni hans þessi:
a) Að dæma í málum, sem rísa
af kærum um brot á umrædd-
um lögum og tjóni vegna ólög-
mætra vinnustöðvana.
b) Að dæma í málum, sem rísa
út af kærum um brot á vinnu-
Honda Accord 1990
er verðlaunabíll sem hlaut hina
eftirsóttu viðurkenningu Gullna stýrið
í Vestur-Þýskalandi í ár.
Greiðsluskilmálar við allra hæfi,
t.d. 25% útborgun og mismunurinn
lánaður í allt að 30 mánuði
á bankakjörum. Við tökum góða
notaða bíla upp í nýja
og lánum jafnvel mismuninn.
Verða frá aðeins kr. 1.290.000,- stgr.
i