Alþýðublaðið - 03.01.1959, Blaðsíða 5

Ámmótarœða Emíls Jónssoimr forsœtisráðherrn
ARIÐ 1958, sem nú er að
kveðja, hefur verið íslend-
ingum gott ár til lánds og
sjávar. Veðráttan hefur leilt-
ið í lyndi, heyfengur hefur
verið góður, aflabrögð hafa
verið með bezta móti. Mark-
aoir fyrir söluvarning okkar
til útlanda hafa verið góðir og
afurðirnar, að heita má, selzt
eftir handinni, við góðu verði,
og sums staðar hækkandi.
Atvinna hefur verið jöfn
og stöð'ug og þó á stundum
meiri en svo að hægt væri að
fullnægja eftirspurninni eftir
vinnuaíli öðru vísi en með
talsverðum innflutningi á er-
lendu verkafólki.
Ný skip rnörg hafa komið
til landsins á árinu, bæði
fiskiskip og flutningaskip.
Semenísverksmiðja hefur ver
ið íekin í notkun, síðasta Sogs
virkjunin er vel á veg komin
og í fúllum gangi. Húsbygg-
ingar bæði íbúðarhús og hús
fyrir ýmiskonar atvinnurekst-
ur hafa risið af grunni. Margt
í'leira mætti telja, sem allt
ætti að geta miðað að því að
■efla það sem kallað hefur ver-
i.ð „okkar tímanlegu velferð.“
íslendingar hafa á síðustu
áratugum, og þó alveg sér-
.staklega síðustu árin, verið að
byggja upp atvinnuvegina,
afla nýrra og fullkominna
tækja til framleiðslunnar,
virkja orkulindirnar, afla sér
nýrra samgöngutækja, byggja
ný hús, og margt, margt fieira
, sem allt á að geta miðað að
því að skapa þjóðinni betri að-
, búð og þægilegra líf í okkar
harðbýla Iandi.
Árangurinn er líka kominn
í Ijós. Sennilega hefur íslend-
ingum aldrei liðið jafnvel í
. landi sínu, og þær þjóðir,
; sem hafa jafngóða, eða betri
afkomu, munu vera -mjög fá-
ar. Þó má telja víst, að ef
. skynsamlega verður á haldið
, standi þetta enn til bóta.
Verkefnin, sem bíða úr-
, lausnar, og næst liggja, má
Mklaust telja áframhaldandi
virkjun orkulindanna, en þýð-
i ingu þessara virkjana má
kannske bezt gera sér Ijósa
með.því að minnast þess að
i eitt hestafl jafngildir vinnu
10 fullfrískra karlmanna og
30.000 hestafla orkuver,
vinnu 300.000 manna, ef þeir
með erfiði sínu ættu að skila
sömu vinnu og orkuverið. —
Aukning skipastólsins vildi ég
mega telja jafnsnemma, sé út
frá því gengið að íslenzkir
menn fáist á skipin. Hafnar-
gerðir og lendingarbætur
; hafa hvergi nærri fylgzt með
þeirri aukningu, sem orðið
hefur á skipastólnum og
stækkun skipanna, og er bar
nauðsynlegt úr að bæta, ef
takast á að koma skipafiotan-
um þar fyrir, sem þörfin fyr-
ir hann er mest, og möguleik-
ar góðir til veiða, nálægt gjöf-
ulum fiskimiðum. Úrlausn
þessa máls kallar því að í
- fyrstu röð. — Það hefur ver-
ið reynsla -undanfarinna ára
hér, og er einnig annars stað-
ar, að í kjölfar aukinnar raf-
magnsframleiðslu kemur auk-
Emil Jónsson, forsætisráðherra.
inn iðnaður og má því telja
víst að svo verði einnig fram-
vegis hér með aukinni hag-
nýtingu okkar miklu orku-
linda, SéfstakJega ef betur
verður að iðnaðarframleiðsl-
unni búið af hálfu hins opin-
bera en verið hefur að und-
anförnu, og á ég þar bæði við
óvissu um möguieika á inn-
flutningi hráefna og starfs-
fé.
Landbúnaður hefur frá
fornu fari verið hornsteinn og
uppistaða í þjóðlífi okkar, og
er svo enn. Einnig þar bíða
mörg verkefni óleyst. En geta
má þess að þar hafa þó á síð-
ustu árum og áratugum verið
unnin stórvirki, bæði hjá ein-
staklingum og með stórum
sameigmlegum fjárfestingar-
framkvæmdum.
VARNAÐARORÐ UM
VERÐBÓLGUNA
Hagstætt árferði og ör upp-
bygging atvinnuveganna ætti
að geta skapað íslenzku þjóð-
■ inni örugga aíkomu og batn-
andi, frá ári til árs, eftir því
sem afköst þjóðarbúsins vaxa.
En þar er einn ljóður á. Yfir
þessari þróu-n hvílir dimmur
skuggi. Og það á að vera
kjarni míns máls hér í kvöld,
við áramótin, að segja nokk-
ur varnaðarorð um það, sem
þessum skug.ga veldur, þ. e.
verðbólguná, sem á síðustu
mánuðum hefur verið ört vax
andi og virðist stefna í hreint
óefni, ef ekki verður spyrnt
við fótum, svo ekki sé kom-
ist fastara að orði. Einn þeirra
sérfræðinga, sem um málið
hefur fjallað fyrir fyrrv. rík-
isstjórn, hefur komizt þannig:
að orði um framtíðarútlitið,
ef ekki verður að gert. —
Hann segir: __,
„Ég hefi reynt að gera
mér þess nokkra grein, hver
kaupgjalds- og verðlagsþró-
unin myndi að líkindum
verða á árinu 1959, svo fram
arlega sem víxlhækkanir
kaupgjalds og verðlags
héldu áfram og ekkí yrði
dregið úr ofþenslu útlána.
Áætlanir um þetta efni eru
að sjálfsögðu óvissar, en mér
virðist þó sennilegt, að fram
færpluvísitalan myndi á
tímabilinu 1. nóvember 1958
ti! 1. nóvember 1959 haikka
ur 219 í 270 stig, eða um
23%, og kaupgreiðsluvísi-
íalan úr 202 í 253 stig, eða
um 25%. Þessi öra hækkun
kaupgjalds og verðlags
nivndi ekki stöðvasí af sjálfu
sér þegar kæmi fram á ário
1960, né úr henni draga.
Þvert á mófi cru állar líkur
til þess, aÖ hraðinn færi vax
ándi. Þetta er óhjálcvæmileg
afleiðiúg þeirra miklu kaup-
hækkaoa, sem nú eru orðn-
ar, og þess vísitölukerfis,
sem við nú búum við. Þetta
þýðir, að í sfað verðbólgu-
aukningar um 10% á ári,
eins og verio hefur að með-
altali síðan 1946, myndi
v e r ðb ó 1 g uauk n i rig n æ sí u
ára verða a. m. k. 20—30%
á ári, og líklega énn örari.“
Hvaö' þessi þróun þýðir, má
kannske skýra bezt með lítilli
sögu, sem ég lieyrði fvrir
stuttu.
VANTRU A
GJALDMIÐLINUM
Ungur maður, einhleypur í
góðri stöðu gat lagt fyrir
nokkuð af tekjum sínum og
gerði það. Hann hugsaði þá
fjármuní til húsbyggingar.
Þegar hækkunarskriðan kom
1. des. s. 1. þóttist þessi ungi
maður sjá að með sama á-
framhaldi mundu peningar
sínir verða verðlausir. Hann
tók því peningana út úr
banka, þar sem hann geymdi
þá, fór rakleitt í næstu búð
og keypti sér radíógrammó-
fón, og taldi sig þar með' liafa
bjargað því, sem bjargað
varð. og er það kannske af-
sakanlegt, eins og á stóð, en
hvorki var þetta heppiteg ráð-
stöfun fyrir hann sjálfan né
fyrir þjóðarbúið, ef allt hefði
vel’ið með felldu og sjálfsagt
n n e s
o r n i n u
'k Áf tilefni áramót-
anna.
★ Batnandi ástand.
★ Lögreglan og slysa-
varðstofan.
Vitinu gefið frí um
sinn.
AÐ LÍKINÖUM er það rétt,
sem !ögreg:Ian segir, að friðsam-
ara hafi verið hér í Reykjavík á
gamlárskvöld en hin síðustu ár.
Þetfa hefur lögregdan sagit lengi
undanfarið, svo að líkindum fer
þetta batnandi ár frá ári. Gott
er þaö, því að ég man þá tíð hér
í Reykjavík, að ótryggt var að
vera á ferð í miðbænum á gaml-
árskvöld fyrir óðum skríl, sem
óð þar um og framdi spjöll.
EN ÞEGAR ÉG ÓK eftir
Snorrabrautinni fyrir hádegi
síðasta dag ársins, gerði ég ráð
fyrir, að subbulegt mundi verða
um kvöldið. Snemma um morg-
uninn var biðröðin oroin svo
löng við Austurriki, að hún náði
alla leið að Skátaheimilinu, og
varð fólk, sem ætlaði í kjötverzl
unina á horninu, að skjóta sér á
ská gegnum. röðina til þess að
komast að dyrunum. Rétt fyrir
hádegið var biðröðin enn jafn-
löng. Mér var sagt, að slíkar
hefðu biðraðirnar einnig verið
á Skúlagötu.
ÉG ÓK EINNIG framhjá
skrifstofu bæjargjaldkera, en
þar beið ekki einn einasti mað-
ur. Hvatningar borgarstjóra til
fólks um að borga útsvör sín
fyrir árajnót höfðu engan árang-
ur borið, en hins vegar hafði
áfengisverzlunin ekki birt eina
einustu auglýsingu og ekki hvatt
fólk til kaupa. Slíkur er máttur
auglýsinganna! — Ég fór að
hugsa um það, livað fólk mundi
segja, ef tilkynnt hefði verið
eru mörg dæný þessu lík cg
viðbúið er að svona fari í.
fleiri tilfellum, ef ekki verð-
ur að gert. Sparifjárauknin.;
stöðvast, og síðan verða inn-
eignir teknar út. Lánamögn-
leikar banka og sparisjóða 1*1
atvinnuvegarina minnka Pg
stöðvun þeirra, með tilheyi-
andi atvinnulevsi er þá á
næsta leiti.
RÁÐ TIL ÚRBÓTA
í veg fyrir þetta verður aö
koma, og ég írúi því ekki.
fyrr en ég tek á, að íslenzlva
þjóðin skilji ekki þetta.
Það sem gera þarf er i
höfuðatriðum talið eftirfar-
andi:
1. Það þarf að sföðva hæfek-
un á vöruverði, eins eg t
mögulegt er.
2. Það þarf að miða árlegar
kauphæKkanír við raum-
verulega aukningu þjóð-
arteknanna. AÍIar heilel-
arhækkanir launþega m-
fram þeíta mark, eru ©~
raunhæfar og \’erða á
einn b.átt eða annan tekia-
ar af launþegunuin afur,
í sköttum eða hækkivSir
vöritvérði.
3. Það þarLað tryggja verS-
giídi peningaima, svo
menn þori að geyma þá,
og þurfi ekki að veira
hræddir um að þei-r missi
gildi siíí.
4. Það þarf að... miða fjár-
festingarstarfseniina í
Iandihu og útiánastarí-
semi bankanna við JiaÖ
sem frairiiéiSsla lands-
niamia leyfir og sparifjár
myndunina á hverju.ii
ííma.
5. Það þarf að koma upp —•
sem fyrst — gjalcleyriis-
v arasjóöi, sem hægt er £'i)
grípa til þegar á þarf siö
halda. Engin. þjóö, me'S
snefil af vironígu fyríir
sjálfri sér, getur staðiö
uppi með tvær hþndtar
íómar — og mirtna eu
það — í hinu mesta g«S-
æri, hafandi ékkert uipp
á að hlaupa ef harðnar í
ári.
Til þess að ná þessum ár-
angri þarf sterka og sam-
herita ríkisstjóvn með öflug-
um meirihluta að baki bæði
Framhald á 10. síðu.
rétt fyrir áramót, að allir þeir,
sem ætluðu að kaupa áfengi,
skyldu greiða hundrað krónur í
sjóð til þess að. greiða niður
mjólkurverð í janúar.
EN ÞÖ Áö lögreglan seg; að
allt hafi farið yef fram, og ég
hafi ekki orðið var við anna'ö-
þá munu áhrifin frá biðröðun-
um við dyr vínverzlananna haía
sagt til sín. Það var nóg að gera
í slysavarðstofunni. Þangað
komu nefbrotnir menn, mena
með sundurflett andlit, glóðsr-
augu, þverskurð yfir enni, liálíír
og fullir, sumir dauðadxukKn.ir
og hálfdauðir. Sumir kaldir og
skítugir með freðýsuaugum, eSa
óðir og viti sínu fjær, jafnvel
sjálfsmorðskandídatar, sem varö
að pumx>a upp úr svefntöflura
og annarri ólyfjan.
ALLT EFTiR frjálsu vali. Vit-
ið er svo mikíð, að það verður
að gefa því frí í einn sólarhrlng.
Erfiðið svo mikið allt árið fyr.ir
hugsunina, að nauðsynlegt er aö
hrinda sjálfum sér inn i al-
gleymi um stund. Menn fagna
nýju ári með ákaflega misjöfn-
um hætti. Allt eftir andlegum
efnum og ástæðum hvers og
eins!
í ALV-ÖR-U TAI.AÖ: Ég held
að' áfengi sé einhver hin mesta
Framhald á 10. síðu.
3. jan. 1959 — Alþýði-ublaðið