Morgunblaðið - 12.05.1990, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MAI 1990
LJÓÐRÆNN
EIMAI.DLEIKI
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Ætli stefið í sýningu Tryggva
Ólafssonar í Gallerí Borg þessa
dagana sé ekki einmitt það sem
hann segir sjálfur í viðtali: „Þú
hleypur ekki frá þeim stað sem
þú kemur frá.“
Þetta er maður nú einmitt
stöðugt að minna á í skrifum
sínum því að það er sláandi hve
hinir framsæknustu núlistamenn
eru þjóðlegir um leið.
Tryggvi horfist í augu við
uppruna sinn og vill vera honum
trúr og þá ekki einasta í orði
heldur líka á borði. Og þrátt fyr-
ir að málverk Tryggva séu mjög
færð í stílinn eins og það heitir,
þá kennir skoðandinn einmitt
heilmikið af uppruna gerandans
í vinnubrögðum hans.
Myndimar eru með sanni eng-
in skýrsla né kortagerð umhverf-
isins heldur eins og leifturbrot
eða kannski heldur brotabrot úr
umhverfi og minningu lista-
mannsins, sem sett er í eina
formræna samfellu. Maður
kennir ýmis þekkjanleg form í
myndunum, stundum eru þau
augljós en í annan stað líkast
myndrænni felumynd þar sem
iausnin liggur svo til í sjónmáli
en reynist svo margræðari en
ætlað var. Þessi leikur og glíma
við einfaldleikann hefur lengið
verið á dagskrá hjá Tryggva
Ólafssyni en aldrei hefur hann
þó gengið jafnt langt í einfald-
leikanum eins og í sumum mynda
sinna frá seinni árum svo sem
sér stað í myndinni „Frón“ (8).
Hér er um opna og sterka mynd-
ræna skírskotun að ræða og í
beinni andstöðu við hinar tvær
dökku, ljóðrænu og stemmning-
arriku myndir, er bera báðar
nöfnin „Nótt“ (15 og 20).
Hreint klár og mögnuð er svo
myndin „Bráð“ (17), sem talar
einhvernveginn svo sterkt til
skoðandans í opinni og hnitmið-
aðri formbyggingu sinni þar sem
lóðrétt og hvöss myndbygging
er eins og vísun á nýskeðan at-
burð.
Tryggvi leggur mikla rækt við
hreina og tjáríka línu er gegnir
margþættu hlutverki t.d. að
skipta lit og formum ásamt því
að vera í senn teikning og bregða
upp rismikilli burðargrind.
Listamaðurinn er sem sé í
miðju verki í glímu sinni við
form, línu og liti og vinnur hér
markvisst og rökrétt eins og all-
ir er flýta sér hægt...
Píanótónleikar
_________Tónlist_____________
Jón Ásgeirsson
Sigurður Marteinsson hélt
sína fyrstu einleikstónleika í
Hafnarborg, Hafnarfirði, sl.
mánudag. A efnisskránni voru
verk eftir J.S. Bach, Hafliða
Hallgrímsson, Chopin og Beetho-
ven.
Fyrsta verkið var sjötta partít-
an eftir Bach sem Sigurður lék
af nokkru öryggi. Partíta þessi
er um margt sérstæð, t.d. fyrsti
þátturinn, sem er „toccata og
fuga“ ogsíðasti kaflinn, „gigue“,
frábær en sérkennileg í hryn-
skipan, lík sams konar kafla í
fyrstu frönsku svítunni. Vöggu-
ljóð á vetrarkvöldi eftir Hafliða
Hallgrímsson er hugleiðing um
fjögur íslensk þjóðlög, haglega
gerð tónsmíð, sem Sigurður flutti
vel.
Tvö næturljóð og F-dúr ballað-
an eftir Chopin voru næst á efn-
isskránni. Næturljóðin voru helst
til einlit í hljóman en skýrlega
flutt. F-dúr ballaðan er sérkenni-
leg tónsmíð og mjög andstæð
kaflaskipan hefur reynst mörg-
um erfið hindrun. Sigurður á
ýmislegt til en skortir ennþá
tækni að geta leikið sér með
tónmál þessa erfiða verks, sér-
staklega í miðþættinum og „cod-
anum“.
Lokaviðfangsefnið var meist-
araverkið, „Sonata appassion-
ata“ eftir Beethoven. Til að flytja
það verk vel þarf meira til en
fingrafimi og tækni í mótun blæ-
brigða, því þar er um að ræða
stórbrotið tónverk. Þrátt fyrir
að margt væri fallega mótað hjá
Sigurði vantaði nokkuð á að
hann hefði full tök á verkinu.
Sigurður er enn í framhalds-
námi. Hann er á góðri Ieið, hefur
þegar margt fram að færa og
er ágætlega músíkalskur, svo að
enn verður engu spáð um fram-
gang hans sem konsertpíanóleik-
ara.
Brúðkaup Síríusar og Júlíu. Björn Ingi Hilmarsson og Edda Arnljótsdóttir í hlutverkum sínum.
Brúðkaupsgestir í baksýn.
Glataðir snillingar
Leiklist
Guðrún Þóra Gunnarsdóttir
Nemendaleikhúsið:
Glataðir snillingar eftir skáld-
sögu Williams Heinesens
Leikgerð: Caspar Koch.
Þýðandi: Þorgeir Þorgeirsson.
Leikmynd og búningar: Guðrún
S. Haraldsdóttir.
Tónsmíðar: Gunnar Reynir
Sveinsson.
Lýsing, hljóð og tæknivinna:
Egill Ingibergsson.
Leikstjóri: Steíán Baldursson.
Heinesen ætti að vera bók-
menntafólki að góðu kunnur hér
á landi. Þorgeir Þorgeirsson hefur
unnið ötullega að því að kynna
fyrir okkur helstu verk þessa
snjalla rithöfundar. Heinesen varð
níræður í janúar sl. og á langa
ritævi að baki. Flest verka hans
fjalla um Þórshöfn (eða einhvern
annan stað í Færeyjum) fyrir stríð
og áður en nútíminn hélt innreið
sína í færeyskt aldamótasamfé-
lag. Aðal hans er frábær frásagn-
argáfa og persónusköpunin með
eindæmum skýr og skemmtileg.
Það eru reyndar sjaldnast alveg
venjulegar persónur sem hann
lýsir heldur sérstæðir persónuleik-
ar sem verða manni minnisstæðir
löngu eftir að lestri er lokið.
Glataðir snillingar er engin
undantekning hvað þetta varðar.
Þar kemur fram hver persónan á
fætur annarri og verkið iðar af
lífi. Það gerist í færeyskum
smábæ í kringum aldamótin og
hnitast aðallega um þijá bræður,
glötuðu snillingana Márus sem er
tónlistarmaður, Sírus sem fæst
við yrkingar og Kornelíus tón-
skáld. En í bænum búa líka aðrir
litríkir persónuleikar s.s. Óli
sprútt, Janniksen í smiðjunni og
frú hans, Urður á Klöpp og blinda
dóttirin hennar hún Kornelía,
Jacobsen ritstjóri o.fl. o.fl. Svo
má ekki gleyma hinu kristilega
félagi Iðunni og vakningarstarfi
því sem meðlimir þess reyna að
vinna meðal bæjarbúa við litlar
vinsældir.
í byrjun leiksins erum við stödd
þar sem Orfeus, fulltrúi yngstu
kynslóðarinnar, tekur á móti fiðlu
að gjöf frá Boman föður snilling-
anna. Boman lifði fyrir tónlistina.
í henni bjó sú kátína og lífskraft-
ur sem að hans mati gerði lífið
þess virði að lifa því. Og það er
Orfeus sem auðnast það að fara
burt og gefa sig á vald listinni.
En á undan honum eru gengnar
ótal kynslóðir týndra snillinga sem
báru listgáfuna í bijósti en þeirra
tími kom aldrei. Það eru einmitt
þessir týndu snillingar sem krydda
líf hversdagsins og lyfta okkur
upp úr grámyglunni. Og það er
saga þeirra sem er sögð í þessu
verki Heinesens.
Uppsetning Nemendaleikhúss-
ins er lífleg í alla staði og kemur
þessu færeyska mannlífi vel til
skila. Fyrir hlé eru atriðin flest
stutt, smámyndir úr lífí bræð-
ranna og samskiptum þeirra við
annað fólk. Það skiptast á skin
og skúrir, hlátur og grátur en
tónlistin lifir alltaf. Og það er
mikil músík í þessu verki sem
kemur með skemmtilega stemmn-
ingu, einkum er manni dillað í
færeyskum dansi með tilheyrandi
söng og harmóníkumúsík. Eftir
hlé eru atriðin lengri enda er þá
verið að leiða sögu hvers bræð-
ranna til lykta. Endalok þeirra eru
dapurleg en þeir áttu jafnframt
sínar gleðistundir og kættu aðra
með spilamennsku í Mávinum.
Stundum fannst mér teygt um of
er á leið, kannski er það einungis
vegna þess hve hratt var farið af
stað og mikið fjör í fyrstu. Söngat-
riði þeirra Leónóru, fegurðardísar
þorpsins, og Síríusar, sem þjáist
af vonlausri ást til hennar, er
langt og deyfir.
Leikarar voru allir í fleiri en
einu hlutverki og aðdáunarvert
hvað þeir áttu auðvelt með að
skipta á milli ólíkra hlutverka á
örskömmum tíma. Það er engan
veginn hægt að gera öllum hlut-
verkunum skil og verður hér að-
eins stiklað á stóru en það þýðir
þó engan veginn að það sem er
sleppt sé á einhvern hátt verra.
Bræðurna þijá leika þeir Baltasar
Kormákur, Björn Ingi Hilmarsson
og Hilmar Jónsson. Þeir drógu
upp skýrar myndir af þessum lán-
leysingjum en einna eftirminnileg-
astur var Kornelíus sem Hilmar
lék. Hann skapaði mikla samúð
með þessum svolitla einfeldningi,
stam hans og andlitskækir var
allt í hóf stillt og gerði bara per-
sónuna minnisverðari. Katarina
Nolsöe (færeyskur gestanemandi)
lék konu Janniksens í smiðjunni,
sú er mikil á velli og lúskrar dug-
lega á bónda sínum milli þess sem
hún sækir fundi hjá kfistilega fé-
laginu Iðunni. En hún lék líka
Leónóru sem er meira af andanum
en líkamanum. Katarina gerði
þessum hlutverkum, svo ólík sem
þau eru, góð skil og hún naut sín
líka ágætlega í söngatriðum.
Edda Arnljótsdóttir lék hina dul-
arfullu Urði á Klöpp og nornahlát-
ur hennar hljómaði á milli veggja.
Edda er kraftmikil leikkona og
hefur vel þjálfaða rödd. Harpa
Arnardóttir leikur m.a. frú Nille-
gard, kristilega sál sem gleypir
hrátt hvert orð er hrýtur af munni
Ankersens sparisjóðsstjóra og
yfirpostula í Iðunni. Harpa leikur
mikið með andlitinu og litlum
líkamshreyfingum, og yfirleitt á
skemmtilegan hátt en má kannski
varast að festa sig um of í þeim.
Matti Gokk er skúrkurinn sem
hagnýtir sér hinar einföldu þorps-
sálir, það er Erling Jóhannesson
sem fer með hlutverk hans. Erling
leikur á rólegan og yfirvegaðan
hátt þannig að lymskan kom vel
í ljós. Eggert Arnar Kaaber fer
með Ijögur hlutverk þ.á m. hlut-
verk Orfeusar og Ola sprútt, gam-
als sjóara. Hann gerir það ágæt-
lega en virkar stundum stífur.
Ingvari Eggerti Sigurðssyni virð-
ast vera lítil takmörk sett í sínum
hlutverkum. Hann fer einnig með
ijögur hlutverk og ber þar hæst
Ankersen sparisjóðsstjóra. Það er
að sönnu þakklátt hlutverk; hinn
kristilegi bindindispostuli sem má
ekki vamm sitt vita, a.m.k. á yfir-
borðinu. Ingvar gætir sín þó á því
að skopstæla ekki um of. Hann
hefur alla burði til þess að vera
skemmtilegur leikari sem spilar á
hin fínlegu svipbrigði og blæ-
brigði raddar.
Eins og áður segir skiptir tón-
list talsvert miklu máli í verkinu
og er ekki annað hægt að segja
en að tónlist Gunnars Reynis falli
vel inn í og undirstriki andrúms-
loft og anda verksins. Þorvaldur
Björnsson leikur á píanó, orgel
og harmonikku, lifandi hljóðfæra-
leikur lífgar alltaf mikið upp á
sýningar og svo er einnig nú.
Eitt af því sem gerir það svo
spennandi að fara í Nemendaleik-
húsið er að maður veit aldrei
hvernig sviðið verður eða hvar
áhorfendum er ætlað að sitja. Það
er ekki stór salurinn í Lindarbæ
en það er hreint ótrúlegt hvað er
hægt að teygja hann og toga. í
þetta skiptið er sviðsmyndin ákaf-
lega einföld. Sviðið er þríhyrning-
slaga og út úr hveiju horni ganga
armar sem notaðir eru til út-
göngu.
Búningarnir eru vel unnir á
raunsæislegan hátt, það er eitt-
hvað svo hlýlegt og gamaldags
við þessar þykku munsturpeysur.
Glataðir snillingar er síðasta
verkefni þessara leikaraefna og í
allan stað ágætt kveðjustykki.
Erfitt nám er að baki en sjálfsagt
enn erfiðara framundan í leikhús-
skóla lífsins. Þessi hópur virðist
þó hafa ýmislegt til brunns að
bera og óska ég þeim góðs gengis
í sambúð þeirra við leikhúsgyðj-
una í framtíðinni.