Morgunblaðið - 22.07.1990, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. JULI
C 7
„Núna þarf að auglýsa eftir
munum og minjum. Það er blóðugt
að sjá og heyra um hluti með
merkilega sögu sem hefur verið á
glæ kastað fyrir fáfræði, vanþekk-
ingu og skeytingarleysi. Einu sinni
var herinn úti um allt og allstaðar
voru braggar eða Nissenhús eins
og Bretarnir nefndu þau.“
— Er það nú svo voðaiegt að
íjarlægja lítt ásjálegar hálfkúlu-
byggingar sem eru umhverfinu til
lítillar prýði?
„Fyrr má nú rota en dauðrota.
Heimsstyrjaldarárin eru merkileg-
asta tímabil í okkar sögu. Það
varð umbylting á öllum sviðum. —
Og saga hermannanna er líka
hluti af okkar sögu. Þótt brag-
gamir hefðu verið öldungis ófull-
nægjandi íbúðarhúsnæði sem var
alltof lengi búið í, þá eru þeir
hluti íslandssögunnar sem ekki
verður framhjá gengið. Það er
rétt nú í seinni tíð að mönnum em
farin að skiljast þessi sannindi.
Árbæjarsafnið hafði samband við
mig og fékk nokkra muni að láni
fyrir sýningu sem þeir opnuðu 1.
júni. Hún er m.a. um horfin
braggahverfi stríðs- og eftirstríðs-
áranna, þar em gamlir stríðsmun-
ir sýndir, t.d. hjálmar sem loft-
vamaverðir notuðu. Mér
líst ekki illa á þá hug-
mynd að þeir gripir
sem hafa komist í
mínar hendur verði
einhvem tímann í
framtíðinni
geymdir á Árbæj-
arsafninu ef þeir
hafa aðstöðu til
að taka við
þeim. Núna
hefur safnið
eignast
bragga og
hann er
tilvalinn
sýningar-
staður fyrir gamla
hermuni.
Það þarf líka að gera átak í að
friða og iagfæra þær fáu rústir
sem enn standa. T.d. skotbyrgin
við Bústaðaveginn nýja. Þau eru
að grotna niður. Svo er líka ljóm-
Morgunblaðið/Bjarni
Sævar Þ. Jóhannesson safhar herdeildarmerkum og vitneskju um
45-50 ára gömul byggðamál hernáms og hersetu.
Gömul skotbyrgi mega ekki grotna niður.
íslendingum
fundust þessi
leyniskjöl um
Hvalfjörðinn
haugamatur.
Nú hafe íslend-
ingar gert það
sem Þjóðverjar
gátu ekki. Rúst-
að, eytt og jafh-
að við jörðu,
hernaðarmann-
virkjum banda-
manna.
andi faliegur varðturn á Áifta-
nesi. Og ekki má gleyma bragga-
hverfinu við olíustöðina í Hval-
fírði. Þótt það sé búið að eyði-
leggja svo tii allt annað þama í
firðinum. Það era hér og þar minj-
ar. — Þótt listinn sé nú orðinn
sorglega stuttur."
Pershing á íslandi?!
— Hvað kom til að þú fórst að
safna gömlum hersetuleifiim?
„Ég var í heimsókn hjá mág-
konu minni í Skipton í Yorkshire
(Jórvíkurskíri) og þar eignaðist ég
nokkur merki herdeilda sem höfðu
verið á íslandi. Þetta var tákn
hemámsliðsins, heimskautabjörn,
„polar-bear“, í nokkram útfærsl-
um. — Og þá fór ég að safna.
Fyrst merkjum, svo öðrum mun-
um, og líka vitnesku. Ég held að
mér sé óhætt að segja að nú eigi
ég næstum merki allra herdeiida
sem þjónað hafa á ísiandi. Það
fréttist smám saman af söfnunar-
áráttu minni og þá fóra góðir
menn að gauka þessu og hinu að
SÖSS
. ■

ævar bað Morg-
unblaðsmenn að
koma þeim til-
mælum til les-
enda að: „Allir
sem hafa undir
höndum ein-
hverja muni sem
tengjast breska
eða bandaríska setuliðinu á stríðs-
árunum eða muni sem tengjast
her- eða almannavarnaviðbúnaði
íslendinga, eru beðnir að hafa
samband við mig. Aiveg sérstak-
lega ef þeir eiga eða vita um göm-
ul kort. Annars era allir munir vel
þegnir.“
Útlensk íslandssaga
mér.“
— En vitneskju um bragga-
hverfín?
„Það kom nú af sjálfu sér þegar
mér var sagt að Skipton hefði átt
„systurbæ“ á Skólavörðuholtinu.
En ég vil taka það fram að Skip-
ton í Yorkshire er ijómandi fal-
iegur bær, en braggarnir í Camp
Skipton vora dálítið kraðakslegir
og ekki sérlega reisulegir.
Nöfnin á sumum braggahverf-
anna eru — eða voru öllu heldur
— alkunn, s.s. Camp Knox. En
önnur sem ég rakst á þegar ég
grúskaði í sögum breskra her-
deilda voru ekki eins kunnugleg.
Heimildirnar hér á íslandi reynd-
ust rýrar og ákaflega erfítt að
komast nákvæmlega að því hvar
þessi eða hinn kampurinn hafði
verið. En ég var heppinn. Mér
voru gefín nokkur kort af símalín-
um bandaríska setuliðsins og þar
voru braggahverfín merkt inná.
Sú saga er lýsandi. Bandaríski
herinn var með verkfræðistofu við
Sölvhólsgötunna. Eftir að herinn
fór mættu ísiendingarnir á staðinn
og fóra að „taka til“. Góður mað-
ur bjargaði nokkram kortum af
rælni, hitt fór á haugana!"
— En nöfnin á þessum bragga-
hverfum, hvaðan koma þau?
„Já, þau era möig skemmtileg.
Fjöldi þeirra á upprana sinn í
Yorkshire, en þaðan komu margir
setuliðsmannanna, t.d. Bradford,
Keighley og Selby. Sum era afbak-
anir úr ísiensku, T.d. Herskóla
Camp. Nafnið skýrir sig auðvitað
sjálft en þar kenndu Bretar og
Bandaríkjamenn vetrarhemað. Ég
hitti gamian nemanda í Englandi.
Sá hélt að hann væri að undirbúa
sig fyrir innrás í Noreg. Eftir nám-
ið var hann sendur til Englands
og það næsta sem hann vissi var,
að hann var á leiðinni til Norður-
Afríku.
Nöfnin á sumum kömpum
breyttust, þegar Bandaríkjamenn-
irnir komu. T.d. kampurinn við
Ártún þar sem höfuðstöðvarnar
vora. Þegar Bretamir réðu hét
hann Camp Alabaster en nafnið
breytist í Camp Pershing þegar
Bandaríkjamenn tóku við yfír-
stjóminni.“
— En er það þá núna vitað
hvar braggahverfi vora og hvað
þau hétu?
„Nei, það er því miður ekki al-
veg fullkannað. T.a.m. uppá
Hólmsheiði vora þijú hverfi, Jef-
fersonville, Aberdeen og síðast en
ekki síst, Waterloo. En Wellington
sigraði Napóleon á samnefndum
stað i Belgíu. Ég hef fundið rúst-
irnar af þessum hverfum, en þao
er ekki alveg ljóst hvað er hvað.
En það voru hermenn víðar en
í Reykjavík og nágrenni. Ég vil
biðja fólk úti á landi að huga líka
að þessum minjum. Það er mikið
starf óunnið og næg verkefni eft-
ir.“
NÁMSMENN ATHUGIÐ!
Frestur til að skila umsókn
um námslán fyrir næsta skólaár er að renna út.
Síðasti skiladagur er
1. agust nk.
Lánasjóðnr íslenskra námsmanna