Morgunblaðið - 24.03.1991, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ MAIMNLÍFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 24. MARZ 1991
C 9
UMHVERFISIVIÁL/Zsr umhverfisvemdforsenda
hagsœldar? ____
Náttúm ogsaga II
Aþessum vettvangi Norræna
umhverfisársins í Morgun
blaðinu verður nú haldið áfram
þar sem frá var horfið í fyrri grein.
Þar var fjallað um umhverfisvemd
og náttúruvemd
eða vistvemd í
þéttbýli og við
sjávarsíðuna og
þá sérstaklega
við Faxaflóa og
á Reykjanes-
eftir Svend Aoge skaga.
Molmberg Umhverfis-
vernd og hagsæld
Efstu menn á listum stjórnmál-
aflokkanna í Reykjaneskjördæmi
keppast við að dásama náttúru
Reykjanesskaga og minna á ríki-
dæmi hans sem beri að varðveita
til útivistar og menningarauka.
Þama í kring er einnig mesta
þéttbýli landsins nú þegar og fer
það enn vaxandi. í raun er ísland
ekki eins strjálbýlt land og oft er
af látið þar sem svo lítiil hluti
landsins er byggilegur. Á u.þ.b.
1000 ferkílómetra svæði í land-
námi Ingólfs búa um 150.000
manns, óg þætti það jafnvel mik-
ið í þéttbýlli löndum heims. Þessi
fjöldi þarf svigrúm bæði til yndis
og yrkju. Náttúran sjálf þarf svo
á vernd að halda. Umhveríisvernd
er forsenda hagsældar voru m.a.
ályktunarorð á málþingi Norræna
umhverfisársins um umhverfisí-
mynd og hagsæld á íslandj sem
haldin var í Norræna húsinu 2.
febrúar sl. Oft er því þannig farið
að þrátt fýrir stórhuga yfirlýsing-
ar frambjóðenda til Alþingis og
viljayfirlýsingar náttúraverndar-
manna þá er eins og að þrengi
þegar sveitastjórnir eiga í hlut.
Þær standa nær daglegum raun-
veraleika heimamanna og telja oft
alla auðsæja og skjóta hagsæld
þýðingarmeiri en náttúruvemd og
önnur menningarverðmæti. Sveit-
arstjórnir þurfa í þessum efnum
að staldra við og gæta sin. Flest-
um er t.d. ljóst að í Reykjavík
hefur nær allstaðar verið farið illa
með fjörur og strandlengju borg-
arinnar, allt frá Seltjamamesi og
upp í Gufunes. Skeijafjörður,
Fossvogur og Kópavogur era
einnig illa famir og á Alftanesi
er barist í bökkum. Til að gæta
sanngimis skal þó bent á að úr-
bóta er leitað.
Hafnarfjörður í byggð
og utan byggðar
Höfundur bjó í langan tíma
suður í Hafnarfirði eða í bænum
í hrauninu. Hann færir Hafnfírð-
ingum sínar innilegustu þakkir
fyrir góð ár. Hann telur sig enn
vera Hafnfírðing að miklu leyti
þótt fluttur sé á jökulölduna í
næsta nágrenni við hraunið eða í
Garðabæ. í Hafnarfirði var gott
að búa og einnig batnandi fyrir
margra hluta sakir. Framkvæmd-
ir á sviði skóla-, félags-, heilsu-
vemdar-, íþrótta- og annarra vist-
verndarmála voru miklar undan-
farin misseri og bæjarbúar leggja
mikla rækt við viðhald húsa og
gróður í görðum. Sama gildir ekki
alltaf í stóru landi Hafnarfjarðar
utan meginbyggðarinnar. Af
mörgum dæmum má nefna
Óbrynnishóla, sem hurfu í ofan-
íburð, og Kapelluhraun fyrir löngu
eyðilagt og allt lagt undir iðnað
sem svo kemur illa búinn á svæð-
ið í mynd t.d. malbikunarstöðvar
og stálbræðslu. Þegar stundir líða
og áfram verður haldið suður með
sjó verður að varast vítin. Iðnaður
er að sjálfsögðu góðra gjalda verð-
ur en aðgát verður að hafa með
þekkingu og skilning á náttúra
og sögu landsins að leiðarljósi.
Straumsvík
Álverið við Straumsvík er stað-
reynd. Þar nálægt er býlið
Straumur sem nú er góðu heilli
listahús og er þar rekinn listabú-
skapur. Landið í kringum Straum
er á náttúraminjaskrá, en alltof
miklar tafír hafa orðið á löngu
ákveðinni friðlýsingu á svæðinu.
Auk merkilegrar sögu staðarins
era þama einstakar tjarnir, bæði
ísaltar og ferskar, þar sem gætir
flóðs og fjöra og sérstaks lífs sem
því fylgir á klettunum. Svæðið
afmarkast af hraunborgum ann-
arsvegar og einstakri fjöra hins-
vegar. Þarna fossar ferskt vatn
undan hrauninu á útfallinu og
blandast sjó bæði í pollum og
gijótum á útfírinu og til hafs sem
aftur hefur íjölbreytt og ríkt lífrí-
ki í för með sér. Á milli hrauns
og fjöra era svo tún gamla tímans.
Við Straumsvík er því kjörið úti-
vistarsvæði til leiks og yndis.
I því sambandi skal bent á að
nálægð stóriðju eins og álvers og
friðaðs náttúraundurs eins og
Straumsvíkur þarf ekki að fara
illa saman. Andstæðumar geta
jafnvel eflt og skerpt mannlíf og
listsköpun. Sama gildir um aðra
hraunbæi á ströndinni suður með
sjó eins og Óttarsstaði sem um
var fjallað í fyrri grein, Lónakot
og fleiri staði. Fjölbreytt íjaran,
hraunið og túnin við þessa bæi
verðskulda vernd.
Friðlýsing lands á sjó út
Við áframhaldandi landnýtingu
suður með sjó verður að standa
vörð um náttúra svæðisins og
raska eins litlu og framast má í
hrauninu við sjóinn og í fjöranni
síkviku. Einnig þarf að gæta vel
að ömefnum á slóðinni. Helst
þyrfti að friða strandlengjuna alla
í sunnanverðum Faxaflóa fyrir
sunnan Straumsvík og a.m.k. suð-
ur í Vatnsleysuvík ásamt nær-
liggjandi landi eins og við Óttars-
staði. Einnig ætti að huga að frið-
un á sjó út. Friðun svæða hefur
almennt gildi fyrir náttúravemd
og útivist og hún hefur einnig
gildi fyrir samanburð á snortinni
og ósnortinni náttúru. Áfram má
hugsa sér að skipuleggja strand-
svæði fyrir t.d. frístundaskak og
fiskeldi á sama hátt og sveitarfé-
lög bjóða upp á land fyrir kart-
öflu- og kálgarða eða tijárækt.
Hugmyndinni um friðun á sjó
út hefur verið fleygt með aðilum
að Norrænu umhverfísári. Þetta
er stórt mál sem krefst mikils og
vandaðs undirbúnings. • Hvar
skyldi að fínna betra svæði fyrir
friðun strandlengju á sjó út en í
innanverðum og sunnanverðum
Faxaflóa? Þar nýtur t.d. þéttbýlis,
sögu og undra náttúrannar eins
og flóðs og fjöru í ríkari mæli en
annars staðar á Islandi. Hefjumst
handa.
„Leyfið börnunum að koma
til Hans“
Að lokum skal aftur vitnað til
fleygra orða Sigurðar Þórarins-
sonar jarðfræðings um aðgát.
Hann lagði áherslu á „að lifa í
sátt við landið“ og „að læra að
lesa í landið“. Það er uppalenda
og skóla að kenna þann vísdóm.
Fyrir áhrif frá m.a. Sigurði hefur
höfundur svo tileinkað sér að hin
fleygu orð ritningarinnar um „að
það sem þú gerir einum af mínum
minnstu bræðrum það gerir þú
mér“ spanni allar víddir mann-
legra samskipta og sambýlið við
náttúrana jafnt til yndis sem til
yrkju. í beinu framhaldi berast
böndin að bömunum þar sem er
að fínna upphaf margs sem séinna
verður í lífinu, gott og illt. Orðatil-
tækið „það gamall temur ungur
nemur“ er mörgum tamt, en hvað
þá um að standa vörð um börn
landsins og „leyfa bömunum að
koma til Hans“? Spanna þau orð
ekki allar víddir þess sem segja
þarf í von um góðan þroska eins
og hveijum einum er gefíð? Vinn-
um með virkum vonum að góðu
mannlífi í góðu umhverfi þar sem
vonimar byggjast ekki á aðgerð-
arleysi eða örlagatrú eða á að
allt sé gott í sjálfu sér, jafnvel
einnig svonefnd óspillt náttúra.
Reyndar er náttúra íslands langt
frá því að vera óspillt. Nei, við
eigum valið um virka samstöðu
með lifandi fólki, umhverfí þess
og komandi kynslóðum og jarðvist
þeirra. Hvemig tekst til dæmir
svo um hvort við séum verð vistar-
innar eða vistverð, orð sem hér
er að lokum lagt inn í umræð-
una um umhverfisvænn, vist-
þekktur o.fl. orð fyrir hugtakið
að valda ekki tjóni og jafnvel
að bæta úr tjóni. Erum við vist-
verð eða vistarverð?
Verið sæl og blessuð.
Orð skulu standa.
Náttúruvættir og stóriðja við Straumsvík.
xampox
'JItenúiri deyin attt catt yazcLút
Skóverslunin
LITIR RAUTT, GRÆNT, BRÚNT, SVART.
STÆRÐIR 36-41 Kr. 5.990>\\S7, CyVl\t\V\ .'ú1
Laugavegi74 Sími 17345^^1/
211.gr. alm. hegn-
ingariaga nr.
19/1940:
„Hver, sem sviptir ann-
an mann lífi, skal sæta
fangelsi, ekki skemur
en 5 ár, eða ævilangt.“
LÖGFRÆÐlÆ/uFr/ erhámarkib fyrir
unglinga?
Manndráp
MANNDRÁP er í öllum löndum álitið meðal alvarlegustu glæpa og
sá sem einna þyngst refsing liggur við. Island er engin undantekn-
ing. í 211. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 segir. „Hver, sem
sviptir annan mann lífi, skal sæta fangelsi, ekki skemur en 5 ár, eða
ævilangt. í samræmi við þetta eru þyngstu refsidómarnir sem kveðn-
ir hafa verið upp hér á landi fyrir manndráp af ásetningi."
Nýlega játuðu tvö ungmenni,
15 og 17 ára gömul, að hafa
orðið manni að bana í miðbæ
Reykjavíkur. Fróðlegt er að velta
því fýrir sér hvemig lögin gera ráð
fyrir að refsað sé
fyrir svo alvarlegt
afbrot fólks sem
ekki hefur náð
hærri aldri en hér
um ræðir. Rétt er
að benda á að
unglingar verða
eftir Davíö Þór sakhæfir 15 ára.
Björgvinsson Þeim sem eru
yngri en það verður ekki refsað.
Þegar rætt er um refsingu unglinga
er því einkum hafður í huga 2. tl.
1. mgr. 74. gr. hegningarlaganna
þar sem fjallað um brot þeirra sem
yngri eru en 18 ára. Þar segir m.a.:
Aldrei má dæma í þyngri hegningu
fyrir brot, sem menn hafa framið
á þessum aldri, en 8 ára fangelsi."
Hér um að ræða það sem í refsi-
rétti er kallað almenn refsilækkun-
arástæða þar sem hún gildir fyrir
öll brot og er óháð því hvemig að
broti var staðið. Ætla má að hér
búi að baki að sú hugmynd að draga
sem mest úr óheppilegum afleiðing-
um fangelsisvistar þegar svo ungt
fólk á í hlut sem ekki hefur náð
fullum þroska. Aðeins einu sinni
hefur reynt á þetta ákvæði hegning-
arlaganna hér á landi, enda sjald-
gæft að ungmenni fremji svo alvar-
leg afbrot. Hér er um að ræða dóm
Hæstaréttar 9. mars 1978
(H.1978,32!?). Dómurinn sýnir
raunar einnig hversu reglan getur
við ákveðnar aðstæður reynst
ósanngjöm gagnvart þeim sem hafa
nýlega náð 18 ára aldri þegar af-
brot er framið.
Málavextir voru þeir að tveir pilt-
ar, fæddir í júní og september 1958,
voru ákærðir fyrir að hafa orðið
manni að bana þann 6. júlí 1976.
Þótti sannað að þeir hefðu í samein-
ingu framið verknaðinn af ásettu
ráði. Var talið að þeir hefðu í fyrstu
ráðist að honum í því skyni að ná
af honum peningum, en ásetningur
til að svipta hann lífí orðið til eftir
að atlagan var hafin. Var talið að
þáttur þeirra í árásinni hafí verið
jafn. Brot þeirra átti undir 211. gr.
hegningarlaganna, sem vitnað er
til hér að framan. Að auki var ann-
ar pilturinn fundinn sekur um ýmis
þjófnaðarbrot og skjalafals.
Þegar piltarnir frömdu verknað-
inn var annar þeirra nýlega orðinn
18 ára, en hinn var enn 17 ára.
Aldursmunur þeirra var um 4 mán-
uðir. Samkvæmt tilvitnuðu ákvæði
í 74. gr. hegningarlaganna var
óheimilt að dæma þann yngri í
meira en 8 ára fangelsi og var það
gert. Greinin átti hins vegar ekki
við þann eldri og var hann dæmdur
í 12 ára fangelsi. Var við þá ákvörð-
un sérstaklega tekið tillit til ungs
aldur hans og þess að hann játaði
brot sitt hreinskilnislega.
Vandaðir ítalskir
kvenskór frá...
komnir í miklu úrvali
Póstsendum
SKÓVERSLUN KÓPAVOGS
Hamraborg 3, sími 4 17 54