Morgunblaðið - 21.07.1991, Blaðsíða 11

,, ,MqqGyNBiA9iÐ
Hugmyndir þeirra hlutu þó
dræmar undirtektir hjá Serbum og
þá ekki síður hjá sambandshernum
þar sem Serbar hafa mest ítök.
Vestrænar ríkisstjórnir reyndu
einnig að draga úr þeim kjark. Þeim
var glögglega gefið til kynna að á
Vesturlöndum væri eindreginn vilji
fyrir einingu Júgóslavíu. George
Bush Bandaríkjaforseti tilkynnti í
mars sl. að Bandaríkjamenn
„myndu ekki verðlauna" þá sem
tækju einhliða ákvörðun um úrsögn
úr ríkjasambandinu. Utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, James Baker,
sagði að Bandaríkjastjórn myndi
ekki „undir nokkrum kringumstæð-
um“ viðurkenna sjálfstæði iýðveld-
anna tveggja. Þessar yfiriýsingar
urðu ekki til að draga kjark úr Slóv-
enum og Króötum en ýmsir af yfir-
mönnum Júgóslavíuhers drógu þær
ályktanir að yfirvöld á Vesturlönd-
um myndu ekki vera mótfallin —
myndu jafnvel verðlauna herinn
fyrir að grípa til nauðsynlegra að-
gerða til að halda ríkinu saman.
En leiftursókn sambandshersins
fór ekki eins og yfirmenn hans
höfðu áætlað. Andspyrna Slóvena
reyndist mun harðari en búist hafði
verið við. Varnarsveitir þeirra voru
að verja eigið land og nutu við það
óskoraðs stuðnings íbúa þess. Þær
nutu einnig góðs af því að hafa
hrakið á brott sveitir sambands-
hersins á síðasta þegar kommúnist-
ar hrökkluðust frá völdum í Slóv-
eníu en um 40% af búnaði þeirra
var haldið eftir. Vesturveldin lögðu
heldur ekki blessun sína yfir árás-
irnar þegar til kom. Þau fordæmdu
hernaðaraðgerðirnar og byijuðu
jafnvel að tala um viðurkenningu á
sjálfstæði Slóveníu og Króatíu.
Yfirvöld sambandsríkisins hafa
hvað eftir annað bælt niður tilraun-
ir aðskilnaðarsinna. I síðasta mán-
uði komu Serbar í veg fyrir að Stipe
Mesic, króatískur þjóðernissinni,
tæki við formennsku í forsætisráð-
inu en fulltrúar lýðveldanna sex og
sjálfsstjórnarhéraðanna tveggja
skiptast á að sitja í formannsstóln-
um, hver í tólf mánuði í senn. Serb-
ar héldu því fram að það væri óðs
manns æði að fela framtíð ríkisins
í hendur manni sem ætti sér það
takmark æðst að leysa það upp.
•Samkvæmt stjórnarskránni er for-
maður forsætisráðsins æðsti maður
sambandshersins. Meðan ráðið var
formannslaust var herinn jafnframt
án yfirmanns. Hann er er nú undir
stjórn Mesics, að nafninu til a.m.k.
Slóvenía á ekki landamæri að
Serbíu og þar býr aðeins óverulegur
fjöldi Serba. Hættan á raunveru-
legri borgarastyijöld er hins vegar
í Króatíu þar sem stór minnihluta-
hópur Serba er aigjörlega andsnú-
inn sjálfstæði lýðveldisins. Serbar í
Króatíu, sem eru um 600.000 tals-
ins eða um 12% íbúa lýðveldisins,
hafa reyndar einnig lýst yfir sjálf-
stæði og stofnun lýðveldisins Kraj-
ina. Þá hafa Serbar í Bosníu lýst
því yfir að þeir tilheyri Krajinu og
gæti sú yfirlýsing haft í för með
sér að hinir fjölmörgu Króatar sem
í lýðveldinu búa færu að gera kröf-
ur um sjálfstæði.
Upphæðir eru í ÍSK % af útflutnings- verðmætum Þjóðarframleiðsla á nef hvert Meðaltekjur á mánuði
Slóvenía 29% 801.000 34.100
Króatía 21% 455.000 32.800
Vojvodína 8% 434.000 28.200
Serbía 21% 317.000 27.100
Svartfjallaland 2% 254.000 23.700
Bosnía-Herzegóvína 14% 230.000 23.400
Makedónía 4% 213.000 19.200
Kosovo 1% 97.000 16.300
Slóvenar fagna sjálfstæðisyfir-
lýsingu áður en sambandsherinn
réðst til atlögu.
Örlög sambandslýðveldisins
gætu allt eins ráðist í Krajinu eins
og Slóveníu. Serbar hafa stutt að-
skilnaðarsinna í Krajinu og hótað
því að Serbar lýsi yfir sjálfstæði á
öllum landsvæðum þar sem þeir eru
í meirihlúta ef ríkjasambandið leys-
ist upp. Til að styggja ekki yfirvöld
í Belgrad var sjálfstæðisyfirlýsing
Króata hógværari en yfirlýsing
Slóvena og gerði t.d. ekki ráð fyrir
Sambandshermaður styður
særðan félaga sinn á engi í Slóv-
eníu.
yfirráðum Króata yfir landamærum
lýðveldisins. Svo virðist sem það
hafi verið ein ástæða þess að sam-
bandsherinn gerði ekki árás í Kró-
atíu — að þessu sinni. Aðalástæðan
hefur þó sennilega verið sú að Slóv-
enar virtust mun auðveldara fórnar-
lamb en Króatar. Þeir eru innan
við tvær milljónir og allir saman-
komnir á tiltölulega litlu landsvæði.
Júgóslavíuher hefur á að skipa
180.000 hermönnum. í heimavarn-
at'liði Slóveníu eru aðeins 300 menn
í fullu starfi þótt Slóvenar haldi því
fram að þeir geti kallað til 70.000
menn, þar af 40.000 undir vopnum.
Það er ýmislegt sem hindrar
Slóvena í því að öðlast sjálfstæði
fyrir utan það hversu Serbar eru
staðráðnir í að halda þeim innan
ríkjasambandsins. Serbar vilja ekki
að Slóvenar hirði tollatekjur af
landamærastöðvum og skilji eftir
sinn hluta af þjóðarskuldum Júgó-
slava sem nema rúmlega þúsund
milljörðum ÍSK. Önnur hindrun er
sambandsherinn. A.m.k. tveir þriðju
hlutar yfirmanna hans eru Serbar
og frá stofnun hersins hefur eitt
aðalmarkmið hans verið að halda
ríkinu saman. Ef ríkjasambandið
leysist upp þá leysist herinn upp
líka.
Serbar muna enn þegar Króatía
var leppríki nasista í síðari heims-
styijöldinni og króatískir nasistar,
svokallaðir ustashar, myrtu mörg
hundruð þúsund Serba og gyðinga.
Vladimir Dedijer, sem ritaði ævi-
sögu Titos, gaf út bók um ógnar-
verk ustasha árið 1988. Tito hafði
bannað alla umræðu um þau og
þetta var í fyrsta skipti sem það
bann var brotið. Dedijer segir frá
því að u.þ.b. 800.000 Serbar, gyð-
ingar og sígaunar hafi verið myrtir
af ustöshum á þeim fjórum árum
sem leppríkið var við lýði. í hefndar-
skyni hafi skæruliðar Titos drepið
u.þ.b. 400.000 Króata í stríðinu og
eftir það. Engin evrópsk þjóð missti
hlutfallslega jafn marga þegna í
síðari heimsstyijöldinni eins og
Júgóslavía, að Pólveijum einum
undanskildum. Það sorglega við þá
staðreynd er að flestir féllu af völd-
um annarra Júgóslava.
Vertu í beinu sambandi við Þjónustusímann
og þú veist alltaf hvar þú stendur
ÞJOIMUSTU
SIIVIIIMIM -
BEIIM LIIMA