Morgunblaðið - 09.04.1992, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. APRIL 1992
LIFANDIELDUR
FRÁ ORKNEYJUM
Rætt við tónskáldið og hliómsveitarstjórann Sir Peter Maxwell Davies
SIR Peter Maxwell Davies, eitt þekktasta og afkastamesta tónskáld
Breta í dag, er stjórnandi á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Islands
í kvöld. Tónleikarnir eru utan áskriftar og hefjast klukkan 20.00.
Efnisskráin er fjölbreytt: Brúðkaup Fígarós, forleikur og Sinfónía
nr. 40 eftir Wolfgang Amadeus Mozart, Trompetkonsert og Brúð-
kaup á Orkneyjum með sólarupprás eftir Sir Peter. Einleikari verð-
ur Svíinn Haakan Hardenberger, sem er talinn einn besti núlifandi
trompetleikari í heiminum, rúmlega þrítugur að aldri. Hann tók þátt
í trompetkeppnum í Toulon í Frakklandi og Genf í Sviss og vann
fyrstu verðlaun á báðum stöðum. Annar einleikari kvöldsins er Ge-
orge MacIIwham. Hann hefur verið flautuleikari í Konunglegu skosku
hljómsveitinni, Hljómsveit breska útvarpsins í Skotlandi og leikur
nú stöðu fyrsta flautuleikara í Skosku sinfóníuhljómsveitinni. Hann
hefur sérhæft sig i leik á Hálandasekkjapípu.
Tónskáldið og hljómsveitarstjór-
inn Sir Peter Maxwell Daviés fædd-
ist í Manchester á Englandi árið
1934 og er meðal fremstu tón-
skálda Breta í dag. Hann hefur
getið sér gott orð fyrir hljómsveit-
arstjórn og einnig vakið athygli
fyrir frumlegar kennsluaðferðir og
fijótt starf með börnum. Hann lauk
tónlistarnámi frá Tónlistarháskó-
lanum í Manchester árið 2957 og
var einn af „Manchesterhópnum“,
en sá félagsskapur aðhylltist evr-
ópska framúrstefnu í ætt við
„Darmstadtskólann." Að námi
íoknu í Manchester lagði hann
stund á tónsmíðar á Ítalíu, hjá
Petrassi, og einnig í Bandaríkjun-
um hjá Sessions. Davies er afkast-
amikið tónskáld og hefur samið
flestar tegundir tónlistar og notar
gjarnan stefjaefni úr miðaldatónl-
ist.
Sir Peter hefur ekki stjórnað
Sinfóníuhljómsveit íslands áður —
og reyndar aldrei til íslands komið
fyrr en nú. „Einu tengsl mín við
ísland, hingað til er Hafliði Hall-
grímsson,“ segir hann. „Ég kenndi
honum, þegar hann var að læra I
Skotlandi og nú leikur hann með
„Scottish Chamber Orchestra,"
sem ég hef töluvert með að gera.
En mér finnst gaman að gæla
við þá hugmynd að tengsl mín við
ísland séu fom,“ segir Sir Peter,
sem er búsettur á eynni Hoy á
Orkneyjum, „vegna þess að Orkn-
eyingasaga er skrifuð á íslensku.
Ef ekki væri fyrir þá sögu, myndum
við ekkert vita um bakgrunn okkar
og forna menningu."
- Finnst ykkur á Orkneyjum þið
vera skyldari Norðurlandabúum en
Skotum?
„Nei, það hlýtur að vera augljóst
að eftir 5—600 ára tengsl við Skot-
land, teljum við okkur skyldari
Skotum. En á sama hátt og Skotar
eru að losa sig undan Englending-
um, erum við að losa okkur undan
Skotum — eða viljum trúa því að
svo sé — og lítum í auknum mæli
til Skandinavíu og íslands. Það
sama má segja um Hjaltlendinga.
í okkar augum er Island sérlega
áhugavert, vegna þess að ykkur
hefur tekist að þróa tónlistarlíf og
bókmenntahefð, þrátt fyrir smæð-
ina. Það höfum við hinsvegar ekki
gert.“
- Hvernig er tónlistarhefð Orkn-
eyinga?
„Þar er rík þjóðlagatónlistarhefð
og margir sem leika á fiðlu. Það
má segja að þar sé sterk fiðluhefð
í heilu fjölskyldunum. En á hveiju
ári höldum við listahátíð — um
mitt sumar. Við köllum hana „Há-
tíð heilags Magnúsar,“ sem er
verndardýrlingur eyjanna. Á þess-
ari hátíð, sem stendur í viku, er
boðið upp á myndlist, tónlist, leikl-
ist, dans og óperu — og áuk þess
að virkja bestu heimamennina bjóð-
um við alltaf upp á það besta sem
við getum fengið að utan. Sem
dæmi get ég nefnt að við höfum
fengið Utvarpshljómsveit BBC,
Kammersveit BBC og Konunglegu
Fílharmóníuhljómsveitina í London
— og meðal frægra hljómsveitar-
stjóra og einleikara get ég nefnt
André Previn og Askhenazy.
Þetta er mikill menningarvið-
burður — en auk hátíðarinnar erum
við með skipulagt tónleikahald allt
árið. Við höldum líka alltaf þjóð-
lagahátíð á vorin og á eyjunum er
mjög sterk leiklistarhefð. Það er
alít morandi í leikhópum, sem eru
sívinnandi og setja upp á öllum
mögulegum og ómögulegum stöð-
um — hvort sem um er að ræða
atvinnu- eða áhugaleikhópa.
- Hvernig stendur á þessari leik-
listardellu?
„Ja, hvað gerir fólk svosem yfir
langan, harðan vetur? Við leikum
tónlist, setjum upp leiksýningar,
höldum ræðukeppnir, förum í heim-
sóknir til nágrannanna — og á
pöbbinn og drekkum fullt af vi-
skýi.“
Sem fyrr segir, er Sir Peter
fæddur í Manchester — en móðir
hans var skosk. Það var þó ekki
fyrr en um 1970 sem hann fór til
Orkneyja. „Ég heillaðist gersam-
lega af þessum eyjum," segir hann.
„Eg kynntist líka skáldinu George
MacKay Brown og byijaði að semja
tónlist við verk hans. En svo heim-
sótti ég þessa eyju, Hoy, og sá
húsarústir hátt uppi á kletti. Að
þeim lá enginn vegur — ekki einu
sinni stígur — og þær voru fullar
af hestaskít. Ég gekk inn í rústirn-
Sir Peter Maxwell Davies
ar, horfði út um glugga með engum
rúðum — yfir hafið — og sagði:
„Hér ætla ég að skrifa mína tón-
list.“ Og það geri ég.
Það héldu auðvitað allir að ég
væri klikkaður. Húsið er svo ein-
angrað að ég var spurður að því
hvernig ég ætlaði að flytja þangað
efni til að endurreisa það. En það
var lítið mál. Sumt bar ég sjálfur
og svo réð ég skátahóp til að hjálpa
mér. Þeir voru að safna peningum
fyrir ýmis verkefni, svo þeir tóku
starfíð að sér með glöðu geði. Þetta
gekk allt upp og ég verð að segja
eins og er, að yndislegri stað er
ekki hægt að finna á jörðinni.
Fyrstu tíu árin hafði ég ekkert
rafmagn; vann við kertaljós og olíu-
lampa og hitaði upp með rekaviði
— en þótt ég hafi haft rafmagn
seinustu tíu árin, geng ég ennþá
fjörurnar til að tína sprek, því e'kk-
ert jafnast á við lifandi eldinn,"
segir Sir Peter. Hann iðar allur í
sætinu, augun eru kvik og hann
talar hratt með ríkum blæbrigðum
— og maður getur ekki varist þeirri
tilhugsun að sjálfur sé hann lifandi
eldur frá Orkneyjum.
- Hvenær byijaðir þú í tónlist-
arnámi?
„Þegar ég var átta ára. Amma
mín átti píanó og ég var sendur í
tíma. Ég heillaðist strax og byijaði
strax að semja. Ég er að vísu ekk-
ert viss um að það hafi verið mjög
góð tónlist, en ég var bytjaður að
skrifa. Það var engin tónlistar-
kennsla í skólanum og ég sá ekki
fram á að geta lagt tónlistina fyrir
mig, vegna þess að foreldrar mínir
voru verkamenn og ekki mjög efn-
aðir. En þegar ég var 17 ára, varð
ég mér úti um styrk til að fara í
Konunglega tónlistarskólann í
Manchester og í háskólann þar og
lauk þaðan tónlistargráðu. Eftir
það fékk ég styrk til að fara til
Italíu til að leggja stund á tónsmíð-
ar og lauk námi frá Konservatorí-
inu þar. Þá hafði ég þegar kynnst
því sem var að gerast í tónsmíðum
í Evrópu, vegna þess að við félag-
arnir í Manchester notuðum hvert
tækifæri til að fara yfir til Evrópu
til að hlusta á frumflutning á nýjum
verkum, hitta tónskáldin og hljóð-
færaleikarana. Strax á háskólaár-
unum kynntist ég því þeim tón-
skáldum sem voru virkust í Evrópu
á þeim tíma — og það var mér
mikils virði.
Eftir námið þurfti ég að vinna
fyrir mér og réð mig sem tónlistar-
kennara í Glochester. Þá komst ég
að því að börn eru mjög flink að
semja tónlist. Ég kenndi í þtjú ár
og get alveg fullyrt að ég lærði
ekki minna en börnin. En þá fékk
ég enn einn styrk, og nú til að
fara til Bandaríkjanna, þar sem ég
var við nám í Princeton í tvö ár.
Þegar því var lokið gerði ég samn-
ing við útgáfufyrirtæki, Boosey &
Hawkes. Þeir greiddu mér laun sem
ég gat lifað af og fengu í staðinn
útgáfurétt á verkum mínum. Eftir
það hef ég ekki gert handtak,"
segir Sir Peter glaðhlakkalega, en
bætir svo við: „Þeir gerðu mér kleift
að einbeita mér að skriftum og það
var mikils virði, því nú orðið hef
ég nægar tekjur af verkum mínum
og þarf ekki á þessum peningum
að halda. Það er góð tilfinning.“
- Ekki gert handtak, segir þú.
Mér skilst að þú vinnir töluvert
með börnum, auk þess að vera af-
kastamesta tónskáld Breta.
„Það er rétt, ég vinn mikið með
börnum og ég skrifa mikið fyrir
börn, sérstaklega fyrir hátíðina á
Orkneyjum. Þá sem ég fyrir börn
sem ekki eiga eftir að verða hljóð-
færaleikarar að atvinnu og vinn
út frá þemum í umhverfi þeirra.
En vegna þess að tónlistin er snið-
in að þeirra heimi og þeirra getu,
hefur hún verið prentuð og gefin
út og er nú mikið notuð í tónlistar-
skólum í Bretlandi og víðar.
Það er mjög mikilvægt og lær-
dómsríkt fyrir tónskáld að vinna
með börnum og semja fyrir þau.
Þetta eru framtíðaráheyrendur
okkar og framtíðartónlistarmenn
okkar. Með því að spinna verkin
upp úr umhverfi þeirra og samfé-
lagi, hafa þau merkingu fyrir börn-
in; eru hluti af lífi þeirra — í stað
þess að vera aðskilinn hlutur. Og
það yndislegasta .við börnin er að
þau gera engan greinarmun á nútí-
matónlist og klassískri tónlist. Þau
eru opin fyrir öllu. Þau hafa enga
fordóma og loka því aldrei á mögu-
leikana sem felast í tónlistinni. Um
leið og þau leyfa tónlistinni að
flæða ftjálsri, gefa þau sig öll í
hana. Mér er sérlega minnisstætt
verk sem ég skrifaði fyrir 5-6 ára
börn um skordýr. Þau lifðu sig svo
inn í verkið að þau dönsuðu dýrin
sem þau spiluðu um leið og þau
léku stefin og þau krumpuðu saman
á sér andlitin eða teygðu úr þeim,
eftir því hvort þau voru að túlka
snigil eða engisprettu. Þetta var
dásamlegt!"
- Er ekki fremur sjaldgæft að
virt tónskáld semji fyrir börn?
„Jú, því miður, því fátt er eins
lærdómsríkt, bæði hvað varðar að
læra um manrilegt eðli áður en það
er bælt af boðum og bönnum —
og það hvernig best er að ná sam-
bandi við áheyrendur og hljóðfæra-
leikara. Ég er stundum spurður
hvernig ég fari að því að skrifa
eins mikið og ég geri — og alltaf
verið að segja mér að þetta sé ekki
hægt. Og ég skrifa fyrir kóra,
hljómsveitir, óperur, einleikara og
svo börnin. Ég svara því til að ég
sé ekki bara að skrifa, heldur að
lifa. Ég nýt þessarar líkamlegu
hreyfingar, að draga pennann eftir
blaðinu og horfa á tónverk verða
til. Ég gæti aldrei skrifað eitt horn
Fræðslufundur á Reykhólum
Miðhúsum.
FRÆÐSLUFUNDUR á Reykhól-
um var fimmtudaginn 26. mars,
og voru fjórir með framsögu.
Arnaldur Bjarnason frá Stéttar-
sambandi bænda talaði vítt og
breitt um atvinnutækifæri og kom
hann víða við. Næstur talaði Árni
Snæbjörnsson hlunnindaráðunaut-
ur og talaði um vannýttan gróður
svo sem fjallagrös og söl. Einnig
um vannýttar fuglategundir svo
sem ýmsar svartfuglategundir.
Einnig talaði hann um minjagripi.
Óskar ísfeld Sigurðsson talaði
fyrst og fremst um bleikju og var
það erindi byggt á faglegum
grunni. Enginn í Reykhólahreppi
þefur reynt bleikjueldi svo að öll
fræðsla var vel þegin. Að lokum
talaði Vilborg Guðnadóttir, Reyk-
hólum, um átaksverkefni er hún
stendur fyrir hér. Hún sá fyrir sér
vaxandi möguleika í gestamóttöku
og heimilisiðnaði og minjagripa-
gerð.
Að framsögum loknum var boð-
ið til kaffidrykkju á vegum búnað-
arfélaganna og fyrirspurnum svar-
að.
I ræðu er Bjarni P. Magnússon
hélt kom fram að Reykhólahreppur
er eitt mesta láglaunasvæði lands-
ins og samkvæmt könnunum væri
verð hér einna hæst. Það kom fram
á fundinum að leggja bæri áherslu
á veg yfir Gilsljörð og veg yfír
Kollaljarðarheiði og tengja betur
Djúp og byggðir hér. Fundurinn
stóð í þijá og hálfan tíma og var
hinn fróðlegasti.
- Sveinn.
Frá fræðslufundinum á Reykhólum. Morgunblaðið/Svcinn Guðmundsson