Morgunblaðið - 09.04.1992, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. APRIL 1992
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. APRIL 1992
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Miðflótti á
meginlandinu
*
TT Trslit kosninga í tveimur sam-
I) bandsríkjum Þýskalands um
helgina, þingkosninga á Ítalíu og
kosninga til héraðsráða í Frakk-
landi í síðasta mánuði gefa tilefni
til vangaveltna um hvort þar megi
greina eina og sömu undirölduna.
I Slésvík-Holtsetalandi fékk Þýska
þjóðarsambandið 6,3% atkvæða og
í Baden-Wiirttemberg fengu repú-
blikanar 10,9%. Bæði framboð eru
utarlega á hægri vængnum og setja
breytta stefnu í innflytjendamálum
á oddinn. Sigurvegari kosninganna
á Ítalíu var Norðurbandalagið,
hægrisamtök sem hafa á stefnuskrá
sinni sambandsslit Norður- og
Suður-Ítalíu og hertar aðgerðir
gegn innflytjendum. Bandalagið er
nú stærst flokka í Mílanó og ná-
grenni og hinn fjórði stærsti á
landsvísu. Nýfasistar héldu sínu frá
því í síðustu kosningum, fengu 6,5%
atkvæða. í Frakklandi festi hin
öfgafulla Þjóðarfylking Le Pens sig
í sessi og náði 13,9% fylgi. Þessi
úrslit í þremur ríkjum á meginlandi
Evrópu hafa vakið ugg um að þjóð-
ernisstefnu og útlendingahaturs
gæti nú í vaxandi mæli. Sagði for-
sætisráðherra Portúgals meira að
segja að úrslitin í Þýskalandi
stefndu einingu Evrópu í hættu.
í Þýskalandi var kosið nyrst og
syðst í vesturhlutanum. Bæði í Slés-
vík-Holtsetalándi og Baden-Wiirtt-
emberg hafa kristilegir demókratar
áratugum saman staðið styrkum
fótum. Fyrir fjórum árum gerðist
það í Slésvík-Holtsetalandi að jafn-
aðarmenn náðu hreinum meirihluta.
Mátti rekja þann sigur til persónu-
töfra Björns Engholms, sem nú er
formaður þýska jafnaðarmanna-
flokksins, og hneykslismáls sem
kristilegir demókratar voru flæktir
í og kennt var við leiðtoga flokksins
í héraðinu, Rainer Barschel. Sigur
jafnaðarmanna í kosningunum þá
var undantekning sem þeir gátu
ekki búist við að endurtæki sig.
Jafnaðarmenn höfðu auk þess ekki
sama aðdráttarafl og fyrr vegna
þess að vitað er að Björn Engholm
stefnir á framboð gegn Helmut
Kohl kanslara í næstu þingkosning-
um eftir tvö ár og er því svo að
segja einungis með annan fótinn i
Kiel. í Baden-Wurttemberg varð
Lothar Spáth forsætisráðherra og
leiðtogi kristilegra demókrata upp-
vís að því ekki alls fyrir löngu að
hafa þegið greiða frá einkafyrir-
tækjum sem þóttu óviðurkvæmileg-
ir. Spáth var fram að því einn vin-
sælasti stjórnmálamaður Þýska-
lands og hefur eftirmanni hans,
Erwin Teufel, ekki tekist að fylla
skarð hans. Á hinn bóginn hafa
jafnaðarmenn aldrei náð sama styrk
í Suður-Þýskalandi, þ.e. Bæjara-
landi og Baden-Wurttemberg, og í
iðnhéruðunum norðar í landinu.
Bágt gengi stóru flokkanna í
Þýskalandi og uppgangur jaðar-
framboða á sér því nokkrar skýring-
ár heima í héraði. Úrslitin endur-
spegla einnig óánægju með lands-
málapólitík þessara flokka. Þeir
hafa ekki getað komið sér saman
um breytingar á stjórnarskránni
sem nauðsynlegar væru til að tak-
marka straum innflytjenda. Kohl
kanslari hafði heitið því að samein-
ing Þýskalands myndi ekki þýða
auknar byrðar fyrir Vestur-Þjóð-
verja. Hann hefur ekki getað staðið
við þetta loforð, reikningurinn fyrir
sameininguna fer ört hækkandi.
Jafnaðarmenn hafa ekki boðið upp
á aðrar lausnir enda eru þær ekki
til; eini munurinn er sá að þeir lof-
uðu ekki upp í ermina á sér. Græn-
ingjar eru hlynntir því að bjóða inn-
flytjendur velkomna og því hafa
þeir ekki reynst fýsilegur kostur
fyrir þá Þjóðveija sem gefa lítið
fyrir fjölskrúðuga þjóðaflóru í einu
og sama ríkinu. Það hefur sýnt sig
í ótal kosningum í vesturhluta
Þýskalands að langj; innan við fimm
prósent kjósenda ala nýnasísk við-
horf í bijósti. En á umbrotatímum
eiga lýðskrumaraflokkar hægt um
vik að ná eyrum kjósenda og verða
farvegur þreytu, leiða og óánægju.
Á Italíu hafa kristilegir demó-
kratar og samstarfsflokkar þeirra
setið í fimmtfu ríkisstjórnum frá
stríðslokum. Þeir hafa reynst lítt
færir um að takast á við brotalam-
irnar í ítölsku þjóðfélagi og stjórn-
málum: mafíuna, spillinguna og
sóun almannaíjár. Samtrygging
hefðbundnu flokkanna hefur komið
í veg fyrir heilbrigða endurnýjun.
Úrslitin þar sem fjórflokkunum í
ríkisstjórn var veitt ærleg ráðning
voru því gleðiefni þeim sem vilja
breytingar. Atkvæði greitt Norður-
bandalaginu var því ekki endilega
tjáning á þeirri ósk að segja skilið
við suðurhlutann heldur merki um
að nú væri mælirinn fullur, skattar
á Norðlendinga til að halda uppi
lífskjörum í suðri væru óviðunandi.
Sósíalistar í Frakklandi sem bæði
fara með forsetaembættið og ríkis-
stjórn guldu afhroð í kosningum til
héraðsráða í síðasta mánuði.
Hægriflokkarnir fengu heldur ekki
góða útkomu. Sigurvegarar urðu
íjóðarfylkingin, sem þó fékk ekki
jafn mikið fylgi og óttast var, og
græningjar. Urslitin er því vart
hægt. að túlka sem vaxandi þjóðern-
ishyggju heldur fremur sem megna
óánægju með gömlu grónu fiokkanu
og þá sérstaklega sósíalista.
Kosningarnar _ í Þýskalandi,
Frakklandi og á Ítalíu sýna að þess
er langt að bíða að ólíkar þjóðir
geti búið í sátt og samlyndi í einu
og sama ríkinu á meginlandi Evr-
ópu. Þær sýna hættuna sem fólgin
er í því að kjósendum finnist þeir
ekki eiga neinna kosta völ þegar
þeir virða fyrir sér gömlu kunnug-
legu flokkana og þær leiða í Ijós
að eftir hrun kommúnismans er
hætt við að öfgaflokkar til hægri
verði eini farvegur mótmælaat-
kvæða.
Bakteríustofnar ónæmir fyrir sýklalyfjum:
Sjúklingar á sjúkrahús þar
sem inntökulyfin virka ekki
Morgunblaðið/Sverrir
Karl G. Kristinsson, læknir á sýkladeild Landspítalans.
Fjöldi sjúhlinga, sem grelndust með
sýkingar af völdum penisillín-
ónæmra pneumókokka
Penisíllín-
ónaamir
pneumó-
kokkar
Nygengi penisillínónæmra pneumókokka
1988 0,0%
1989 2,3%
1990 2,7%
1991 8,4% ;
1.ársfj. '92 17,2%
IV'88 I '89 II '89 III'69 IV‘89 I'90 II'90 III'90 IV'90 I '91 II'91 III'91 IV'91 I'92

FUNDIST liafa hér á landi stofnar
ákveðinnar bakteríutegundar, sem
eru ónæmir fyrir penisillíni og
fleiri sýklalyfjum. Umrædd bakt-
ería, sem er algengasta orsök
Iungnabólgu, eyrnabólgu og bólgu
í kjálka- og ennisholum, nefnist
Streptococcus pneumoniae, eða
pneumókokkar. Aukið hlutfall
ónæmra bakteríustofna veldur því,
að sjúklingar þurfa æ oftar að
leggjast á sjúkrahús, til meðferðar
með stungulyfjum, þar sem sýkla-
lyf í töfluformi nægja ekki. Talið
er að ónæmi bakteríustofnanna
megi meðal annars rekja til mikill-
ar notkunar sýklalyfja hér á landi,
því að ónæmi þessara baktería er
langt frá því að vera jafn algengt
í nágrannalöndum okkar. Ef svo
heldur fram sem horfir, gæti glat-
ast hluti þess forskots, sem lækna-
vísindin hafa haft á bakteríusjúk-
dóma frá uppgötvun pcnisillínsins.
Karl G. Kristinsson, læknir á sýkla-
deild Landspítalans, sagði í samtali
við Morgunblaðið að pneumókokkar
væri orsök mjög algengra sýkinga
og því mikið áhyggjuefni ef þekkt
sýklalyf vinna ekki á þeim. „Áður en
penisillínið kom til sögunnar lögðu
slíkar sýkingar, eins og lungnabólga,
marga að velli, en síðan hefur verið
auðvelt að meðhöndla þær,“ sagði
hann. „Pneumókokkar hafa verið
mjög næmir fyrir penisillíni, en árið
1967 fannst penisillínónæmi fyrst í
pneumókokkum erlendis og hefur síð-
an breiðst út. Fyrst var um lélegt
næmi að ræða, en nú finnast alger-
lega ónæmir stofnar. Fyrsti penisillín-
ónæmi stofninn hér á landi fannst í
desember árið 1988. Ónæmum stofn-
um hefur síðan fjölgað ört og af inns-
endum sýnum á sýklafræðideildinni
fyrstu þijá mánuði þessa árs er nær
íjórðungur pneumókokka ónæmur
fyrir penisillíni. Það sem er svo enn
alvarlegra er að þar af eru þrír fjórðu
pneumókokka ijölónæmir, það er
ónæmir fyrir jafnvel öllum sýklalyfj-
um til inntöku sem skráð eru hér á
landi. Þarna er í sumum tilfellum um
fleiri en eitt sýni úr hveijum sjúklingi
að ræða. Nýgengi greiningarinnar er
17%, það er 17% sjúklinga með
pneumókokkasýkingar sem greindar
eru í fyrsta sinn, eru með penisillín-
ónæma stofna. Þetta er óvenju hátt
hlutfall, því nýgengi yfir 10% finnst
í fáum löndum. Það er þó ekki um
neinn faraldur að ræða.“
Karl sagði að bakterían hefði með
tímanum fengið í sig erfðavísi, sem
flytur upplýsingar um ónæmi gegn
sýklalyfjum. „Hér á landi hafa komið
upp vandasamar sýkingar, sem erfitt
hefur verið að uppræta," sagði hann.
„Það eru dæmi um blóðsýkingu, en
ekkert dæmi um heilahimnubólgu af
völdum ónæmra pneumókokka.
Eyrnabólga hjá börnum getur lagast
af sjálfu sér, en það gerir lungna-
bólga hins vegar sjaldnast. Þá verða
sjúklingar að leggjast inn á sjúkra-
hús, til meðfei'ðar með stungulyfjum.
Þau vinna á bakteríunum, þó töflulyf-
in geri það ekki, vegna þess að þau
verka á sameindir í bakteríunum, sem
hin lyfin ná ekki til. Verkan þeirra
er hins vegar ekki eins örugg og ella
þegar pneumókokkarnir eru ónæmir.
Allra svartsýnustu spár segja okkur,
að ef heldur fram sem horfir þá gæt-
um við glatað því forskoti, sem við
höfum haft á sýkingar af þessu tagi
eftir að penisillínið var uppgötvað."
Karl sagði að ein ástæðan fyrir
því, hve sýklalyfjaónæmi er útbreitt
hér, væri án efa sú, að neysla sýkla-
lyfja væri mikil. „Hins vegar er sú
skýring ekki einhlít, því þó við neytum
meira af sýklalyfjum en til dæmis
aðrar Norðurlandaþjóðir, þá er neysl-
an hér langtum minni en á ítalíu,
Spáni og í Grikklandi, svo dæmi sé
tekið. Hlutfall pneumókokka er mun
hærra í börnum en fullorðnum og ég
hef látið mér detta í hug að hluti
skýringarinnar sé einnig, að hér á
landi er mjög stór hluti barna á dag-
vistarheimilum og bakteríur berast
því auðveldlega milli fjölda barna. Þá
er rétt að geta þess að aðeins lítill
hluti þeirra, sem bera þessar bakterír
veikist."
í Ungveijalandi er mjög há tíðni
penisillínónæmra pneumókokka. Karl
bendir á, að þar í landi eigi hið sama
við og hér um fjþlda barna á dagvist-
arheimilum. „Ástandið er einnig
slæmt á. Spáni og ekki loku fyrir það
skotið að ónæmir pneumókokkar hafi
borist þaðan,“ sagði hann.
Kai'l sagði að nauðsynlegt væri að
minnka notkun sýklalyfja hér á landi.
„Læknar vita af þessari auknu tíðni
ónæmra pneumókokka og vita, að ef
sýking lætur ekki undan með hefð-
bundinni meðferð verður að rækta
sýni úi' sjúklingnum til að ganga úr
skugga um.það hvort bakteríurnar,
sem sýkingunni valda, eru ónæmar.
Þá verður almenningur að gera sér
grein fyrir að penisillín er ekki allra
meina bót og hefur til dæmis ekkert
að segja gegn veirusýkingum, eins
og kvefi og bráðum bronkítis."
Á fyrstu þremur mánuðum þessa
árs hafa greinst íjörutíu sjúklingar
með sýkingar, sem rekja má til penis-
illínónæmra pneumókokka. „Af þess-
um fjörutíu eru þrír af hveijum fjórum
með fjölónæmi. Sumir læknast af
sjálfu sér, en ég giska á að um 20
hafi þurft að leggjast inn á sjúkrahús
til meðferðar með stungulyfjum."
Um áratuga skeið komu sífellt
fram nýjar tegundir sýklalyíja. „Und-
anfarin ár hafa hins vegar ekki kom-
ið fram ný sýklalyf, sem vinna á þess-
um bakteríum og því miður eru ný
sýklalyf gegn pneumókokkum ekki í
sjónmáli. Hins vegar bindum við von-
ir við þróunina í Ungveijalandi, því
þar virðist sem ónæmið sé í rénun
aftur."
Onæmir bakteríustofnar finnast
víða um heim og í Finnlandi hefur
ónæmi Streptococcus pyogenes valdið
áhyggjum. Bakterían veldur háls-
bólgu og húðsýkingum. Allt að 40%
slíkra streptókokka hefur myndað
ónæmi gegn lyfi, sem fólk með penis-
illínofnæmi notar. Ef þetta fólk fær
bakteríuna, þá getur það því ekki
gripið til penisillíns vegna ofnæmis,
en bakterían er ónæm fyrir því lyfi,
sem fólkið þolir að taka. Þrautalend-
ingin er því notkun stungulyíja, sem
í þessu tilfelli eru ekki jafn góð hin-
um. Þessir bakteríustofnar hafa ekki
fundist hér á landi, en ónæmið í Finn-
landi er rakið til þess, að þar er mjög
mikil notkun á þessu tiltekna lyfi hjá
þeim, sem haldnir eru penisillín-
ofnæmi.
Ónæmir bakteríustofnar klasa-
kokka, sem finnast í sjúkrahúsum í
nágrannalöndum okkar, hafa ekki
bo'rist hingað til lands enn. Allir sjúkl-
ingar, sem koma af erlendum sjúkra-
húsum og leggjast inn á sjúkrahús
hér á landi, eru settir í einangrun í
1-2 daga, á meðan gengið er úr
skugga um hvort þeir bera þessa
stofna.
Miðstjórn ASÍ:
Fyrri afstaða
til EB ítrekuð
Miðsljórn Alþýðusambands Is-
lands hefur ítrekað þá fyrri af-
stöðu sína, að aðild íslands að
Evrópubandalaginu sé ekki tíma-
bær enda séu öll rök gegn aðild
íslands í fullu gildi.
í ályktun sem samþykkt var á
miðstjórnarfundi ASI í gær, segir
að öll umræða um málefni Evrópu
sé af hinu góða, en óhjákvæmilegt
sé að umfjöllun um Evrópska efna-
hagssvæðið hafi forgang.
„Miðstjórn telur brýnt að hnýta
alla lausa enda varðandi EES-
samninginn og leggur áherslu á að
sátt náist í þjóðfélaginu um inn-
lenda lagasetningu og hliðarað-
gerðir sem eru forsenda þess að
EES-samningurinn sé ásættanleg-
ur fyrir íslenskt launafólk,“ segir
síðan í ályktuninni.
Islenska óperan:
Rigoletto á Listahátíð
ÍSLENSKA óperan sýnir óperuna Rigoletto á Listahátíð í júní og
verður sýningin framlag Óperunnar til hátíðarinnar. Þetta er sama
sýning og náði miklum vinsældum hér í fyrravetur, þar sem Sigrún
Hjálmtýsdóttir sló í gegn í hlutverki Gildu en þær meginbreytingar
verða þá á, að tveir af söngvarar koma heim frá Þýskalandi til að
taka þátt í sýningunni. Þar er um að rieða Kristin Sigmundsson sem
syngja mun titilhlutverkið, Rigoletto, og Ólaf Árna Bjarnason, sem
mun syngja hlutverk hertogans.
Kristinn Sigmundsson kom fyrst
fram í hlutverki Rigolettos í sýningu
óperuhússins í Wiesbaden í fyrra-
vor, en Kristinn hefur verið fastráð-
inn einsöngvari að því húsi á undan-
fömum árum. í vetur hefur Kristinn
sungið hlutverkið margsinnis aftur
í Wiesbaden.
Ólafur Árni Bjarnason er ungur
tenór sem starfar við óperuhúsið í
Regensburg í Þýskalandi. Þar hefur
hann þegar getið sér gott orð og
fengið lofsamleg ummæli um
frammistöðu sína í mörgum óperu-
hlutverkum. Nú í haust söng Ólafur
hlutverk hertogans í Rigoletto.
Sigrún Hjálmtýsdóttir mun að
syngja hlutverk Gildu og Elsa Wa-
age hlutverk Maddalenu. í hlutverki
Sparafucile verður Tómas Tómas-
son.
Hljómsveitarstjóri á sýningunni
verður Robin Stapleton.
Aðeins tvær sýningar verða á
Rigoletto á Listahátið dagana 16.
og 19. júní.
(Úr frcttatilkynningu)
Kristinn í hiutverki Rigolettos.
Morgunblaðið/Sverrir
Frá vinstri: Gunnar H. Ingimundarson rekstrarstjóri Hins íslenska bókmenntafélags, Hörður Ágústsson annar höfunda ritsins, Halldóra
Eldjárn, ekkja Kristjáns Eldjárns, Sigurður Líndal forseti Hins íslenska bókinenntafélags, Sverrir Haraldsson framkvæmdastjóri (bókavörð-
ur) Hins íslenska bókmenntafélags og Þór Magnússon þjóðminjavörður.
Rit frá Hinu íslenska bókmenntafélagi:
Skrúði og áhöld Skálholtskirkna
HIÐ íslenska bókmenntafélag í samvinnu við Þjóðminjasafn íslands
hefur gefið út ritið Skálholt: Skrúði og áhöld, eftir Hörð Ágústsson
og Kristján Eldjárn. Skrúði og áhöld er þriðja bindið í ritröðinni
Staðir og kirkjur. Sigurður Líndal, forseti Hins íslenska bókmennta-
félags, sagði að það væri ekki ofmælt að tala um stórvirki í ís-
lenskri bókaútgáfu í þessu sambandi á blaðamannafundi i gær þar
sem bókin var kynnt.
Hörður sagði að í verkinu væri
fjallað um skrúða, áhöld, legsteina
og bækur Skálholtskirkna, eða
m.ö.o. allan lausan búnað kirkna
sem notaður er við guðsþjónustu-
hald. Skráðar heimildir um gripi
þessa væri að finna í máldögum og
úttektum fyrri tíðar manna. Greint
væri frá þeim hluta þessara muna
sem varðveist hafa og einnig þeim
sem horfinn er. Kristján Eldjárn
ritar um varðveittan skrúða og
áhöld en Hörður Ágústsson aðal-
lega um þann hluta sem glatast
hefur. Hann ritar einnig ágrip af
íslenskri skrúða- og áhaldasögu.
Efni bókarinnar er skipt í þrjá
meginþætti: í fyrsta þætti er gerð
grein fyrir skrúða og áhöldum
kirkna almennt, gerð þeirra og
notkun lýst. í öðrum þætti eru til-
tækar heimildir um skrúða og áhöld
Skálholtskirkna kannaðar með höf-
uðáherslu á þann hluta sem glatast
hefur. Um þennan þátt ritar Hörður
Ágústsson. I þriðja þætti er fjallað
í máli og myndum um þann skrúða
og áhöld sem varðveist hafa. Um
varðveitta hlutann hafði Kristján
Eldjárn að mestu fjallað áður en
hann lést. Sumt var þó í drögum
og nokkrum gripum hafði honum
ekki auðnast að gera grein fyrir
og fjallar Hörður um það sem á
vantaði.
Á blaðamannafundinum kom
fram að framlagi Kristjáns til verks-
ins megi skipta í tvo meginþætti.
Annars vegar greinar sem birst
hafa áður og hins vegar greinar sem
hann skrifaði sérstaklega fyrir
þetta verk. Auk þessa hafði Kristján
ritað um tvo horfna gripi, sem dóm-
kirkjan í Skálholti hafði átt, Þor-
láksskrín og öxina Remegíu, og
fjallað um þá í ritinu. Bókin, sem
er 369 blaðsíður í stóru broti, er
ríkulega myndskreytt og einstæð
heimild um Skálholtsstað.
Heimsráðstefna um umhverfi og þróun í Rio de Janeiro 3.-14. júní:
Tveir alþjóðasáttmálar
væntanlega samþykktir
GERT er ráð fyrir að tveir alþjóðasáttmálar, annar um verndun marg-
breytileika líftegunda og hinn um verndun andrúmsloftsins, verði lagð-
ir fram til undirritunar á ráðstefnu um umhverfi og þróun í Rio de
Janeiro í Brasilíu 3.-14. júní í sumar. Reiknað er með að hclstu sam-
þykktir ráðstefnunnar verði annars vegar Rio-yfirlýsingin um grundvall-
arreglur, rétt okkar og skyldur gagnvart umhverfinu og hins vegar
víðtæk framkvæmdaáætlun í umhverfismálum. Eftir fjórða og síðasta
undirbúningsfund ráðstefnunnar í New York er stærsta óleysta málið
fjárstuðningur iðnríkjanna til úrbóta í umhverfismálum, einkum í þróun-
arríkjunum. Eiður Guðnason, umhverfisráðherra, segir að ekki liggi
endanlega fyrir hversu margir sæki ráðstcfnuna af hálfu ríkisins, en
hann reikni með að þeir verði 10-14., Farið kosti um 120 þúsund fyrir
hvern fulltrúa en varðandi annan kostnað gildi samningsbundnar reglur
ríkisins um dagpeninga þeirra sem ferðist á þess vegum.
Við undirbúning ráðstefnunnar í
Rio hafa íslendingar lagt áherslu á
verndun hafsins og nýtingu lifandi
auðlinda þess, verndun andrúmslofts-
ins, m.a. orkumál, fjölbreytileika líf-
tegunda og grundvallarreglur um
samskipti ríkja í umhverfismálum.
Hvað varðar tillögur íslendinga um
verndun hafsins má nefna að fallist
var á að boða til fundar um mögu-
leika á alþjóðasamningi um varnir
gegn mengun sjávar frá landstöðvum
við fyrsta hentugleika, ákveðið var
að hætta losun þrávirkra lífrænna
efna og skora á Alþjóða siglingamála-
stofnunina og Alþjóða kjarnorkumál-
astofnunina að ljúka gerð reglna um
flutning á notuðu eldsneyti kjarna-
kljúfa með skipum og koma reglunum
til framkvæmdar alþjóðlega. Enn-
fremur var ákveðið að skora á aðildar-
ríki Lundúnasamkomulagsins að
hraða ákvarðanatöku um varp geisla-
virks úrgangs í hafið með það fyrir
augum að breyta tímabundnu banni
í algjört bann á árinu 1993.
Hvað varðar nýtingu lifandi auð-
linda hafsins var viðurkennt að nýta
bæri sjávarspendýr á sama hátt og
aðrar lífverur hafsins. Aftur á móti
náðist hvorki samstaða um að úthafs-
veiðar hefðu neikvæð áhrif á þróun
veiða inna efnahagslögsögu einstakra
ríkja né um réttindi úthafsveiðiþjóða
til aðgangs að vannýttum eða ónýtt-
um fiskistofnum innan efnahagslög-
sögu annarra ríkja. Var þessum atrið-
um vísað til Rio-ráðstefnunnar til
ákvörðunar.
Af hálfu Islands var áhersla lögð
á viðhald líffræðilegs fjölbreytileika
og sjálfbærrar nýtingu náttúrunnar,
og voru tillögur þess efnis bornar
fram. Nokkur ágreiningur varð um
tillögu íslands um að ekki skyldi ein-
göngu rætt um friðun fartegunda
heldur einnig stjórn á þessum dýra-
stofnum. Tillagan var samþykkt með
þeirri áréttingu að um sé að ræða
ýmsar nytjategundir og meindýr, ekki
síður en dýr í útrýmingarhættu.
Tillögur íslendinga um breytingar
á texta um verndun andrúmsloftsins
voru af þrennum toga. í fyrsta lagi
var gerð tillaga um breytingu á skil-
greiningu á orsök vandans og undir-
strikað að fólksfjölgun væri ein af
meginrótum þess umhverfisvanda
sem við væri að glíma. Sú tillaga var
ekki samþykkt í skjali um verndun
andrúmsloftsins en minnst er á vand-
amál fólksfjölgunar í ýmsum öðrum
samþykktum fundarins.
Hvað varðar orkumál var sam-
þykkt tillaga er miðaði að því að fá
þjóðir heims til að draga úr notkun
jarðefna og kjarnorku við orkufram-
leiðslu en auka þess í stað notkun á
nýjum og endurnýjanlegum orkugjöf-
um og; öruggum og endurnýjanlegum
orkugjöfum. Meðal nýrra og end-
urnýjanlegra orkugjafa er vatnsorka.
Að síðustu báru Islendingar fram
tillögu um að þjóðir heims ættu að
stuðla að því að orkufrekur iðnaður
yrði fyrst og fremst byggður upp á
svæðum sem byggju yfir mengunar-
lausum og endurnýjanlegum orku-
gjöfum með það fyrir augum að draga
úr mengun á heimsvísu. Samkomulag
náðist um breytt orðalag tillögunnar
á síðasta degi undirbúningfundarins.
Felst í því sú hugsun sem upphaflega
var sett fram. Búist er við að hægt
verði að ná samstöðu á ráðstefnunni
í Rio um almenn tilmæli um að ríki
láti sömu reglur gilda um hernaðar-
umsvif gagnvart umhverfisvernd og
gilda fyrir aðrar athafnir manna. Is-
lendingar lögðust gegn banni við
notkun ákveðinna veiðarfæra og er
texti þess efnis ekki lagður fyrir ráð-
stefnuna.
Á kynningarfundi um undirbún-
ingsfundinn í New York og ráðstefn-
una í Rio kom fram að reiknað væri
með að allur hreinn texti frá undir-
búningsfundum yrði afgreiddur án
atkvæðagreiðslu í Rio. Aftur á móti
væru nokkur atriði innan hornklofa,
þ.e. einstök ríki hefðu gert athuga-
semdir við þau, og kæmi til greina
að kjósa um þau. Jón Gunnar Ottós-
son frá umhverfisráðuneytinu sagðist
búast við að nokkrir „kjallarfundir"
yrðu haldnir á ráðstefnunni um lausa
enda.
Magnús Jóhannesson, aðstoðar-
maður umhverfisráðherra, sagði að
menn deildu fremur um leiðir en
markmið í umhverfismálum. Hann
benti á að niðurstöður ráðstefnunnar
kæmu til með að ráðast af því hvað
yrði hægt að leggja mikið fjármagn
til umhverfisbóta á næstu árum. Ef
verið væri að tala um öll sviðin, t.d.
í framkvæmdaáætluninni, þyrfti um
120 milljarða dollara á ári næstu
10-15 árin til að ná ásættanlegri nið-
urstöðu í umhverfisvernd.
Tillaga ísiendinga um að hafist
skuli hahda um undirbúning að gerð
alþjóðasáttmála um réttindi og skyld-
ur ríkja á sviði umhverfis- og þróunar-
mála var samþykkt í New York.